DOI Artikel:
Białłowicz-Krygierowa, Zofia: Madonna z Muzeum w Raciborzu i problem powtórzeń w średniowiecznej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19644#0283
Zofia Białłowicz-Krygierowa
MADONNA Z MUZEUM W RACIBORZU I PROBLEM
POWTÓRZEŃ W ŚREDNIOWIECZNEJ RZEŹBIE DEWOCYJNEJ
Aronująca Maria z Dzieciątkiem w Muzeum w Raciborzu na Śląsku Opolskim (il. la, b,
5a) — mała, polichromowana figurka drewniana niewiadomego pochodzenia1 — należy do
obiektów, których pozycja w historii naszej sztuki nie została do końca wyjaśniona.
Do literatury fachowej wprowadził ją Gwido Chmarzyński w 1953 r. jako przykład
„odbicia wczesnogotyckiej rzeźby z wieku XIII w snycerce ludowej"2. Później zmienił jej
określenie na „typ późnoromański z końca XIII w." i „typ z ostatniej ćwierci XIII w.",
zakładając możliwość jej powstania w prężnym wówczas środowisku raciborskim3. Jako
okaz reprezentatywny dla śląskiej rzeźby z XIII w. o formach przejściowych od romanizmu
ku gotykowi weszła ona do materiału ilustracyjnego polskiej edycji dzieła Jacques Le Goffa o
kulturze średniowiecznej Europy4, a jako jeden z najstarszych u nas, XIII-wiecznych
egzemplarzy drewnianej rzeźby dewocyjnej uwzględniona została przez Michała Walickiego
w ramach syntezy polskiej sztuki romańskiej, opracowanej pod auspicjami Polskiej
Akademii Nauk5. Równocześnie jednak pominięto ją w uzupełniającym to dzieło Katalogu
0 charakterze korpusu obiektów z tego okresu6.
Określenia oscylujące pomiędzy sztuką „oficjalną" i „ludową", pomiędzy gotykiem
1 romanizmem, nie wyczerpują jednak problematyki rzeźbki raciborskiej, formułowane były
bowiem w oderwaniu od jej funkcji dewocyjnej, związanej z kultem pozalokalnym o
szerokim zasięgu.
Już Chmarzyński zgrupował wokół Madonny z Raciborza kilka „ludowych trawestacji"
tego samego schematu: opublikowaną przez A. Heinkego figurkę z Nowej Rudy pod
Kłodzkiem oraz egzemplarz „z terenu południowej Wielkopolski", w posiadaniu artystki
malarki Łucji Oźminowej7. Nadał on przy tym Madonnie raciborskiej rangę wzorca8.
Rzeźb takich jest jednak dużo więcej zarówno u nas, jak i poza granicami naszego kraju.
Wymienić tu można:
— znaną jedynie z klisz, przechowywanych w Muzeum Narodowym w Poznaniu,
279
MADONNA Z MUZEUM W RACIBORZU I PROBLEM
POWTÓRZEŃ W ŚREDNIOWIECZNEJ RZEŹBIE DEWOCYJNEJ
Aronująca Maria z Dzieciątkiem w Muzeum w Raciborzu na Śląsku Opolskim (il. la, b,
5a) — mała, polichromowana figurka drewniana niewiadomego pochodzenia1 — należy do
obiektów, których pozycja w historii naszej sztuki nie została do końca wyjaśniona.
Do literatury fachowej wprowadził ją Gwido Chmarzyński w 1953 r. jako przykład
„odbicia wczesnogotyckiej rzeźby z wieku XIII w snycerce ludowej"2. Później zmienił jej
określenie na „typ późnoromański z końca XIII w." i „typ z ostatniej ćwierci XIII w.",
zakładając możliwość jej powstania w prężnym wówczas środowisku raciborskim3. Jako
okaz reprezentatywny dla śląskiej rzeźby z XIII w. o formach przejściowych od romanizmu
ku gotykowi weszła ona do materiału ilustracyjnego polskiej edycji dzieła Jacques Le Goffa o
kulturze średniowiecznej Europy4, a jako jeden z najstarszych u nas, XIII-wiecznych
egzemplarzy drewnianej rzeźby dewocyjnej uwzględniona została przez Michała Walickiego
w ramach syntezy polskiej sztuki romańskiej, opracowanej pod auspicjami Polskiej
Akademii Nauk5. Równocześnie jednak pominięto ją w uzupełniającym to dzieło Katalogu
0 charakterze korpusu obiektów z tego okresu6.
Określenia oscylujące pomiędzy sztuką „oficjalną" i „ludową", pomiędzy gotykiem
1 romanizmem, nie wyczerpują jednak problematyki rzeźbki raciborskiej, formułowane były
bowiem w oderwaniu od jej funkcji dewocyjnej, związanej z kultem pozalokalnym o
szerokim zasięgu.
Już Chmarzyński zgrupował wokół Madonny z Raciborza kilka „ludowych trawestacji"
tego samego schematu: opublikowaną przez A. Heinkego figurkę z Nowej Rudy pod
Kłodzkiem oraz egzemplarz „z terenu południowej Wielkopolski", w posiadaniu artystki
malarki Łucji Oźminowej7. Nadał on przy tym Madonnie raciborskiej rangę wzorca8.
Rzeźb takich jest jednak dużo więcej zarówno u nas, jak i poza granicami naszego kraju.
Wymienić tu można:
— znaną jedynie z klisz, przechowywanych w Muzeum Narodowym w Poznaniu,
279