DOI Artikel:
Boczkowska, Anna; Długosz, Jan [Ill.]: Jan Długosz a legenda o rzymskim pochodzeniu Litwinów
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19644#0309
Anna Boczkowska
JAN DŁUGOSZ A LEGENDA O RZYMSKIM POCHODZENIU
LITWINÓW
m iygmunt I Stary był kolejnym władcą z dynastii Jagiellonów patronującym formułom
obrazowym w stylu all'antica, wprowadzanym konsekwentnie do programów ideowych
dzieł powstających z jego inicjatywy. Wystarczy przypomnieć, że pierwsza w Polsce forma
symboliczna, nawiązująca do formy rzymskiego „arcus triumphalis", pojawiła się właśnie
w strukturze edikuli nagrobka Jana Olbrachta (1502—1505) ufundowanego przez księcia
Zygmunta wespół z królową matką — Elżbietą Habsburżanką1 (il. 1). Na fryzie baldachimu
wzniesionego nad tumbą nagrobka Władysława Jagiełły (1519—1524), ozdobionego
płaskorzeźbami w stylu all'antica (il. 2), umieszczony został nie istniejący już dziś napis
majuskułowy, mówiący wiele o zamiłowaniach Zygmunta I. Zawierał on bowiem wręcz
pogański „titulus" — „divus", przydawany rzymskim imperatorom, odnoszący się do jego
osoby jako fundatora2, a który wolno było także odnieść do spoczywającej na płycie
wierzchniej postaci znakomitego protoplasty dynastii. Świadczą o tym chociażby dwa,
niemal „bliźniacze" wizerunki triumfalnego wjazdu imperatora do Rzymu na rydwanie,
ciągnionym jednakże nie przez konie, lecz lwy, wyobrażone na dwóch medalionach
zdobiących podniebie baldachimu Jagiełłowego nagrobka, umieszczone przy herbach
Korony i Litwy (il. 3, 3a). Nawiązywały one do triumfalnego wjazdu Marka Aureliusza,
zamieszczonego w Naturalis historiae Pliniusza, i oznaczały zwycięstwo o wyjątkowym
znaczeniu nad „szczególnie okrutnym przeciwnikiem"3. Wybór tej właśnie oryginalnej
formy obrazowej triumfu all'antica, podkreślającej więź symboliczną, jaka łączyła doniosłe
zwycięstwo rzymskiego cesarza z równie przełomowym dokonaniem militarnym Wła-
dysława Jagiełły, przypisać wolno jego świetnie wykształconemu wnukowi — Zygmuntowi
Staremu.
Nie mniej charakterystycznym nawiązaniem do idei symbolicznego „powinowactwa"
Jagiellonów z rzymskimi cezarami, których zwycięstwa stały się zapowiedzią ich czynów
bitewnych, jest między innymi także cykl piętnastu popiersi imperatorów i towarzyszących
im piętnastu popiersi matek i żon cezarów, namalowany przez Dionizego Stubę w 1526 r. na
ścianach pod stropem krużganków drugiego piętra wawelskiej rezydencji4.
305
JAN DŁUGOSZ A LEGENDA O RZYMSKIM POCHODZENIU
LITWINÓW
m iygmunt I Stary był kolejnym władcą z dynastii Jagiellonów patronującym formułom
obrazowym w stylu all'antica, wprowadzanym konsekwentnie do programów ideowych
dzieł powstających z jego inicjatywy. Wystarczy przypomnieć, że pierwsza w Polsce forma
symboliczna, nawiązująca do formy rzymskiego „arcus triumphalis", pojawiła się właśnie
w strukturze edikuli nagrobka Jana Olbrachta (1502—1505) ufundowanego przez księcia
Zygmunta wespół z królową matką — Elżbietą Habsburżanką1 (il. 1). Na fryzie baldachimu
wzniesionego nad tumbą nagrobka Władysława Jagiełły (1519—1524), ozdobionego
płaskorzeźbami w stylu all'antica (il. 2), umieszczony został nie istniejący już dziś napis
majuskułowy, mówiący wiele o zamiłowaniach Zygmunta I. Zawierał on bowiem wręcz
pogański „titulus" — „divus", przydawany rzymskim imperatorom, odnoszący się do jego
osoby jako fundatora2, a który wolno było także odnieść do spoczywającej na płycie
wierzchniej postaci znakomitego protoplasty dynastii. Świadczą o tym chociażby dwa,
niemal „bliźniacze" wizerunki triumfalnego wjazdu imperatora do Rzymu na rydwanie,
ciągnionym jednakże nie przez konie, lecz lwy, wyobrażone na dwóch medalionach
zdobiących podniebie baldachimu Jagiełłowego nagrobka, umieszczone przy herbach
Korony i Litwy (il. 3, 3a). Nawiązywały one do triumfalnego wjazdu Marka Aureliusza,
zamieszczonego w Naturalis historiae Pliniusza, i oznaczały zwycięstwo o wyjątkowym
znaczeniu nad „szczególnie okrutnym przeciwnikiem"3. Wybór tej właśnie oryginalnej
formy obrazowej triumfu all'antica, podkreślającej więź symboliczną, jaka łączyła doniosłe
zwycięstwo rzymskiego cesarza z równie przełomowym dokonaniem militarnym Wła-
dysława Jagiełły, przypisać wolno jego świetnie wykształconemu wnukowi — Zygmuntowi
Staremu.
Nie mniej charakterystycznym nawiązaniem do idei symbolicznego „powinowactwa"
Jagiellonów z rzymskimi cezarami, których zwycięstwa stały się zapowiedzią ich czynów
bitewnych, jest między innymi także cykl piętnastu popiersi imperatorów i towarzyszących
im piętnastu popiersi matek i żon cezarów, namalowany przez Dionizego Stubę w 1526 r. na
ścianach pod stropem krużganków drugiego piętra wawelskiej rezydencji4.
305