Rocznik Historii Sztuki (17.1988)

STAROŻYTNOŚCI JANA MATEJKI

419

(Ч(н7 V

8. Domy drewniane w Wiśniczu w czasie deszczu, rys. 1868,
drzeworyt F. Zabłockiego. Wg „Kłosy", 1868, nr 149, s. 251

których kopiści sporządzali artystycznie obojętne rysunki do pełniących rolę klisz drzeworytów.
Oczywiście różna była jakość tych prac, ważniejsza bowiem była zawarta w nich informacja wi-
zualna, mniej istotny zaś rezultat artystyczny. Matejkowskie drzeworyty są tu jednym z rzadkich
wyjątków.

Każde pokolenie odmiennie odczytuje pozostawione przez historię dzieła i innych doszukuje
się w nich treści i walorów. Dostrzegany przez obecne pokolenie urok matejkowskich rysunków
umknął bowiem oczom zarówno Mieczysława Tretera, jak Macieja Szukiewicza. Obaj zapatrzeni
byli w historyczne posłannictwo i ładunek treściowy wielkich obrazów mistrza: ulegając sile ekspresji,
przemawiającej ze Skargi, Batorego, Rejtana i Grunwaldu, nie zwrócili uwagi na wdzięk drzeworytów
z Wiśnicza, Muszyny i Odrzykonia. „Te rysunki, które są owocem studiów zabytkowych albo które
były wykonywane dla celów reprodukcyjnych w drzeworycie" — mówi Treter — „znamionuje [...]
wysoka finezja, skrupulatna dokładność, techniczna wprost doskonałość, ale i suchość, zupełny brak
jakichkolwiek śladów temperamentu artysty, który dbając o ścisłą rzeczowość, umyślnie usuwał się
w nich na plan ostatni"18. Suchość? Na taką ocenę zasługuje, być może, kilka tylko rysunków,

18 Treter, op. cit., s. 478.