Rocznik Historii Sztuki (17.1988)

Rocznik Historii Sztuki, t. XVII
Ossolineum 1988
PL ISSN 0080-3472

IZABELLA GALICKA, HANNA SYGIETYŃSKA-KWOCZYŃSKA

„RĘKOYMIE DWIE MOSIĘŻNE" W MISZEWIE MUROWANYM

W kościele parafialnym w Miszewie Murowanym niedaleko Płocka znajdują się na drewnianych
skrzydłach drzwiowych dwie antaby w kształcie lwich głów, z pierścieniami w paszczach (il. 1 — 3).
Fakt ich istnienia nie był dotąd odnotowany w literaturze naukowej. Jedyna o nich wzmianka
znajduje się w niepublikowanym katalogu dawnego powiatu płockiego1.

Forma antab, ich cechy stylowe, materiał i szczegóły opracowania, a także wielorakie funkcje
i rola, jaką tego rodzaju obiekty spełniały w ciągu ubiegłych stuleci, skłoniły nas do bardziej
szczególowego zajęcia się nimi.

Na wstępie słów kilka o wyglądzie antab. Są to głowy lwie w widoku frontalnym, wysuwające się
znacznie ze schematycznie zaznaczonych, niezbyt bujnych grzyw, trzymające w zaciśniętych, wyszcze-
rzonych zębach duże, koliste, ruchome uchwyty o okrągłym przekroju. Skośne, migdałowe, wąskie oczy
o wypukłych gałkach mają kąciki zewnętrzne skierowane ku dołowi. Pomiędzy wydęte policzki
z trójkątnymi nakłuciami imitującymi wąsy — wciśnięty jest nos o spłaszczonym romboidalnym
obrysie nozdrzy z dwiema dziurkami połączonymi klinowatym zacięciem. Wgłębione uszy, również
na obrysie rombów, tkwiące w puklach grzywy oraz języki wysunięte z paszczęk są silnie abstrakcyjnie
przestylizowane.

Materiałem odlewu jest stop metalu o pięknej, równomiernej patynie w kolorze ciemnobrązowym,
ukazującej w kilku miejscach wytarcia złocistą barwę aliażu, zapewne mosiądzu. Bliźniacze podobień-
stwo, ale i różnice (w wielkości nozdrzy, ilości kresek w puklach, a także w osadzeniu uszu) świadczą
o wykonaniu obu antab z jednego modelu za pomocą negatywu pomocniczego. Poziom techniczny
świadczy o wysokich umiejętnościach odlewniczych, powierzchnie bowiem są idealnie gładkie, bez
pęcherzyków, zgrubień czy ubytków. Pierścienie nie wykazują śladów łączeń. W prawym pierścieniu
widać niewielką wbitą i wygładzoną „łatę" wielkości ok. 1 cm2. Odlewy uzupełnione są cyzelunkiem,
którym zaznaczono: rzęsy wokół oczu, zęby i kły w szczękach, kropki imitujące wąsy „w rzucie",
otwory w nozdrzach. Na obu antabach znajdują się ślady farb. Otwory boczne w paszczękach,
przez które przechodzą pierścienie są znacznie bardziej wyrobione w prawej antabie niż w lewej. Każdy
z lwów przybity jest czterema gwoździami o płaskich główkach (w lewej antabie jedna główka
odłamana) do podłoża, którymi są drewniane pochodzące z 2. połowy XVIII w., skrzydła drzwiowe,
ze skośnie układanych deszczułek nabijanych kowalskimi gwoździami. Wymiary obu antab są identyczne :
średnica plakiety wynosi 20 cm, głębokość (od podłoża do czubka nozdrzy lwa) 8,5 cm, średnica
pierścieni: wewnętrzna 12 cm, zewnętrzna 15 cm. Trzy zachowane fotografie2 ukazują nam tę samą
antabę umieszczoną na obitych żelazną blachą drzwiach w XV-wiecznym, gotyckim, kamiennym
portalu (il. 4), prowadzącym z nawy do zakrystii, mieszczącej się w lewym ramieniu krzyża, na
którym rozplanowano miszewską świątynię. Druga antaba, według powojennej inwentaryzacji, znajdo-
wała się na lewym skrzydle drzwi wejściowych z zachodniej kruchty do nawy. Po 1963 г., dla

1 Wstępną inwentaryzację zabytków sztuki powiatu płockiego wykona! w 1. 1949— 1951 Dariusz Kaczmarzyk, mpis
w IS PAN.

2 Najstarsza z 1. 1870— 1880 wykonana przez ks. W. Tmowskiego. Fot. z 1940 r. wyk. Krauth, z 1949 wyk. D. Kaczmarzyk.
Neg. w zbiorach Arch. Fot. IS PAN.