DOI Artikel:
Wyganowska, Wanda: O odkryciu polichromii bożnicy drewnianej w Gwoźdźcu pod Kołomyją
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.14540#0435
O ODKRYCIU POLICHROMII W GWOŹDŹCU
431
2. K. Maszkowski, widok bożnicy w Gwoźdźcu od pn. wsch. Rys. ołówkiem, 24 IX (1890)
Mondscheina. W 1. 1893— 1900 ukazały się dalsze prace o bożnicach Michała Kowalczuka14
i Mathiasa Bersohna15.
W tym kontekście rozwoju badań16 nad bożnicami17, biorąc pod uwagę ówczesne techniki
reprodukcji rysunków18, można powrócić do osoby autora rękopiśmiennej pracy Bożnica drewniana
w miasteczku Gwoźdźcu. Maszkowski, uczeń Sokołowskiego, Matejki i Łuszczkiewicza, przyjaciel
Józefa Mehoffera, Stanisława Wyspiańskiego i Lucjana Rydla19, porzuca propozycję asystentury
u Sokołowskiego na historii sztuki, nie przystępując do egzaminu doktorskiego. W ciągu 1892 r.
postanowił pod wpływem przyjaciół zostać artystą malarzem i po namalowaniu w 1893 r. obrazu
ołtarzowego do kościoła w Samborze, wyjeżdża do Paryża 5 lutego 1894 r. Po powrocie do kraju
osiedlił się w Żabiem pod Kołomyją, wysyłając swe obrazy na wystawy do Lwowa, Czerniowiec
i Krakowa.
W końcu 1898 r. otrzymał propozycję dopełnienia swego rękopisu o bożnicy w Gwoźdźcu
odrysami z polichromii w „kopule"20. Sokołowski zapewnił swego dawnego ucznia, że Akademia
14 M. Kowalczuk {Synagoga w Leszniowie, pow. brodzki, Sprawozdanie z posiedzeń 30 V 1893, „Spr. K.H.S.", t. V:
1896, s. C) nie dostarcza żadnych wiadomości o tej drewnianej synagodze.
15 M. Bersohn, Kilka słów o dawniejszych bożnicach drewnianych w Polsce, „Spr. K.H.S.", t. V: 1896, s. 249— 253
(Wysokie Mazowieckie, Ostropol, Zabłudów). Ref. z 1893 r. zwraca uwagę na brak znajomości żydowskich architektów
i cieśli.
16 Następnie opublikował M. Bersohn, Kilka słów o dawniejszych bożnicach drewnianych w Polsce, Kraków 1900,
z. 2 (Pohrebyszcze, Lutomiersk); tamże, Warszawa 1903, z. 3 (Wołpa, Nasielsk, Uzlany).
17 Oto ważniejsze pozycje bibliograficzne do bożnic drewnianych przed 1889 г.: F. Sobieszczański, Nasielsk, [w:]
Encyklopedia Powszechna Orgelbranda, t. 19, 1865, s. 228; Z. Gloger, Bożnica w Wysokim Mazowieckim. „Kłosy", 1874,
t. 19, nr 471, s. 23, 24; E. Chłopicki, Od Buga do Bohu (Ostropol), „Kłosy", t. 21, 1875, nr 540, s. 302: Z. Gloger,
Synagoga w Nasielsku, „Kłosy", 1879, t. 28, nr 708, s. 54; M. Baliński, T. Lipiński, Starożytna Polska, Warszawa
1886.
18 Kopie konturowe polichromii bożnicy w Jabłonowie wykonali: J. Korajski i L. Gortz, S. M. Daszyński, W. Kry-
siński, I. Krzeczunowicz, Pajączkowski, a barwną chromolitografię, J. Bochniak, A. Wierzbicki, L. Górtz dla zakładu
litograficznego A. Przyszlaka we Lwowie, zob. „Spr. K.H.S.", t. IV: 1891, tabl. XV-XX.
