DOI Artikel:
Gołgowski, Tadeusz: Chrzest czy eucharystia?: à propos zabytku znalezionego podczas wykopalisk w Starej Dongoli (Sudan)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19644#0053
Tadeusz Gołgowski
CHRZEST CZY EUCHARYSTIA?
À PROPOS ZABYTKU ZNALEZIONEGO PODCZAS WYKOPALISK
W STAREJ DONGOLI (SUDAN)
JL odczas kampanii wykopaliskowej w Starej Dongoli na przełomie 1967 i 1968 roku polscy
archeolodzy znaleźli w Kościele o Kolumnach Granitowych przedmiot, którego przeznacze-
nie stanowi zagadkę.
Jest to rura z gliny o lekko żebrowanej powierzchni zewnętrznej i wewnętrznej, pokryta
na zewnątrz czerwonawą angobą. Jej wysokość wynosi 42 cm, a średnica zwiększa się od
23,5 cm przy dolnej krawędzi do 29 cm przy krawędzi górnej. Oba końce rury mają szerokie
brzegi, uformowane z wałków przedzielonych rowkami. Ściany rury w części centralnej
ozdobione są czterema ażurowymi krzyżami równoramiennymi, stojącymi na stopniach.
Zakończenia zaś ramion krzyży oraz zakończenia stopni — małymi otworkami. Otworki te
oraz brzegi krzyży obwiedzione są białymi liniami. Między krzyżami na wysokości ramion
namalowane są białą farbą schematyczne przedstawienia czterech ptaków trzymających
w dziobach naczynia na łańcuszkach (il. 1—4).
Rura, rozbita na kawałki, została znaleziona wraz z innymi zniszczonymi przedmiotami
(kraty terakotowe i fragmenty ceramiki) w piasku, którym zasypany był basen chrzcielny
znajdujący się w Kościele o Kolumnach Granitowych. Kościół ten, zbudowany w drugiej
połowie VII w., miał baptysterium zajmujące pomieszczenie w południowo-wschodnim
narożniku. Składało się ono z sali z basenem chrzcielnym oraz wydzielonej z niej balustradą
i podwyższeniem podłogi części wschodniej, gdzie w absydialnej niszy znaleziono ślady
ołtarza. Basen chrzcielny w formie równoramiennego krzyża znajdował się w środkowej
części sali. W drugiej połowie IX w. nastąpiła przebudowa tego pomieszczenia. Basen
chrzcielny został zasypany piaskiem przemieszanym z fragmentami rozbitych przedmiotów
i przykryty posadzką z płyt terakotowych. Przed absydialną niszą we wschodniej części
pomieszczenia pochowano zmarłego w roku 883 eparcha Joannesa, a stary ołtarz zastąpiono
nowym. Urządzono także nowy basen chrzcielny1. Biorąc pod uwagę datowanie kościoła
i miejsce znalezienia zabytku można przyjąć, że pochodzi on najprawdopodobniej
z pierwszej połowy IX w.
49
CHRZEST CZY EUCHARYSTIA?
À PROPOS ZABYTKU ZNALEZIONEGO PODCZAS WYKOPALISK
W STAREJ DONGOLI (SUDAN)
JL odczas kampanii wykopaliskowej w Starej Dongoli na przełomie 1967 i 1968 roku polscy
archeolodzy znaleźli w Kościele o Kolumnach Granitowych przedmiot, którego przeznacze-
nie stanowi zagadkę.
Jest to rura z gliny o lekko żebrowanej powierzchni zewnętrznej i wewnętrznej, pokryta
na zewnątrz czerwonawą angobą. Jej wysokość wynosi 42 cm, a średnica zwiększa się od
23,5 cm przy dolnej krawędzi do 29 cm przy krawędzi górnej. Oba końce rury mają szerokie
brzegi, uformowane z wałków przedzielonych rowkami. Ściany rury w części centralnej
ozdobione są czterema ażurowymi krzyżami równoramiennymi, stojącymi na stopniach.
Zakończenia zaś ramion krzyży oraz zakończenia stopni — małymi otworkami. Otworki te
oraz brzegi krzyży obwiedzione są białymi liniami. Między krzyżami na wysokości ramion
namalowane są białą farbą schematyczne przedstawienia czterech ptaków trzymających
w dziobach naczynia na łańcuszkach (il. 1—4).
Rura, rozbita na kawałki, została znaleziona wraz z innymi zniszczonymi przedmiotami
(kraty terakotowe i fragmenty ceramiki) w piasku, którym zasypany był basen chrzcielny
znajdujący się w Kościele o Kolumnach Granitowych. Kościół ten, zbudowany w drugiej
połowie VII w., miał baptysterium zajmujące pomieszczenie w południowo-wschodnim
narożniku. Składało się ono z sali z basenem chrzcielnym oraz wydzielonej z niej balustradą
i podwyższeniem podłogi części wschodniej, gdzie w absydialnej niszy znaleziono ślady
ołtarza. Basen chrzcielny w formie równoramiennego krzyża znajdował się w środkowej
części sali. W drugiej połowie IX w. nastąpiła przebudowa tego pomieszczenia. Basen
chrzcielny został zasypany piaskiem przemieszanym z fragmentami rozbitych przedmiotów
i przykryty posadzką z płyt terakotowych. Przed absydialną niszą we wschodniej części
pomieszczenia pochowano zmarłego w roku 883 eparcha Joannesa, a stary ołtarz zastąpiono
nowym. Urządzono także nowy basen chrzcielny1. Biorąc pod uwagę datowanie kościoła
i miejsce znalezienia zabytku można przyjąć, że pochodzi on najprawdopodobniej
z pierwszej połowy IX w.
49