Ostrowski, Jan K.: Kresy: bliskie i dalekie (Kraków, 1998)

a przy murach miejskich od strony północnej - synagogę. W ten spo-
sób Stanisław Żółkiewski, sam gorliwy katolik, zadbał o potrzeby re-
ligijne wszystkich liczących się grup mieszkańców.
Zachowały się przekazy o wspaniałym urządzeniu zamku za cza-
sów Żółkiewskiego, o pięknym przylegającym doń ogrodzie i rozle-
głym zwierzyńcu. Niestety, ze świetności pozostało niewiele. Głównym
pomnikiem hetmana jest więc dziś kościół parafialny pod wezwaniem
SS. Wawrzyńca i Stanisława. Projekt kościoła gotowy ok. r. 1606 jest
z dużą dozą prawdopodobieństwa przypisywany lwowskiemu budowni-
czemu Pawłowi zwanemu Szczęśliwym, Włochowi z pogranicza szwaj-
carskiego. Po jego śmierci budowę prowadził inny lwowianin Ambroży
Przychylny. Ok. r. 1618 kościół został w zasadzie ukończony, choć
proces jego dekoracji i wyposażania trwał znacznie dłużej. Jest to
dużych rozmiarów świątynia na planie krzyżowym, z wyniosłą kopułą
w centrum. Fasadę wieńczy figura Michała Archanioła, wodza niebie-
skiego komuniku, a obiegający kościół fryz wypełniają płaskorzeźby
konnych rycerzy. Na narożnikach siedzą kamienne orły.
Rok 1620 przyniósł zagładę męskiej linii rodziny Żółkiewskich.
W czasie nieszczęsnego odwrotu po bitwie pod Cecorą zginął stary
hetman, a jego syn Jan zmarł z odniesionych tam ran. Obydwaj spo-
częli w żółkiewskiej farze, która stała się w ten sposób mauzoleum
rodowym, ale zgodnie z wolą hetmana także czymś więcej - pomni-
kiem chwały oręża polskiego. Na ścianie prezbiterium umieszczono

146