DOI Artikel:
Otto, Maria; Muzeum Narodowe w Warszawie [Mitarb.]: Krakowska "Vanitas" w Muzeum Narodowym w Warszawie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19644#0213
Maria Otto
KRAKOWSKA VANITAS W MUZEUM NARODOWYM W WARSZAWIE
V Yśród zabytków malarstwa z początku XVI w. w Polsce wyróżnia się swoją ciekawą
problematyką zespół ołtarzowy św. Katarzyny Sieneńskiej. Są to cztery kwatery obustronnie
malowane, stanowiące niegdyś dwa skrzydła ołtarza, przechowywane w Muzeum Narodowym
w Warszawie — Nr inw. 210200. Na podstawie prac konserwatorskich można było zrekonstruować
teoretycznie dawny wygląd skrzydeł ołtarza. Na awersach znajdowały się sceny: Święta Katarzyna
pijąca krew z boku Chrystusa, Chrystus udziela Komunii św. Katarzynie, Wymiana serc między św.
Katarzyną a Chrystusem, Św. Katarzyna napastowana przez demony, na rewersach sceny: Umartwie-
nia św. Katarzyny, Św. Katarzyna ze św. Dominikiem, Św. Katarzyna leczy chorych, Sw. Katarzyna
obdarzona płaszczem przez Chrystusa. Malowidła te, przemalowane w XVII i XIX w., nie budziły
dotąd większego zainteresowania, były jedynie 3-krotnie tematem prac magisterskich studentów
wydziału konserwatorstwa ASP w Warszawie1. Prace te, aczkolwiek noszące jeszcze znamiona prac
„ćwiczebnych", wniosły kilka ustaleń ważnych dla problematyki ołtarza, przede wszystkim
rozpoznanie ikonograficzne2, następnie słuszną propozycję rekonstrukcji ołtarza3 oraz dostrzeżenie
w zabytku związków z malarstwem małopolskim pocz. XVI w.4 Zasługą tych prac studenckich jest
także zdjęcie przemalówek i odsłonięcie kilku kwater ołtarza5. Osobną sprawą jest kwestia
pochodzenia zabytku. Brak dokładności w dotarciu do właściwego inwentarza sprawił, że przez wiele
lat określano ołtarz jako dzieło, ogólnie mówiąc, pochodzące z województwa krakowskiego lub
Małopolski, przywiezione do Warszawy w 1947 r. Magistranci lokowali je w Raciborzu (Tomasz
Sadziak) lub w Piotrkowie (Ewa Kołodziejska). Natomiast inwentarz z numerem wyżej cytowanym,
udostępniony mi przez adiunkta Galerii Średniowiecza, mgr Paulinę Ratkowską, podaje wyraźnie, że
ołtarz przywieziony został z Krakowa. Trudno dziś ustalić, dlaczego ta informacja odnalazła się
dopiero po wielu latach, być może uważano, że ołtarz (w stanie przemalowanym) jest za słaby
stylistycznie, aby mógł pochodzić z większego ośrodka sztuki i do Krakowa dostał się z innej
miejscowości. Ten błąd zakorzeniony w dotychczasowych opiniach o pochodzeniu ołtarza zaważył
i na moich początkowych badaniach. Skłonił mnie mianowicie do rozpisania szerokiej kwerendy
obejmującej całą Małopolskę (dawne województwa: Krakowskie, Kieleckie i Katowickie) w celu
209
KRAKOWSKA VANITAS W MUZEUM NARODOWYM W WARSZAWIE
V Yśród zabytków malarstwa z początku XVI w. w Polsce wyróżnia się swoją ciekawą
problematyką zespół ołtarzowy św. Katarzyny Sieneńskiej. Są to cztery kwatery obustronnie
malowane, stanowiące niegdyś dwa skrzydła ołtarza, przechowywane w Muzeum Narodowym
w Warszawie — Nr inw. 210200. Na podstawie prac konserwatorskich można było zrekonstruować
teoretycznie dawny wygląd skrzydeł ołtarza. Na awersach znajdowały się sceny: Święta Katarzyna
pijąca krew z boku Chrystusa, Chrystus udziela Komunii św. Katarzynie, Wymiana serc między św.
Katarzyną a Chrystusem, Św. Katarzyna napastowana przez demony, na rewersach sceny: Umartwie-
nia św. Katarzyny, Św. Katarzyna ze św. Dominikiem, Św. Katarzyna leczy chorych, Sw. Katarzyna
obdarzona płaszczem przez Chrystusa. Malowidła te, przemalowane w XVII i XIX w., nie budziły
dotąd większego zainteresowania, były jedynie 3-krotnie tematem prac magisterskich studentów
wydziału konserwatorstwa ASP w Warszawie1. Prace te, aczkolwiek noszące jeszcze znamiona prac
„ćwiczebnych", wniosły kilka ustaleń ważnych dla problematyki ołtarza, przede wszystkim
rozpoznanie ikonograficzne2, następnie słuszną propozycję rekonstrukcji ołtarza3 oraz dostrzeżenie
w zabytku związków z malarstwem małopolskim pocz. XVI w.4 Zasługą tych prac studenckich jest
także zdjęcie przemalówek i odsłonięcie kilku kwater ołtarza5. Osobną sprawą jest kwestia
pochodzenia zabytku. Brak dokładności w dotarciu do właściwego inwentarza sprawił, że przez wiele
lat określano ołtarz jako dzieło, ogólnie mówiąc, pochodzące z województwa krakowskiego lub
Małopolski, przywiezione do Warszawy w 1947 r. Magistranci lokowali je w Raciborzu (Tomasz
Sadziak) lub w Piotrkowie (Ewa Kołodziejska). Natomiast inwentarz z numerem wyżej cytowanym,
udostępniony mi przez adiunkta Galerii Średniowiecza, mgr Paulinę Ratkowską, podaje wyraźnie, że
ołtarz przywieziony został z Krakowa. Trudno dziś ustalić, dlaczego ta informacja odnalazła się
dopiero po wielu latach, być może uważano, że ołtarz (w stanie przemalowanym) jest za słaby
stylistycznie, aby mógł pochodzić z większego ośrodka sztuki i do Krakowa dostał się z innej
miejscowości. Ten błąd zakorzeniony w dotychczasowych opiniach o pochodzeniu ołtarza zaważył
i na moich początkowych badaniach. Skłonił mnie mianowicie do rozpisania szerokiej kwerendy
obejmującej całą Małopolskę (dawne województwa: Krakowskie, Kieleckie i Katowickie) w celu
209