DOI Artikel:
Melbechowska-Luty, Aleksandra; Ostrowski, Kazimierz [Ill.]: O przemianach w rzeźbiarstwie polskim XIX wieku i twórczości Kazimierza Ostrowskiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19644#0407
Aleksandra Melbechowska-Luty
O PRZEMIANACH W RZEŹBIARSTWIE POLSKIM XIX WIEKU
I TWÓRCZOŚCI KAZIMIERZA OSTROWSKIEGO
M łodo zmarły Kazimierz Ostrowski należał do grona tych twórców, którym dane
było dokonywać istotnych przełomów w rzeźbie polskiej XIX wieku. Owe zmiany narastały
stopniowo od lat pięćdziesiątych, a ich etapy wyznaczała twórczość takich artystów, jak
Władysław Oleszczyński, Wojciech Święcki, Leon Szubert, Karol Kloss, Teofil Lenartowicz,
Stanisław Lipiński, Stefan Jarzymowski, Feliks Mikulski, Antoni Kurzawa; nieco później
przypadł szczyt twórczości Piusa Welońskiego, Stanisława R. Lewandowskiego, Teodora
Ragiera, Antoniego Pleszowskiego, Piotra Wojtowicza.
Rozwój myśli estetycznej oraz szybko narastające prądy i tendencje artystyczne w II
połowie XIX wieku, przydały „sztuce posągowej" nowych treści, a ideowe i społeczne
przeobrażenia odmieniły jej charakter i przeznaczenie. W estetyce pojawiło się pojęcie
pierwiastka duchowego ożywiającego martwe posągi, krytyka zaś i literatura tworzyły
swoisty wizerunek artysty — jego poczynań i losów, często naznaczonych fatalistycznym
piętnem.
Istotą zmian zachodzących w rzeźbiarstwie polskim od połowy wieku było przede
wszystkim przełamywanie stabilności tradycji neoklasycznej, wyzwolenie indywidualności
artysty i duchowego stygmatu dzieła sztuki. Przypomnijmy zatem „wyjściową" pozycję
dziewiętnastowiecznej skulptury. Był nią potężny nurt neoklasyczny, który w Polsce czerpał
pożywkę z różnych źródeł: z wzorów obcych (głównie szkoły włoskiej), z pism Johanna
Joachima Winckelmanna, a także z przemyśleń Stanisława Kostki Potockiego. Potocki
przysposobił dla czytelnika polskiego dzieło Winckelmanna Geschichte der Kunst des
Alterthums (0 sztuce u dawnych), wyrażając w swym tłumaczeniu również własny pogląd;
zajął się mianowicie jednym z naczelnych dylematów klasycyzmu, jakim był problem
naśladownictwa i ideału1. W tej kwestii — przy całym uwielbieniu dla antyku — wypowie-
dział się wyraźnie za naśladownictwem natury, poprzez wybór najpiękniejszych jej części (w
odróżnieniu od Winckelmanna, który ponad naturę przedkładał wzorowanie się na dziełach
starożytnych, ze ściśle pojętym procesem wyboru i oczyszczania). Tak rozumiane
403
O PRZEMIANACH W RZEŹBIARSTWIE POLSKIM XIX WIEKU
I TWÓRCZOŚCI KAZIMIERZA OSTROWSKIEGO
M łodo zmarły Kazimierz Ostrowski należał do grona tych twórców, którym dane
było dokonywać istotnych przełomów w rzeźbie polskiej XIX wieku. Owe zmiany narastały
stopniowo od lat pięćdziesiątych, a ich etapy wyznaczała twórczość takich artystów, jak
Władysław Oleszczyński, Wojciech Święcki, Leon Szubert, Karol Kloss, Teofil Lenartowicz,
Stanisław Lipiński, Stefan Jarzymowski, Feliks Mikulski, Antoni Kurzawa; nieco później
przypadł szczyt twórczości Piusa Welońskiego, Stanisława R. Lewandowskiego, Teodora
Ragiera, Antoniego Pleszowskiego, Piotra Wojtowicza.
Rozwój myśli estetycznej oraz szybko narastające prądy i tendencje artystyczne w II
połowie XIX wieku, przydały „sztuce posągowej" nowych treści, a ideowe i społeczne
przeobrażenia odmieniły jej charakter i przeznaczenie. W estetyce pojawiło się pojęcie
pierwiastka duchowego ożywiającego martwe posągi, krytyka zaś i literatura tworzyły
swoisty wizerunek artysty — jego poczynań i losów, często naznaczonych fatalistycznym
piętnem.
Istotą zmian zachodzących w rzeźbiarstwie polskim od połowy wieku było przede
wszystkim przełamywanie stabilności tradycji neoklasycznej, wyzwolenie indywidualności
artysty i duchowego stygmatu dzieła sztuki. Przypomnijmy zatem „wyjściową" pozycję
dziewiętnastowiecznej skulptury. Był nią potężny nurt neoklasyczny, który w Polsce czerpał
pożywkę z różnych źródeł: z wzorów obcych (głównie szkoły włoskiej), z pism Johanna
Joachima Winckelmanna, a także z przemyśleń Stanisława Kostki Potockiego. Potocki
przysposobił dla czytelnika polskiego dzieło Winckelmanna Geschichte der Kunst des
Alterthums (0 sztuce u dawnych), wyrażając w swym tłumaczeniu również własny pogląd;
zajął się mianowicie jednym z naczelnych dylematów klasycyzmu, jakim był problem
naśladownictwa i ideału1. W tej kwestii — przy całym uwielbieniu dla antyku — wypowie-
dział się wyraźnie za naśladownictwem natury, poprzez wybór najpiękniejszych jej części (w
odróżnieniu od Winckelmanna, który ponad naturę przedkładał wzorowanie się na dziełach
starożytnych, ze ściśle pojętym procesem wyboru i oczyszczania). Tak rozumiane
403