DOI Artikel:
Michałkowa, Janina: Jeszcze jeden widok Warszawy
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14540#0399
Rocznik Historii Sztuki, t. XVII
Ossolineum 1988
PL ISSN 0080-3472
JANINA MICHAŁKOWA
JESZCZE JEDEN WIDOK WARSZAWY
Wyjątkowo szczęśliwym trafem udało się pozyskać do zbiorów Muzeum Narodowego w War-
szawie' obraz Gottlieba Schiffnera przedstawiający widok Warszawy (il. 1—3). Obraz znajdował
się niegdyś w zbiorach Jeremiasza Woronieckiego i został opublikowany przez właściciela w 1870 r.
na łamach „Kłosów"1. Woroniecki identyfikuje budowle ukazane na tej pięknej panoramie Warszawy,
podkreśla jej artystyczne walory, znajduje narzucające się analogie ze słynnym obrazem i ryciną
Bellotta. Obraz nosi dość wyraźną sygnaturę malarza, natomiast data jest mało czytelna. Woro-
niecki przyjmuje rok 1783 za datę jego wykonania2. W każdym razie nie ulega chyba wątpliwości,
że Schiffner namalował swój widok Warszawy w czasie pobytu w tym mieście.
Urodzony w 1755 r. saksoński malarz Gottlieb Schiffner, zwany Bogumiłem, od 1781/1782
(lub wcześniej) do 1784 r. przebywał w Warszawie. Potem, drogą tylu innych artystów, udał się do
Rosji. W 1787 r. został członkiem Petersburskiej Akademii; przebywał dość długo na ziemiach
nadbałtyckich, głównie w Jełgawie (Mitawa), kilkadziesiąt kilometrów od Rygi. Muzeum w Jełgawie
przechowuje kilka obrazów Schiffnera, m.in. portret Stanisława Augusta, prawdopodobnie zresztą
kopię, ofiarowaną w 1864 r. przez Raczyńskiego, oraz portret księcia Piotra Kurlandzkiego. Liczne
portrety nadbałtyckiej szlachty (pisze o nich Z. Batowski w artykule w Thieme-Beckerze) nie są
oczywiście dziś łatwe do zidentyfikowania. W 1788 r. wrócił Schiffner do rodzinnej Saksonii. Zmarł
w Dreźnie w 1795 r. w wieku 40 lat. Jego obraz znajdował się w muzeum w Żytawie (Zittau), w po-
bliżu Drezna3.
Pozostańmy przy warszawskim epizodzie Schiffnera. Sprowadził artystę do Polski Alojzy Fryderyk
Briihl (1739— 1793)4, syn Henryka Bruhla, potężnego, a niezbyt dobrze w Polsce zapisanego mi-
nistra Sasów. Alojzy Fryderyk Briihl był znacznie bardziej z Polską związany. Na stałe przebywał
w Polsce od 1758 do 1790 r. Mianowany starostą warszawskim, przysłużył się dobrze stolicy, był
posłem, generałem i reformatorem wojska polskiego, miał również zasługi na polu sztuki. Był
1 Płótno, olej; 40 x59; nr inw. 8236 Tc/79; sygnowany w lewym dolnym roku: G. Schiffner F., i ślady daty. Obraz
został zakupiony w 1979 г., od Stanisławy Serewa-Madalińskiej. Wiadomo, że w 1870 r. obraz był własnością Jeremiasza
Woronieckiego „od 45 lat" (J. Woroniecki, Warszawa z roku 1783. Dodatek nadzwyczajny do № 239 „Kłosów".
„Kłosy", X 1870, s. 56— 58, il. na s. 49; także: „Kurier Warszawski", 1869, nr 114, s. 5). Zbiór Woronieckich
w Warszawie, al. Ujazdowskie 49, obejmujący „obrazy malarzów polskich i obcych", został odnotowany przez E. Chwalewika,
Zbiory polskie, II, Warszawa 1927, s. 437.
2 Woroniecki, op. cit., s. 57, pisze: „szkoda, że artysta nie zamieścił roku". J. Jaworska, K. Sroczyńska
(Widoki Zamku Królewskiego w Warszawie, Warszawa 1985, nr 23) odczytują datę: 1778, wydaje się to słuszne.
3 Z. Batowski napisał artykuł o Schiffnerze w Thieme-Becker, Allgemeines Lexikon der bildenden Kunstler, XXX.
1936, s. 64. Uprzednio: Ł. Gołębiowski, Opisanie Warszawy, Warszawa 1827, s. 108; F. M. Sobieszczański, Wia-
domości historyczne o sztukach pięknych w dawnej Polsce, II, Warszawa 1849, s. 104; E. Rastawiecki, Słownik malarzów
polskich, II, Warszawa 1851, s. 155. Krótkie wzmianki w niedostępnych mi leksykonach artystów drezdeńskich i nad-
bałtyckich. Poszukiwania danych o Schiffnerze na terenie Saksonii nie przyniosły rezultatów (odpowiedzi z Galerii w Dreźnie
i Muzeum w Zittau). Odnotowany w słowniku Th ieme-Beckera obraz artysty w Muzeum w Zittau, zaginął.
4 Polski słownik biograficzny, III, Kraków 1937, s. 13—16. Wzmianki o Alojzym Fryderyku Briihlu w opracowaniach
teatru XVIII-wiecznego: Teatr narodowy 1765—1794, pod red. J. Kotta, Warszawa 1967; Z. Raszewski, Staroświecczyzna
i postęp czasu, Warszawa 1963. Sztuka Bruhla Podrzutek była wielokrotnie grana w teatrach warszawskich. O posiadłości
Bruhla w Młocinach pisze M. Kwiatkowski, Szymon Bogumił Zug, Warszawa 1971, s. 83—86.
