DOI Artikel:
Kunczyńska-Iracka, Anna: Nieznany lodowy drzeworyt świętej Anny Samotrzeciej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19644#0357
Anna Kunczyńska-Iracka
NIEZNANY LUDOWY DRZEWORYT ŚWIĘTEJ
ANNY SAMOTRZECIEJ
AX^ycina, która od kilku lat znajduje się w zbiorach dominikańskiej biblioteki Solchoire
w Paryżu1, wydaje się warta uwagi nie tylko jako piękny przykład ludowej ksylografii, ale
także ze względu na refleksje szerszej natury, jakie nasuwają się przy próbie jej identyfikacji.
Niestety, opierać się trzeba niemal wyłącznie na analizie formalnej i ikonograficznej
materiału porównawczego, żadnych faktów dotyczących pochodzenia drzeworytu nie udało
się ustalić.
Cechy stylowe naszej ryciny pozwalają kwalifikować ją do kategorii zabytków sztuki
ludowej z przełomu stuleci XVIII i XIX, zaś jej wyjątkowo duże rozmiary nasuwają
przypuszczenie, że podobnie jak zachowany w Muzeum Diecezjalnym w Płocku ludowy
drzeworyt Matki Boskiej Łąkowskiej, nasz wizerunek św. Anny przeznaczony był do
feretronu. Taki domysł potwierdza sposób przedstawienia świętej i podpis ryciny sugerujące,
że jest ona kopią cudownego wizerunku, prawdopodobnie przedstawiającej ją rzeźby
czczonej na Górze Św. Anny pod Opolem, co niżej spróbuję wykazać. Przypuszczalna data
powstania drzeworytu odpowiada okresowi świetności opolskiego sanktuarium.
Nieznanej proweniencji album, w którym znalazłam drzeworyt świętej Anny, zakupiono
około 1980 r. w jednym z paryskich antykwariatów. Oprawiony w tekturowe okładki,
wykonany z dość lichego, grubego papieru, album ów pochodzi zapewne z XIX w., natomiast
umieszczone w nim ryciny powstały w okresie od końca XV w. do schyłku XVIII w.
Wklejającego obrazki do albumu nie interesowała, jak się zdaje, ich wartość artystyczna ani
czas powstania, porządkował je tematycznie. Umieszczono obok siebie, tak gęsto, jak to było
możliwe, ryciny z różnych epok i różnej wartości. Drzeworyty (małe obrazki dewocyjne)
sygnowane przez Albrechta Durera i współczesnych mu mistrzów niemieckich znalazły się
obok sztychów produkowanych masowo w XVII i XVIII w. przez warsztaty cechowe,
głównie augsburskie, specjalizujące się w grafice dewocyjnej. Jako dzieło sztuki ludowej nasz
drzeworyt odbiega stylem od tej kolekcji. Zwraca też uwagę rozmiarami, kilkakrotnie
większymi od innych grafik. By się w albumie zmieścił, trzeba go było kilkakrotnie złożyć.
353
NIEZNANY LUDOWY DRZEWORYT ŚWIĘTEJ
ANNY SAMOTRZECIEJ
AX^ycina, która od kilku lat znajduje się w zbiorach dominikańskiej biblioteki Solchoire
w Paryżu1, wydaje się warta uwagi nie tylko jako piękny przykład ludowej ksylografii, ale
także ze względu na refleksje szerszej natury, jakie nasuwają się przy próbie jej identyfikacji.
Niestety, opierać się trzeba niemal wyłącznie na analizie formalnej i ikonograficznej
materiału porównawczego, żadnych faktów dotyczących pochodzenia drzeworytu nie udało
się ustalić.
Cechy stylowe naszej ryciny pozwalają kwalifikować ją do kategorii zabytków sztuki
ludowej z przełomu stuleci XVIII i XIX, zaś jej wyjątkowo duże rozmiary nasuwają
przypuszczenie, że podobnie jak zachowany w Muzeum Diecezjalnym w Płocku ludowy
drzeworyt Matki Boskiej Łąkowskiej, nasz wizerunek św. Anny przeznaczony był do
feretronu. Taki domysł potwierdza sposób przedstawienia świętej i podpis ryciny sugerujące,
że jest ona kopią cudownego wizerunku, prawdopodobnie przedstawiającej ją rzeźby
czczonej na Górze Św. Anny pod Opolem, co niżej spróbuję wykazać. Przypuszczalna data
powstania drzeworytu odpowiada okresowi świetności opolskiego sanktuarium.
Nieznanej proweniencji album, w którym znalazłam drzeworyt świętej Anny, zakupiono
około 1980 r. w jednym z paryskich antykwariatów. Oprawiony w tekturowe okładki,
wykonany z dość lichego, grubego papieru, album ów pochodzi zapewne z XIX w., natomiast
umieszczone w nim ryciny powstały w okresie od końca XV w. do schyłku XVIII w.
Wklejającego obrazki do albumu nie interesowała, jak się zdaje, ich wartość artystyczna ani
czas powstania, porządkował je tematycznie. Umieszczono obok siebie, tak gęsto, jak to było
możliwe, ryciny z różnych epok i różnej wartości. Drzeworyty (małe obrazki dewocyjne)
sygnowane przez Albrechta Durera i współczesnych mu mistrzów niemieckich znalazły się
obok sztychów produkowanych masowo w XVII i XVIII w. przez warsztaty cechowe,
głównie augsburskie, specjalizujące się w grafice dewocyjnej. Jako dzieło sztuki ludowej nasz
drzeworyt odbiega stylem od tej kolekcji. Zwraca też uwagę rozmiarami, kilkakrotnie
większymi od innych grafik. By się w albumie zmieścił, trzeba go było kilkakrotnie złożyć.
353