DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.31449#0090
POCZAJÓW
Poczajów leży na wyniosłym wzgórzu na zachodnim krańcu Wo-
łynia. Przy dobrej pogodzie z klasztornego tarasu widać wieżę kościoła
dominikańskiego w Podkamieniu, położonym już na terenie dawne-
go województwa ruskiego. Te dwie miejscowości łączy specyficzna
wspólnota losów historycznych: obydwie wyrosły w cieniu klasztorów
stanowiących ośrodki kultu maryjnego. W Podkamieniu był to klasz-
tor dominikański, dziś zrujnowany i opuszczony, w Poczajowie - tęt-
niący życiem monaster prawosławny. W obydwu sanktuariach znajdo-
wały się ponadto specyficzne relikwie: kamienie z odciśniętymi sto-
pami Matki Boskiej, ślady po Jej objawieniach. Ale zacznijmy od po-
czątku.
Niektóre źródła sytuują początki prawosławnego monasteru w pie-
czarach wzgórza poczajowskiego w XIV w. Najstarsza konkretna data
związana z tamtejszym klasztorem to jednak dopiero r. 1597. W tym
właśnie roku Anna z Kozińskich Hojska, sędzina łucka ofiarowała do
poczajowskiej cerkwi ikonę Matki Boskiej, którą otrzymała niegdyś od
metropolity konstantynopolitańskiego. Były to czasy ostrego konflik-
tu religijnego na ziemiach wschodnich Rzeczypospolitej, związanego
z unią brzeską, która miała doprowadzić do połączenia prawosławia
z Kościołem rzymskokatolickim. Poczajowski monaster stał się na
ponad sto lat ośrodkiem oporu przeciwko unii. Celowi temu służył
m.in. szybko rozwijający się kult tamtejszego obrazu. W r. 1648 mał-
żonkowie Ewa i Teodor Domaszewscy ufundowali nową cerkiew, którą
w następnym roku poświęcił bł. Hiob, wiekowy przełożony klasztoru,
aktywnie zwalczający unię.
W r. 1675 klasztor poczajowski wytrzymał trzydniowe oblężenie
armii turecko-tatarskiej, którą według legendy zmusiło do odwrotu
pojawienie się Matki Boskiej i bł. Hioba. Rycina ilustrująca to wyda-
rzenie jest najstarszym przekazem na temat wyglądu ławry. Było to
już wówczas obszerne założenie, otoczone murami z kilkoma baszta-
mi.
W r. 1720 w dziejach Poczajowa nastąpił głęboki zwrot: klasztor
został objęty przez greckokatolickich bazylianów i stał się z czasem
siedzibą ich generała oraz przełożonego prowincji ruskiej. Zewnętrz-
86
Poczajów leży na wyniosłym wzgórzu na zachodnim krańcu Wo-
łynia. Przy dobrej pogodzie z klasztornego tarasu widać wieżę kościoła
dominikańskiego w Podkamieniu, położonym już na terenie dawne-
go województwa ruskiego. Te dwie miejscowości łączy specyficzna
wspólnota losów historycznych: obydwie wyrosły w cieniu klasztorów
stanowiących ośrodki kultu maryjnego. W Podkamieniu był to klasz-
tor dominikański, dziś zrujnowany i opuszczony, w Poczajowie - tęt-
niący życiem monaster prawosławny. W obydwu sanktuariach znajdo-
wały się ponadto specyficzne relikwie: kamienie z odciśniętymi sto-
pami Matki Boskiej, ślady po Jej objawieniach. Ale zacznijmy od po-
czątku.
Niektóre źródła sytuują początki prawosławnego monasteru w pie-
czarach wzgórza poczajowskiego w XIV w. Najstarsza konkretna data
związana z tamtejszym klasztorem to jednak dopiero r. 1597. W tym
właśnie roku Anna z Kozińskich Hojska, sędzina łucka ofiarowała do
poczajowskiej cerkwi ikonę Matki Boskiej, którą otrzymała niegdyś od
metropolity konstantynopolitańskiego. Były to czasy ostrego konflik-
tu religijnego na ziemiach wschodnich Rzeczypospolitej, związanego
z unią brzeską, która miała doprowadzić do połączenia prawosławia
z Kościołem rzymskokatolickim. Poczajowski monaster stał się na
ponad sto lat ośrodkiem oporu przeciwko unii. Celowi temu służył
m.in. szybko rozwijający się kult tamtejszego obrazu. W r. 1648 mał-
żonkowie Ewa i Teodor Domaszewscy ufundowali nową cerkiew, którą
w następnym roku poświęcił bł. Hiob, wiekowy przełożony klasztoru,
aktywnie zwalczający unię.
W r. 1675 klasztor poczajowski wytrzymał trzydniowe oblężenie
armii turecko-tatarskiej, którą według legendy zmusiło do odwrotu
pojawienie się Matki Boskiej i bł. Hioba. Rycina ilustrująca to wyda-
rzenie jest najstarszym przekazem na temat wyglądu ławry. Było to
już wówczas obszerne założenie, otoczone murami z kilkoma baszta-
mi.
W r. 1720 w dziejach Poczajowa nastąpił głęboki zwrot: klasztor
został objęty przez greckokatolickich bazylianów i stał się z czasem
siedzibą ich generała oraz przełożonego prowincji ruskiej. Zewnętrz-
86