Ossolineum 1988
PL ISSN 0080-3472
JANINA MICHAŁKOWA
JESZCZE JEDEN WIDOK WARSZAWY
Wyjątkowo szczęśliwym trafem udało się pozyskać do zbiorów Muzeum Narodowego w War-
szawie' obraz Gottlieba Schiffnera przedstawiający widok Warszawy (il. 1—3). Obraz znajdował
się niegdyś w zbiorach Jeremiasza Woronieckiego i został opublikowany przez właściciela w 1870 r.
na łamach „Kłosów"1. Woroniecki identyfikuje budowle ukazane na tej pięknej panoramie Warszawy,
podkreśla jej artystyczne walory, znajduje narzucające się analogie ze słynnym obrazem i ryciną
Bellotta. Obraz nosi dość wyraźną sygnaturę malarza, natomiast data jest mało czytelna. Woro-
niecki przyjmuje rok 1783 za datę jego wykonania2. W każdym razie nie ulega chyba wątpliwości,
że Schiffner namalował swój widok Warszawy w czasie pobytu w tym mieście.
Urodzony w 1755 r. saksoński malarz Gottlieb Schiffner, zwany Bogumiłem, od 1781/1782
(lub wcześniej) do 1784 r. przebywał w Warszawie. Potem, drogą tylu innych artystów, udał się do
Rosji. W 1787 r. został członkiem Petersburskiej Akademii; przebywał dość długo na ziemiach
nadbałtyckich, głównie w Jełgawie (Mitawa), kilkadziesiąt kilometrów od Rygi. Muzeum w Jełgawie
przechowuje kilka obrazów Schiffnera, m.in. portret Stanisława Augusta, prawdopodobnie zresztą
kopię, ofiarowaną w 1864 r. przez Raczyńskiego, oraz portret księcia Piotra Kurlandzkiego. Liczne
portrety nadbałtyckiej szlachty (pisze o nich Z. Batowski w artykule w Thieme-Beckerze) nie są
oczywiście dziś łatwe do zidentyfikowania. W 1788 r. wrócił Schiffner do rodzinnej Saksonii. Zmarł
w Dreźnie w 1795 r. w wieku 40 lat. Jego obraz znajdował się w muzeum w Żytawie (Zittau), w po-
bliżu Drezna3.
Pozostańmy przy warszawskim epizodzie Schiffnera. Sprowadził artystę do Polski Alojzy Fryderyk
Briihl (1739— 1793)4, syn Henryka Bruhla, potężnego, a niezbyt dobrze w Polsce zapisanego mi-
nistra Sasów. Alojzy Fryderyk Briihl był znacznie bardziej z Polską związany. Na stałe przebywał
w Polsce od 1758 do 1790 r. Mianowany starostą warszawskim, przysłużył się dobrze stolicy, był
posłem, generałem i reformatorem wojska polskiego, miał również zasługi na polu sztuki. Był
1 Płótno, olej; 40 x59; nr inw. 8236 Tc/79; sygnowany w lewym dolnym roku: G. Schiffner F., i ślady daty. Obraz
został zakupiony w 1979 г., od Stanisławy Serewa-Madalińskiej. Wiadomo, że w 1870 r. obraz był własnością Jeremiasza
Woronieckiego „od 45 lat" (J. Woroniecki, Warszawa z roku 1783. Dodatek nadzwyczajny do № 239 „Kłosów".
„Kłosy", X 1870, s. 56— 58, il. na s. 49; także: „Kurier Warszawski", 1869, nr 114, s. 5). Zbiór Woronieckich
w Warszawie, al. Ujazdowskie 49, obejmujący „obrazy malarzów polskich i obcych", został odnotowany przez E. Chwalewika,
Zbiory polskie, II, Warszawa 1927, s. 437.
2 Woroniecki, op. cit., s. 57, pisze: „szkoda, że artysta nie zamieścił roku". J. Jaworska, K. Sroczyńska
(Widoki Zamku Królewskiego w Warszawie, Warszawa 1985, nr 23) odczytują datę: 1778, wydaje się to słuszne.
3 Z. Batowski napisał artykuł o Schiffnerze w Thieme-Becker, Allgemeines Lexikon der bildenden Kunstler, XXX.
1936, s. 64. Uprzednio: Ł. Gołębiowski, Opisanie Warszawy, Warszawa 1827, s. 108; F. M. Sobieszczański, Wia-
domości historyczne o sztukach pięknych w dawnej Polsce, II, Warszawa 1849, s. 104; E. Rastawiecki, Słownik malarzów
polskich, II, Warszawa 1851, s. 155. Krótkie wzmianki w niedostępnych mi leksykonach artystów drezdeńskich i nad-
bałtyckich. Poszukiwania danych o Schiffnerze na terenie Saksonii nie przyniosły rezultatów (odpowiedzi z Galerii w Dreźnie
i Muzeum w Zittau). Odnotowany w słowniku Th ieme-Beckera obraz artysty w Muzeum w Zittau, zaginął.
4 Polski słownik biograficzny, III, Kraków 1937, s. 13—16. Wzmianki o Alojzym Fryderyku Briihlu w opracowaniach
teatru XVIII-wiecznego: Teatr narodowy 1765—1794, pod red. J. Kotta, Warszawa 1967; Z. Raszewski, Staroświecczyzna
i postęp czasu, Warszawa 1963. Sztuka Bruhla Podrzutek była wielokrotnie grana w teatrach warszawskich. O posiadłości
Bruhla w Młocinach pisze M. Kwiatkowski, Szymon Bogumił Zug, Warszawa 1971, s. 83—86.