DOI Artikel:
Sulerzyska, Teresa: Prawda i historia: z gdańskiej grafiki ilustracyjnej XVII w
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14540#0249
PRAWDA I HISTORIA
245
wyobrażenie postaci historycznej występującej na kartach książki, mianowicie króla Jana III Sobieskiego.
Personifikacja Gdańska siedząca nad cokołem z tytułem, w długiej szacie z herbem miasta,
prezentuje planszę z jego panoramicznym widokiem18. W górze wśród obłoków widnieje Jan
Sobieski unoszony, wraz z tarczą — godłem z herbu Janina, na grzbiecie orła; w antycznym
stroju, w wieńcu laurowym na głowie, z regimentem tj. oznaką najwyższego dowództwa w dłoni.
Tym panegirycznym wizerunkiem uczczono zwycięskiego króla i jednocześnie suwerena roztaczającego
opiekę nad miastem, które witało go uroczyście dziesięć lat temu, gdy wjeżdżał 1 VIII 1677 r.
na ponad półroczny tu pobyt19. Autor tej ryciny o niepoślednich walorach artystycznych jest
nieznany, być może stanowi ona dzieło artysty holenderskiego.
Funkcją obu tych wprowadzających przedstawień plastycznych miało być zasugerowanie czytelnikowi,
iż zawarte w książkach informacje, podane zgodnie z rzeczywistością, uczciwie i bezstronnie,
są w pełni wiarygodne, o czym, jak widzieliśmy, starali się przekonać użytkowników również
autorzy tekstów, i choć ich zapowiedzi nie zawsze znajdowały potwierdzenie w treści ich utworów,
upoważniały jednak do wyboru motywu Prawdy na kartę tytułową.
18 Motyw takich niewielkich widoków Gdańska, symbolizujących miasto, pojawiał się niejednokrotnie w kompozycjach
XVII-wiecznych kart tytułowych druków gdańskich lub luźnych rycin, m. in. wśród prac J. Falcka, J. Bassa czy I. Saala.
Zob. : Komża, op. cit., s. 65; Z. Jakrzewska-Snieżko, Gdańsk w dawnych rycinach, Wrocław 1980, s. 24.
19 W uzupełnieniach dodanych przez Jerzego Reinholda Curicke znajduje się sporo ustępów wysławiających osobę
Jana III i wydarzenia z nim związane. Zob. Der Stadt Dantzig..., ss. 351, 352, 359— 364. W swoim tekście R. Curicke
jednoznacznie stwierdzał, że najwyższą władzę nad miastem ma „jedynie i wyłącznie król polski i jego prawowici
następcy". Zob. Mokrzecki, op. cii., s. 163. Rycina z Opisu Gdańska przypomina kartę tytułową dzieła Des
Kôniglichen Schwedischen in Teutschland gefiihrten Krieges anderer Theil, Stockholm 1653, rytowaną przez J. Falcka
wg rysunku S. Bourdona, przedstawiającą króla Gustawa Adolfa jako Herkulesa, unoszonego przez orła, a poniżej,
przy cokole z tytułem — królową Krystynę i alegorię Sławy (Błock, op. cit., nr 201).
245
wyobrażenie postaci historycznej występującej na kartach książki, mianowicie króla Jana III Sobieskiego.
Personifikacja Gdańska siedząca nad cokołem z tytułem, w długiej szacie z herbem miasta,
prezentuje planszę z jego panoramicznym widokiem18. W górze wśród obłoków widnieje Jan
Sobieski unoszony, wraz z tarczą — godłem z herbu Janina, na grzbiecie orła; w antycznym
stroju, w wieńcu laurowym na głowie, z regimentem tj. oznaką najwyższego dowództwa w dłoni.
Tym panegirycznym wizerunkiem uczczono zwycięskiego króla i jednocześnie suwerena roztaczającego
opiekę nad miastem, które witało go uroczyście dziesięć lat temu, gdy wjeżdżał 1 VIII 1677 r.
na ponad półroczny tu pobyt19. Autor tej ryciny o niepoślednich walorach artystycznych jest
nieznany, być może stanowi ona dzieło artysty holenderskiego.
Funkcją obu tych wprowadzających przedstawień plastycznych miało być zasugerowanie czytelnikowi,
iż zawarte w książkach informacje, podane zgodnie z rzeczywistością, uczciwie i bezstronnie,
są w pełni wiarygodne, o czym, jak widzieliśmy, starali się przekonać użytkowników również
autorzy tekstów, i choć ich zapowiedzi nie zawsze znajdowały potwierdzenie w treści ich utworów,
upoważniały jednak do wyboru motywu Prawdy na kartę tytułową.
18 Motyw takich niewielkich widoków Gdańska, symbolizujących miasto, pojawiał się niejednokrotnie w kompozycjach
XVII-wiecznych kart tytułowych druków gdańskich lub luźnych rycin, m. in. wśród prac J. Falcka, J. Bassa czy I. Saala.
Zob. : Komża, op. cit., s. 65; Z. Jakrzewska-Snieżko, Gdańsk w dawnych rycinach, Wrocław 1980, s. 24.
19 W uzupełnieniach dodanych przez Jerzego Reinholda Curicke znajduje się sporo ustępów wysławiających osobę
Jana III i wydarzenia z nim związane. Zob. Der Stadt Dantzig..., ss. 351, 352, 359— 364. W swoim tekście R. Curicke
jednoznacznie stwierdzał, że najwyższą władzę nad miastem ma „jedynie i wyłącznie król polski i jego prawowici
następcy". Zob. Mokrzecki, op. cii., s. 163. Rycina z Opisu Gdańska przypomina kartę tytułową dzieła Des
Kôniglichen Schwedischen in Teutschland gefiihrten Krieges anderer Theil, Stockholm 1653, rytowaną przez J. Falcka
wg rysunku S. Bourdona, przedstawiającą króla Gustawa Adolfa jako Herkulesa, unoszonego przez orła, a poniżej,
przy cokole z tytułem — królową Krystynę i alegorię Sławy (Błock, op. cit., nr 201).