DOI article:
Mossakowski, Stanisław: "Liściasty chłopiec": motyw antyczny w dekoracji kaplicy Zygmuntowskiej i jego geneza
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.14540#0112
108
STANISŁAW MOSSAKOWSKI
4. Fragment dekoracji predelli ołtarza Trzech Króli w katedrze w Orvieto
Trzech Króli w Orvieto (il. 4). Natomiast w towarzystwie innych elementów dekoracji (m. in.
kandelabrowej) przybierał nasz motyw (w odmianie męskiej lub żeńskiej) najczęściej kształty bardzo
skromne, wiciowe sploty redukowano np. do pojedynczych skręconych pędów, a ręce zastępowano
roślinnymi odrostami. Czynili tak m. in. rzeźbiarze z warsztatu Benedetta da Rovezzano (il. 5)13.
Wawelską redakcję motywu odróżnia jednak od wszystkich dotychczas omówionych charakterystycz-
na, ożywiona poza chłopięcego putta, uzyskana poprzez nieznaczne skręcenie jego tułowia, ujętego
niemal w trzech czwartych, oraz bardziej swobodny układ rąk. Cechy te pozwalają na wskazanie dzieł
antycznych, które dostarczyły wzoru krakowskiemu artyście. Mam na myśli dekorację pięciu
marmurowych kandelabrów przypuszczalnie z czasów Trajana, pochodzących zapewne z kościoła
S. Costanza in Via Nomentana w Rzymie, które w dobie renesansu znajdowały się w sąsiedniej
bazylice S. Agnese fuori le Mura. Cztery z nich przeniesiono w 1772 r. do zbiorów watykańskich,
gdzie nadały nazwę jednej z sal muzeum apostolskiego — Galeria dei Candelabri, piąty natomiast
pozostał w bazylice14. Prostokątne pola trójbocznych podstaw tych rzeźbionych świeczników wypełniają
przedstawienia uskrzydlonych puttów-Erosów przechodzących w liście akantu i dalej w symetrycznie
rozłożone zwoje wici roślinnej. Zróżnicowane pozy puttów reprezentują przy tym sześć typów
13 Por. np. dwie plyciny przeznaczone do mauzoleum św. Jana Gwalberta (1503— 1513): jedną obecnie w Cenacolo
di San Salvi we Florencji, drugą wtórnie użytą do dekoracji arkady ołtarza Sernigi w kościele Santa Trinita we Florencji,
oraz skrajną po prawej płycinę cokołu nagrobka Piera Soderini w kościele S. Maria del Carminé we Florencji (przed
1509). Zob. E. Luporini, Benedetto da Rovezzano, Milano 1964, s. 128- 135.
14 Zbiory Watykańskie, inw. 2482, 2487, 2566, 2564. Zob. W. Helbig, Fiihrer durch die ôffentlichen Sammlungen
klassischer Altertiimer in Rom, wyd. 4, t. 1: Die pàpstlichen Sammlungen in Vatikan und Lateran, Tiibingen 1963, poz.
526, s. 416, 417; G. Lippold, Die Skulpturen des Vaticanischen Muséums, t. 3, cz. 2, Berlin 1956, poz. 44(93),
24(157), 25(115), s. 188, 189, 191, 249-253, 544, tabl. 88-91, 115; A. Nesselrath, Due candelabri antichi restaurati
al tempo di Raffaello (w katalogu wystawy:) Raffaello in Vaticano, Milano 1984, s. 97- 100, poz. 59, 60 (gdzie najnowsza
literatura przedmiotu i sugestia wcześniejszego datowania obiektów — na czas pod koniec panowania Augusta).
STANISŁAW MOSSAKOWSKI
4. Fragment dekoracji predelli ołtarza Trzech Króli w katedrze w Orvieto
Trzech Króli w Orvieto (il. 4). Natomiast w towarzystwie innych elementów dekoracji (m. in.
kandelabrowej) przybierał nasz motyw (w odmianie męskiej lub żeńskiej) najczęściej kształty bardzo
skromne, wiciowe sploty redukowano np. do pojedynczych skręconych pędów, a ręce zastępowano
roślinnymi odrostami. Czynili tak m. in. rzeźbiarze z warsztatu Benedetta da Rovezzano (il. 5)13.
Wawelską redakcję motywu odróżnia jednak od wszystkich dotychczas omówionych charakterystycz-
na, ożywiona poza chłopięcego putta, uzyskana poprzez nieznaczne skręcenie jego tułowia, ujętego
niemal w trzech czwartych, oraz bardziej swobodny układ rąk. Cechy te pozwalają na wskazanie dzieł
antycznych, które dostarczyły wzoru krakowskiemu artyście. Mam na myśli dekorację pięciu
marmurowych kandelabrów przypuszczalnie z czasów Trajana, pochodzących zapewne z kościoła
S. Costanza in Via Nomentana w Rzymie, które w dobie renesansu znajdowały się w sąsiedniej
bazylice S. Agnese fuori le Mura. Cztery z nich przeniesiono w 1772 r. do zbiorów watykańskich,
gdzie nadały nazwę jednej z sal muzeum apostolskiego — Galeria dei Candelabri, piąty natomiast
pozostał w bazylice14. Prostokątne pola trójbocznych podstaw tych rzeźbionych świeczników wypełniają
przedstawienia uskrzydlonych puttów-Erosów przechodzących w liście akantu i dalej w symetrycznie
rozłożone zwoje wici roślinnej. Zróżnicowane pozy puttów reprezentują przy tym sześć typów
13 Por. np. dwie plyciny przeznaczone do mauzoleum św. Jana Gwalberta (1503— 1513): jedną obecnie w Cenacolo
di San Salvi we Florencji, drugą wtórnie użytą do dekoracji arkady ołtarza Sernigi w kościele Santa Trinita we Florencji,
oraz skrajną po prawej płycinę cokołu nagrobka Piera Soderini w kościele S. Maria del Carminé we Florencji (przed
1509). Zob. E. Luporini, Benedetto da Rovezzano, Milano 1964, s. 128- 135.
14 Zbiory Watykańskie, inw. 2482, 2487, 2566, 2564. Zob. W. Helbig, Fiihrer durch die ôffentlichen Sammlungen
klassischer Altertiimer in Rom, wyd. 4, t. 1: Die pàpstlichen Sammlungen in Vatikan und Lateran, Tiibingen 1963, poz.
526, s. 416, 417; G. Lippold, Die Skulpturen des Vaticanischen Muséums, t. 3, cz. 2, Berlin 1956, poz. 44(93),
24(157), 25(115), s. 188, 189, 191, 249-253, 544, tabl. 88-91, 115; A. Nesselrath, Due candelabri antichi restaurati
al tempo di Raffaello (w katalogu wystawy:) Raffaello in Vaticano, Milano 1984, s. 97- 100, poz. 59, 60 (gdzie najnowsza
literatura przedmiotu i sugestia wcześniejszego datowania obiektów — na czas pod koniec panowania Augusta).