DOI Artikel:
Mossakowski, Stanisław: "Liściasty chłopiec": motyw antyczny w dekoracji kaplicy Zygmuntowskiej i jego geneza
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.14540#0111
„LIŚCIASTY CHŁOPIEC
107
3. Motyw dekoracyjny z dzieła F. Colonna, Hypnerotomachia Poliphili, Wenecja 1499
(po 1508 г.), łączonym z twórczością kręgu Giuliana da Sangalio6. Z kolei w postaci putta pozbawionego
skrzydeł dość wcześnie spotykamy go na dwóch prostokątnych płycinach zdobiących cokół nagrobka
doży Pasquale Malipiero w kościele SS. Giovanni e Paolo w Wenecji, dziele Pietra Lombardo
z ok. 1467— 1470 r.7 W bardzo okazałej wersji zastosowany został w 2. ćwierci następnego stulecia
na cokołach wewnętrznej pary pilastrów wspaniałego marmurowego retabulum ołtarza Trzech Króli
w katedrze w Orvieto, przy którym pracowali dwaj toskańscy rzeźbiarze, Simone di Michèle Cioli da
Settignano (od 1528 r.) i Simone di Francesco Mosca (kontrakty z lat 1535 i 1538), wcześniej
współpracownicy Sansovina i Rovezzana w Loreto8. W 1543 r. Bartolomeo Neroni, zwany il Riccio,
użył go znowu w dekoracji ścian podestu dostawionego do słynnej XIII-wiecznej ambony Nicola
Pisano w katedrze sieneńskiej9.
Motyw ten występuje czasem w odmianie żeńskiej, wzorem niektórych dzieł antycznych, by
wspomnieć tylko płaskorzeźbę tympanonu świątyni Hadriana w Efezie (ok. 150 r. n.e.)10 czy
dekorację malarską tzw. Volta gialla Złotego Domu Nerona, znaną i studiowaną od końca
XV w.11 W tej właśnie postaci, przypominającej średniowieczne dwuogoniaste syreny, odnajdujemy
go na karcie słynnego humanistycznego druku weneckiego z 1499 r. — Hypnerotomachia Poliphili
Francesca Colonny (il. 3)12, a w formie wyjątkowo okazałej pośrodku predelli wspomnianego ołtarza
6 Ch. L. Frommel, Der rômische Palastbau der Hochrenaissance, Tiibingen 1973, t. 2, s. 349, 354, t. 3, s. 151, tabl. XXI b.
7 Fot. Anderson 22,715. Zob. G. Mariacher, Piętro Lombardo a Venezia, „Arie Veneta", t. 9, 1955, il. 42 na s. 39,
a o datowaniu dzieła: R. Munman, The Lombardo Family and the Tomb of Giovanni Zanetti, „The Art Bullettin", t. 59;
1977, s. 28, przypis 3, oraz S. Wilk, The Sculpture of Tulio Lombardo. Studies in Sources and Meaning, New York
1978, s. 8.
8 Por. A. Venturi, Storia dell'arte italiana, t. 10-1, Milano 1935, s. 271, 272, 265—279; G. Giovannoni, Antonio
da Sangalio il Giovane, t. 1, Roma 1959, s. 260.
9 Zob. E. С ar li, // pulpito di Siena, Bergamo-Milano-Roma 1943, s. 49.
10 Zob. R. Bianchi Bandinelli, Roma. La fine dell'arte antka, Milano 1970, s. 339, Q. 320.
11 Dacos, op. cit., s. 37-40, il. 53.
12 Karta niiii recto.
107
3. Motyw dekoracyjny z dzieła F. Colonna, Hypnerotomachia Poliphili, Wenecja 1499
(po 1508 г.), łączonym z twórczością kręgu Giuliana da Sangalio6. Z kolei w postaci putta pozbawionego
skrzydeł dość wcześnie spotykamy go na dwóch prostokątnych płycinach zdobiących cokół nagrobka
doży Pasquale Malipiero w kościele SS. Giovanni e Paolo w Wenecji, dziele Pietra Lombardo
z ok. 1467— 1470 r.7 W bardzo okazałej wersji zastosowany został w 2. ćwierci następnego stulecia
na cokołach wewnętrznej pary pilastrów wspaniałego marmurowego retabulum ołtarza Trzech Króli
w katedrze w Orvieto, przy którym pracowali dwaj toskańscy rzeźbiarze, Simone di Michèle Cioli da
Settignano (od 1528 r.) i Simone di Francesco Mosca (kontrakty z lat 1535 i 1538), wcześniej
współpracownicy Sansovina i Rovezzana w Loreto8. W 1543 r. Bartolomeo Neroni, zwany il Riccio,
użył go znowu w dekoracji ścian podestu dostawionego do słynnej XIII-wiecznej ambony Nicola
Pisano w katedrze sieneńskiej9.
Motyw ten występuje czasem w odmianie żeńskiej, wzorem niektórych dzieł antycznych, by
wspomnieć tylko płaskorzeźbę tympanonu świątyni Hadriana w Efezie (ok. 150 r. n.e.)10 czy
dekorację malarską tzw. Volta gialla Złotego Domu Nerona, znaną i studiowaną od końca
XV w.11 W tej właśnie postaci, przypominającej średniowieczne dwuogoniaste syreny, odnajdujemy
go na karcie słynnego humanistycznego druku weneckiego z 1499 r. — Hypnerotomachia Poliphili
Francesca Colonny (il. 3)12, a w formie wyjątkowo okazałej pośrodku predelli wspomnianego ołtarza
6 Ch. L. Frommel, Der rômische Palastbau der Hochrenaissance, Tiibingen 1973, t. 2, s. 349, 354, t. 3, s. 151, tabl. XXI b.
7 Fot. Anderson 22,715. Zob. G. Mariacher, Piętro Lombardo a Venezia, „Arie Veneta", t. 9, 1955, il. 42 na s. 39,
a o datowaniu dzieła: R. Munman, The Lombardo Family and the Tomb of Giovanni Zanetti, „The Art Bullettin", t. 59;
1977, s. 28, przypis 3, oraz S. Wilk, The Sculpture of Tulio Lombardo. Studies in Sources and Meaning, New York
1978, s. 8.
8 Por. A. Venturi, Storia dell'arte italiana, t. 10-1, Milano 1935, s. 271, 272, 265—279; G. Giovannoni, Antonio
da Sangalio il Giovane, t. 1, Roma 1959, s. 260.
9 Zob. E. С ar li, // pulpito di Siena, Bergamo-Milano-Roma 1943, s. 49.
10 Zob. R. Bianchi Bandinelli, Roma. La fine dell'arte antka, Milano 1970, s. 339, Q. 320.
11 Dacos, op. cit., s. 37-40, il. 53.
12 Karta niiii recto.