Rocznik Historii Sztuki (17.1988)

Rocznik Historii Sztuki, t. XVII
Ossolineum 1988
PL ISSN 0080-3472

JAN BIAŁOSTOCKI

JERZY ŁOZIŃSKI - W SZEŚĆDZIESIĘCIOLECIE

Jak wielu historyków sztuki, także Jerzy Łoziński doszedł do swej wybranej dyscypliny okrężną
drogą. Zaczął bowiem studia od architektury (na tajnej Politechnice Warszawskiej w 1. 1943— 1944),
a i później, gdy już po wojnie, powróciwszy przez Danię z obozu koncentracyjnego w Stutthofie,
regularnie kształcił się w dziedzinie historii sztuki — dzielił swe zainteresowania pomiędzy naukę

0 sztuce a filozofię. Jako członek seminariów Heinricha, Zawirskiego i Ingardena na Uniwersytecie
Jagiellońskim otrzymał solidne podstawy wykształcenia filozoficznego. I choć w pracach swych tego
aspektu edukacji nie ujawniał, logiczny trening na seminariach filozoficznych na pewno przyczynił
się do wykształcenia umiejętności sprowadzania każdego tekstu — także tekstu z historii sztuki —
do rygorystycznych wymagań jednoznaczności terminologicznej, jasności w prowadzeniu argumentacji

1 kompletności w opisie. A takie właśnie czynności redaktora, znakomicie organizującego zbiorowy
wysiłek inwentaryzatorów zabytków, miały się stać udziałem Jerzego Łozińskiego w jego naukowym
życiu.

Studia na Uniwersytecie Jagiellońskim związały Łozińskiego z profesorem Jerzym Szabłowskim,
inicjatorem inwentaryzacji zabytków w Polsce, i odtąd jego droga badawcza zrosła się z inwenta-
ryzacją w stopniu szczególnym. To jemu właśnie było dane zapoczątkowane przez prof. Szabłowskiego
dzieło rozwinąć, nadać mu wielką skalę i rozpęd, ogarnąć nim cały kraj i w ciągu trzydziestu pięciu
lat wyprodukować ponad sto sześćdziesiąt zeszytów Katalogu zabytków sztuki o łącznej objętości
przeszło dwunastu tysięcy stron tekstu, a zawierających niemal 1000 rysunków i przeszło 29 000 ilustracji.

Zewnętrzne ramy tej podstawowej działalności Jerzego Łozińskiego były następujące : jeszcze przed
ukończeniem studiów zaczął swą praktykę w Biurze Inwentaryzacji Zabytków przy Naczelnej Dy-
rekcji Muzeów i Ochrony Zabytków, gdzie pracował z prof. Xawerym Piwockim, z którym, aż do
jego śmierci, pozostawał w bliskich stosunkach. Później Łoziński wraz z tym Biurem przeszedł do
Państwowego Instytutu Sztuki, który właśnie powstał, a od 1954 r. — po odejściu prof. Piwockiego
na Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu i do Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie —
objął kierownictwo ówczesnej Pracowni Inwentaryzacji Zabytków Sztuki, w czym wytrwale współpraco-
wała z nim, jako jego zastępca, małżonka — dr Barbara WolfT-Łozińska.

Równolegle z pracami nad inwentaryzacją zabytków i redakcją oraz organizacją prac przy
sporządzaniu Katalogu rozwijały się osobiste zainteresowania badawcze Łozińskiego, sycone potęgującą
się nieustannie znajomością materiału zabytkowego. Koncentrowały się one na architekturze nowo-
żytnej w Polsce. Po monografii kościoła jezuickiego w Piotrkowie Trybunalskim, będącej rozprawą
magisterską (Bibl. 18), Łoziński podejmował różne tematy w tym zakresie, próbując nawet od razu
zarysów syntetycznych (Bibl. 9), a także szczegółowych monografii obiektów, jak studium o rene-
sansowym dworze obronnym w Pabianicach, którego powstanie umiał związać z Wawrzyńcem
Lorkiem (Bibl. 20). Później zajął się tak ważnym dla Polski problemem renesansowych sepulkralnych
kaplic kopułowych, publikując szczegółowe studia o wielu z nich (Bibl. 40), przy czym w tych
pracach zainteresowania Łozińskiego sięgnęły także programów ideowych, które — jak w przypadku
miechowskiego Sepulcrum Domini (Bibl. 41) i pułtuskiej kaplicy biskupa Noskowskiego (Bibl. 43) —
naświetlił w sposób pogłębiony i wszechstronny. Badania te prowadziły do wydania pierwszej
monografii Grobowych kaplic kopułowych w Polsce 1520—1620 (Bibl. 48), wydanej jako rozprawa