Rocznik Historii Sztuki (17.1988)

58

TADEUSZ JURKOWLANIEC

4. Toruń, kościół Św. Jana, kapitel z hybrydami,
ptak z głową mnicha (2) i monstrum z głową kozła (3)

dorównują dziełom toruńskim, które stanowią jeden z najwybitniejszych zabytków rzeźby architektonicz-
nej w Prusach.

Spośród innych elementów obecnego wystroju rzeźbiarskiego fary staromiejskiej w Toruniu do
wyróżnionej grupy dzieł należy zaliczyć również liściasty kapitel wiązki służek, wmurowany wtórnie na
filarze płn.-wsch. Jego impost ma taki sam profil jak abakus głowicy z hybrydami. Jeżeli uwzględnimy
zmiany wykonawców zatrudnionych przy długotrwałej budowie kościoła II7, tożsamość twórców
zworników w chórze i kapiteli wykorzystanych ponownie w korpusie kościoła III może świadczyć, że
głowice stanowiły część wystroju świątyni w 1. połowie XIV stulecia.

Przedstawienia postaci, zwierząt i rzeczy w sztuce średniowiecznej były nośnikami treści ustalonych
przez wielowiekową i stale wzbogacaną tradycję tak, że w wyniku łączenia różnych motywów
i wątków powstawały wyobrażenia o nowych znaczeniach. W hybrydach toruńskich, z wyjątkiem
uszkodzonego przedstawienia (5), łatwo wyróżnić celnie scharakteryzowane pierwiastki ludzkie i zwie-
rzęce8. Odczytanie ich znaczenia symbolicznego umożliwi zapewne określenie treści kryjących się
w tych fantastycznych stworach.

Można to przyjąć na podstawie różnic w opracowaniu detalu architektonicznego. Mroczko, op. cit., s. 76—80.
8 L. Freeman Sandler, Reflections on the Construction of Hybrid in English Gothic Marginal Illustration, [w:] Art
and Аре of Nature. Studies in Honor of H. W. Janson. New York 1981. s. 51 — 65.