Rocznik Historii Sztuki (17.1988)

Rocznik Historii Sztuki, t. XVII
Ossolineum 1988
PL ISSN 0080-3472

ANNA KUNCZYŃSKA-IRACKA

PODTATRZAŃSKIE KAPLICZKI WŁADYSŁAWA SKOCZYLASA

Zainteresowania góralszczyzną twórcy tek „Zbójnickiej" i „Podhalańskiej" nie trzeba udowad-
niać. Podobnie ogólnie znana jest rola drzeworytów ludowych z Podhala w twórczości artysty.
Są to zagadnienia wielokrotnie poruszane przez piszących o Skoczylasie, zarówno w kontekście
jego własnej twórczości, jak i działalności jako propagatora sztuki ludowej będącej źródłem inspi-
racji dla poszukiwań nowego stylu sztuki narodowej1.

Przypominając młodzieńcze, nie publikowane dotychczas szkice kapliczek chciałabym dorzucić
drobny szczegół dotyczący rozwoju zainteresowań artysty sztuką ludową, których ukoronowanie
stanowił album faksimili drzeworytów, do dziś podstawowa publikacja źródłowa dla badań w tej
dziedzinie2.

Dwudziestosześcioletni Skoczylas objął w 1909 r. posadę nauczyciela „rysunku figuralnego, orna-
mentalnego i analitycznego" w zakopiańskiej Szkole Przemysłu Drzewnego. Już od początku swego
pobytu w Zakopanem włączył się z pasją w życie miejscowego, już wówczas wcale nie prowincjo-
nalnego, środowiska artystycznego i przyłączył się do grona wielbicieli sztuki miejscowych górali.
Początkowo zafascynowały go, podobnie jak większość innych przybyszów, przede wszystkim archi-
tektura drewniana podhalańskich wsi, snycerka zdobiąca domy i meble, strój i jego ozdoby, przede
wszystkim kute w metalu. Mistrzem i przewodnikiem w poznawaniu sztuki ludowej Podhala stał
się dla młodego Skoczylasa Stanisław Witkiewicz, którego „styl zakopiański" zaczął gorąco pro-
pagować. Czynił to zarówno jako jeden ze współzałożycieli, a wkrótce też jako prezes związku
Sztuka Podhalańska, a także jako projektant tkanin dla spółdzielni „Kilim"3 i popularyzator
wiedzy o sztuce ludowej Podhala i sposobach jej adaptacji w sztuce współczesnej. Wziął udział
w organizowaniu wystawy sztuki podhalańskiej urządzonej we Lwowie w 1911 r. i wygłosił
na niej odczyt, który następnie został opublikowany jako artykuł w „Ziemi"4. Pisał tam Sko-
czylas m.in. „Jedna z najdonioślejszych idei, jakie zawdzięczamy Tatrom, to idea stworzenia
polskiego stylu z motywów ludowych [...] sztuka ta odznacza się przede wszystkim boga-
ctwem i szlachetnością form przy wielkiej skromności barw, w przeciwieństwie do innych ognisk
naszej sztuki ludowej. I chyba nic dziwnego, że sztuka ta zwróciła przede wszystkim uwagę
artystów i stała się dla nich podnietą i źródłem usiłowań skierowanych do stworzenia polskiego
stylu [...] nie same ornamenty, które spotkać można i w innych stylach, stanowią istotę stylu
góralskiego, ale sposób, w jaki poszczególne elementy są łączone. W ogóle w sztuce góralskiej
spotkać można wpływy obcych kultur artystycznych, zawsze są one jednak w odrębny sposób
pojęte i interpretowane"5.

Wszystkie te spostrzeżenia są bardzo trafne, także w świetle współczesnych poglądów badaczy
sztuki Podtatrza. Wydaje się też naturalne, że młody artysta, który pragnął zostać rzeźbiarzem,

1 I. Jakimowiczowa, Na marginesie dziejów „Rytu", „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie", t. VIII: 1964,
s. 447—476; J. Pollakówna, Formiści, Wrocław 1972, s. 45, 46, podają szczegółowo literaturę.

2 W. Skoczylas, Drzeworyt ludowy w Polsce, Warszawa 1934.

3 H. Kenarowa, Od zakopiańskiej Szkoły Przemysłu Drzewnego do Szkoły Kenara, Kraków 1978, s. 92.

4 W. Skoczylas, Sztuka na Podhalu, „Ziemia", t. II: 1911, nr 21, s. 327.

5 Ibid., s. 327, 328.