DOI article:
Kunczyńska-Iracka, Anna: Podtatrzański kapliczki Władysława Skoczylasa
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.14540#0465
PODTATRZAŃSKIE KAPLICZKI SKOCZYLASA
461
z pewnością sposób zbudował świątynkę przypominającą w bryle najprostsze bryły romańskie,
natomiast twórca kapliczki z Dzianisza, wzniesionej również z kamienia polnego, w miarę swych
możliwości naśladował fasadę barokowego kościółka. W konstrukcji dachu obaj natomiast podobnie
skorzystali ze znanych wszystkim Dodhalańskim cieślom doświadczeń w budowie wieżyczek wzorowa-
nych na wspomnianych dzwonnicach. Z kolei cebulaste, misternie kryte gontem kopułki, które są
również bardzo typową formą kapliczkowych dachów na Podkarpaciu, nawiązują bezpośrednio do
bramek w murach otaczających kościoły czy kopułek wież owych kościółków i cerkiewek, jakich
wiele po obu stronach Tatr.
Kamienne figury przydrożne pod Tatrami występują przede wszystkim na Orawie. Większość
z nich jest dziełami warsztatów kamieniarskich ze Słowacji18, które aż po schyłek XIX w. kon-
tynuowały tradycje kamieniarki barokowej, one też przeważają w dokumentacji Skoczylasa. Obok
typowych, do dziś zachowanych, kolumn i słupów zwieńczonych grupami rzeźbiarskimi znalazł
się wśród rycin Skoczylasa piękny szkic (il. 5) figury na Toporzysku, po której nawet w tradycji
ślad już dawno zaginął. Ów wyjątkowy na Podhalu, umieszczony na potężnym cokole posąg
Chrystusa Upadającego pod Krzyżem, rzeźbiony wg wzorca z Kalwarii Zebrzydowskiej, przypomina
najpiękniejsze z figur przydrożnych tego rodzaju rozpowszechnionych w okolicach Żywca.
Małe, snycerskie kapliczki zawieszane na ścianach domów skompletował Skoczylas do swych
tablic wykorzystując głównie rysunki uczniów, którym łatwiej było notować ich nieskomplikowane
kompozycyjnie kształty skrzyneczek. I one przedstawiają wiele odmian — od prostoty i wyrafino-
wania form (il. 6) do bogactwa koronkowego zdobienia listew na brzegach skrzyneczki. Jeśli motywy
ornamentalne są w nich zapożyczone ze snycerki cechowej, są to z reguły swobodnie interpreto-
wane elementy ornamentyki barokowej.
W sumie rysunki Skoczylasa i jego uczniów stanowią dziś tak ważny dla historii sztuki ludowej
Podtatrza materiał źródłowy, że nawet Wojciech Brzega, gdyby się z nim zaznajomił, zmieniłby
pewnie swą, nie wolną od zawiści, opinię o stosunku tego artysty do sztuki górali.
18 J. Langer, Rzeźba kamienna na Orawie, „Polska Sztuka Ludowa", R. 35: 1981, nr 1, s. 45—54; A. Kun-
czyńska-Iracka, Refleksje po wystawie dawnej rzeźby ludowej z Podtatrza, „Polska Sztuka Ludowa", R. 35: 1981, nr 3 — 4,
s. 199-207.
461
z pewnością sposób zbudował świątynkę przypominającą w bryle najprostsze bryły romańskie,
natomiast twórca kapliczki z Dzianisza, wzniesionej również z kamienia polnego, w miarę swych
możliwości naśladował fasadę barokowego kościółka. W konstrukcji dachu obaj natomiast podobnie
skorzystali ze znanych wszystkim Dodhalańskim cieślom doświadczeń w budowie wieżyczek wzorowa-
nych na wspomnianych dzwonnicach. Z kolei cebulaste, misternie kryte gontem kopułki, które są
również bardzo typową formą kapliczkowych dachów na Podkarpaciu, nawiązują bezpośrednio do
bramek w murach otaczających kościoły czy kopułek wież owych kościółków i cerkiewek, jakich
wiele po obu stronach Tatr.
Kamienne figury przydrożne pod Tatrami występują przede wszystkim na Orawie. Większość
z nich jest dziełami warsztatów kamieniarskich ze Słowacji18, które aż po schyłek XIX w. kon-
tynuowały tradycje kamieniarki barokowej, one też przeważają w dokumentacji Skoczylasa. Obok
typowych, do dziś zachowanych, kolumn i słupów zwieńczonych grupami rzeźbiarskimi znalazł
się wśród rycin Skoczylasa piękny szkic (il. 5) figury na Toporzysku, po której nawet w tradycji
ślad już dawno zaginął. Ów wyjątkowy na Podhalu, umieszczony na potężnym cokole posąg
Chrystusa Upadającego pod Krzyżem, rzeźbiony wg wzorca z Kalwarii Zebrzydowskiej, przypomina
najpiękniejsze z figur przydrożnych tego rodzaju rozpowszechnionych w okolicach Żywca.
Małe, snycerskie kapliczki zawieszane na ścianach domów skompletował Skoczylas do swych
tablic wykorzystując głównie rysunki uczniów, którym łatwiej było notować ich nieskomplikowane
kompozycyjnie kształty skrzyneczek. I one przedstawiają wiele odmian — od prostoty i wyrafino-
wania form (il. 6) do bogactwa koronkowego zdobienia listew na brzegach skrzyneczki. Jeśli motywy
ornamentalne są w nich zapożyczone ze snycerki cechowej, są to z reguły swobodnie interpreto-
wane elementy ornamentyki barokowej.
W sumie rysunki Skoczylasa i jego uczniów stanowią dziś tak ważny dla historii sztuki ludowej
Podtatrza materiał źródłowy, że nawet Wojciech Brzega, gdyby się z nim zaznajomił, zmieniłby
pewnie swą, nie wolną od zawiści, opinię o stosunku tego artysty do sztuki górali.
18 J. Langer, Rzeźba kamienna na Orawie, „Polska Sztuka Ludowa", R. 35: 1981, nr 1, s. 45—54; A. Kun-
czyńska-Iracka, Refleksje po wystawie dawnej rzeźby ludowej z Podtatrza, „Polska Sztuka Ludowa", R. 35: 1981, nr 3 — 4,
s. 199-207.