DOI Artikel:
Mossakowski, Stanisław: "Liściasty chłopiec": motyw antyczny w dekoracji kaplicy Zygmuntowskiej i jego geneza
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.14540#0122
118
STANISŁAW MOSSAKOWSKI
16. Płaskorzeźba ze zbiorów Villa Albani w Rzymie. Wg D. E. Stronga
pochodzącego z 1. 1500— 1510, obecnie przechowywanego w Leningradzie (il. 14)39. To właśnie dzieło,
obok reliefów z kandelabrów watykańskich, stało się — jak przypuszczam — pierwowzorem dwóch
bliźniaczych alabastrowych płycin zdobiących cokół (basamento) zachodniej elewacji obudowy Santa
Casa w bazylice w Loreto. Podobnie jak na antycznym postumencie z Tivoli liściaste putta-kaneforoi
są tutaj bezskrzydłe, a wić roślinna, zachowując delikatność i przemienny układ zwojów z kandelabrów
watykańskich, przechodzi w rogi obfitości, na których przysiadły ptaki.
Reliefy z Loreto, wykonane najprawdopodobniej przez Benedetta da Rovezzano między 1515
а 1519 г.40, a zwłaszcza lewy z nich, o analogicznej kompozycji prawej ręki -putta (il. 15),
zaliczyć wypada do renesansowych dzieł najbliższych omawianej płaskorzeźbie z kaplicy Zygmuntow-
skiej. Łączą je dodatkowo: podobny kształt kosza z owocami oraz fakt wprowadzenia do kompozycji
ptaków. Korpus natomiast i prawa ręka chłopca z płaskorzeźby wawelskiej bliższe są jednak pierwo-
wzorowi z rzymskich kandelabrów. Z kolei zwoje wici roślinnej, zachowując przemienny, symetryczny
układ i rozetowy charakter kwiatonów jak na Watykanie, są inne, bardziej bujne i mięsiste;
różnią się też od tych z Loreto. Ten plastyczny styl zwojów wywodzi się — jak się zdaje —
z antycznych rzeźb rzymskich. Podobne wici bowiem odnajdujemy na rysunku owego zaginionego
postumentu z Tivoli, a także w niektórych dziełach plastyki czasów Trajana, by wymienić tylko
relief przechowywany w zbiorach Villa Albani (il. 16), który był znany i studiowany przez artystów
doby Renesansu41. W sumie zatem płaskorzeźba z kaplicy Zygmuntowskiej stylistycznie nawiązuje
39 Tzw. Kodeks Poloffzeff, niegdyś należący do Palladia, potem w zbiorze Hipolita Destailleur w Paryżu (Album В), k. 78
recto (fot. w zb. Deutsche Archaeologische Institut w Rzymie, nr 42.264) — na podstawie kandelabra napis „Tibur". Por.
H. de Geymuller, Trois albums de dessins de Fra Giocondo, „Melanges d'archéologie et d'histoire", t. 11: 1891, s. 137— 144.
40 Рог. К. Weil-Garris, The Santa Casa di Loreto. Problems in Cinquecento Sculpture, New York—London 1977,
s. 277-284, il. 92, 93.
41 Relief ten, przedstawiający parę liściastych Erosów po bokach kandelabra (lewy Eros jest rekonstrukcją), byl dawniej
łączony z dekoracją Forum Trajana, obecnie widzi się w nim pozostałość ozdób świątyni Venus Genetrix na Forum
STANISŁAW MOSSAKOWSKI
16. Płaskorzeźba ze zbiorów Villa Albani w Rzymie. Wg D. E. Stronga
pochodzącego z 1. 1500— 1510, obecnie przechowywanego w Leningradzie (il. 14)39. To właśnie dzieło,
obok reliefów z kandelabrów watykańskich, stało się — jak przypuszczam — pierwowzorem dwóch
bliźniaczych alabastrowych płycin zdobiących cokół (basamento) zachodniej elewacji obudowy Santa
Casa w bazylice w Loreto. Podobnie jak na antycznym postumencie z Tivoli liściaste putta-kaneforoi
są tutaj bezskrzydłe, a wić roślinna, zachowując delikatność i przemienny układ zwojów z kandelabrów
watykańskich, przechodzi w rogi obfitości, na których przysiadły ptaki.
Reliefy z Loreto, wykonane najprawdopodobniej przez Benedetta da Rovezzano między 1515
а 1519 г.40, a zwłaszcza lewy z nich, o analogicznej kompozycji prawej ręki -putta (il. 15),
zaliczyć wypada do renesansowych dzieł najbliższych omawianej płaskorzeźbie z kaplicy Zygmuntow-
skiej. Łączą je dodatkowo: podobny kształt kosza z owocami oraz fakt wprowadzenia do kompozycji
ptaków. Korpus natomiast i prawa ręka chłopca z płaskorzeźby wawelskiej bliższe są jednak pierwo-
wzorowi z rzymskich kandelabrów. Z kolei zwoje wici roślinnej, zachowując przemienny, symetryczny
układ i rozetowy charakter kwiatonów jak na Watykanie, są inne, bardziej bujne i mięsiste;
różnią się też od tych z Loreto. Ten plastyczny styl zwojów wywodzi się — jak się zdaje —
z antycznych rzeźb rzymskich. Podobne wici bowiem odnajdujemy na rysunku owego zaginionego
postumentu z Tivoli, a także w niektórych dziełach plastyki czasów Trajana, by wymienić tylko
relief przechowywany w zbiorach Villa Albani (il. 16), który był znany i studiowany przez artystów
doby Renesansu41. W sumie zatem płaskorzeźba z kaplicy Zygmuntowskiej stylistycznie nawiązuje
39 Tzw. Kodeks Poloffzeff, niegdyś należący do Palladia, potem w zbiorze Hipolita Destailleur w Paryżu (Album В), k. 78
recto (fot. w zb. Deutsche Archaeologische Institut w Rzymie, nr 42.264) — na podstawie kandelabra napis „Tibur". Por.
H. de Geymuller, Trois albums de dessins de Fra Giocondo, „Melanges d'archéologie et d'histoire", t. 11: 1891, s. 137— 144.
40 Рог. К. Weil-Garris, The Santa Casa di Loreto. Problems in Cinquecento Sculpture, New York—London 1977,
s. 277-284, il. 92, 93.
41 Relief ten, przedstawiający parę liściastych Erosów po bokach kandelabra (lewy Eros jest rekonstrukcją), byl dawniej
łączony z dekoracją Forum Trajana, obecnie widzi się w nim pozostałość ozdób świątyni Venus Genetrix na Forum