19 W. Wyganowska; Maszkowski — Wyspiański (w druku).
20 Nie zachowane listy M. Sokołowskiego do K. Maszkowskiego z 1898 г.. wspomniane w późniejszej korespondencji.
431
2. K. Maszkowski, widok bożnicy w Gwoźdźcu od pn. wsch. Rys. ołówkiem, 24 IX (1890)
Mondscheina. W 1. 1893— 1900 ukazały się dalsze prace o bożnicach Michała Kowalczuka14
i Mathiasa Bersohna15.
W tym kontekście rozwoju badań16 nad bożnicami17, biorąc pod uwagę ówczesne techniki
reprodukcji rysunków18, można powrócić do osoby autora rękopiśmiennej pracy Bożnica drewniana
w miasteczku Gwoźdźcu. Maszkowski, uczeń Sokołowskiego, Matejki i Łuszczkiewicza, przyjaciel
Józefa Mehoffera, Stanisława Wyspiańskiego i Lucjana Rydla19, porzuca propozycję asystentury
u Sokołowskiego na historii sztuki, nie przystępując do egzaminu doktorskiego. W ciągu 1892 r.
postanowił pod wpływem przyjaciół zostać artystą malarzem i po namalowaniu w 1893 r. obrazu
ołtarzowego do kościoła w Samborze, wyjeżdża do Paryża 5 lutego 1894 r. Po powrocie do kraju
osiedlił się w Żabiem pod Kołomyją, wysyłając swe obrazy na wystawy do Lwowa, Czerniowiec
i Krakowa.
W końcu 1898 r. otrzymał propozycję dopełnienia swego rękopisu o bożnicy w Gwoźdźcu
odrysami z polichromii w „kopule"20. Sokołowski zapewnił swego dawnego ucznia, że Akademia
14 M. Kowalczuk {Synagoga w Leszniowie, pow. brodzki, Sprawozdanie z posiedzeń 30 V 1893, „Spr. K.H.S.", t. V:
1896, s. C) nie dostarcza żadnych wiadomości o tej drewnianej synagodze.
15 M. Bersohn, Kilka słów o dawniejszych bożnicach drewnianych w Polsce, „Spr. K.H.S.", t. V: 1896, s. 249— 253
(Wysokie Mazowieckie, Ostropol, Zabłudów). Ref. z 1893 r. zwraca uwagę na brak znajomości żydowskich architektów
i cieśli.
16 Następnie opublikował M. Bersohn, Kilka słów o dawniejszych bożnicach drewnianych w Polsce, Kraków 1900,
z. 2 (Pohrebyszcze, Lutomiersk); tamże, Warszawa 1903, z. 3 (Wołpa, Nasielsk, Uzlany).
17 Oto ważniejsze pozycje bibliograficzne do bożnic drewnianych przed 1889 г.: F. Sobieszczański, Nasielsk, [w:]
Encyklopedia Powszechna Orgelbranda, t. 19, 1865, s. 228; Z. Gloger, Bożnica w Wysokim Mazowieckim. „Kłosy", 1874,
t. 19, nr 471, s. 23, 24; E. Chłopicki, Od Buga do Bohu (Ostropol), „Kłosy", t. 21, 1875, nr 540, s. 302: Z. Gloger,
Synagoga w Nasielsku, „Kłosy", 1879, t. 28, nr 708, s. 54; M. Baliński, T. Lipiński, Starożytna Polska, Warszawa
1886.
18 Kopie konturowe polichromii bożnicy w Jabłonowie wykonali: J. Korajski i L. Gortz, S. M. Daszyński, W. Kry-
siński, I. Krzeczunowicz, Pajączkowski, a barwną chromolitografię, J. Bochniak, A. Wierzbicki, L. Górtz dla zakładu
litograficznego A. Przyszlaka we Lwowie, zob. „Spr. K.H.S.", t. IV: 1891, tabl. XV-XX.
19 W. Wyganowska; Maszkowski — Wyspiański (w druku).
20 Nie zachowane listy M. Sokołowskiego do K. Maszkowskiego z 1898 г.. wspomniane w późniejszej korespondencji.