DOI Artikel:
Białoskórska, Krystyna: Kościół parafialny ŚŚ - Marii Magdaleny i Marty w Dobrowodzie: nieznany zabytek małopolskiego budownictwa sakralnego z pierwszej połowy XIII wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19644#0123
Krystyna Białoskórska
KOŚCIÓŁ PARAFIALNY ŚŚ. MARII MAGDALENY I MARTY
W DOBROWODZIE
NIEZNANY ZABYTEK MAŁOPOLSKIEGO BUDOWNICTWA SAKRALNEGO
Z PIERWSZEJ POŁOWY XIII WIEKU
-Lołożona malowniczo na kolistym wyniesieniu i otoczona starym kamiennym murem
niewielka wiejska świątynia w Dobrowodzie1 to zabytek, który nie pojawiał się dotąd
w opracowaniach traktujących o architekturze kościelnej XIII stulecia. Co więcej: obiekt ów
w ogóle nie wzbudził zainteresowania historyków sztuki i oprócz opisu katalogowego nie
doczekał się do dzisiaj żadnego opracowania2. Wcześniej uwzględnił go w cyklu swoich
historycznych monografii kościołów ks. Jan Wiśniewski3, niedawno zaś zajął się też nim
krótko Eugeniusz Wiśniowski w ramach studium geograficzno-historycznego poświęconego
rozwojowi sieci parafialnej w prepozyturze wiślickiej4.
Pierwsza wzmianka źródłowa dotycząca kościoła w Dobrowodzie pochodzi dopiero
z roku 1345. Taką datę nosi znany tylko z późniejszej kopii dokument donoszący
0 ufundowaniu i erygowaniu tamtejszej parafii przez biskupa krakowskiego Jana Grota5.
Wiadomość tę powtarza Długosz, który pisząc o Dobrowodzie zaznacza, iż ma ona
„...parochialem ecclesiam,filialem ecclesiae de Chotel ex qua sumpta etfundata est, et dotata per
Johannem Grothonis episcopum Cracoviensem, et murata lapideo mur o per Florianum
episcopum Cracoviensem, Sanctaeque dicata Mariae Magdalenae, cuius proprietas ad
episcopum Cracoviensem pro tempore pertinet, qui est illius unicus collator et patronus"6.
Z przytoczonego ustępu wynikałoby, że za przyczyną i staraniem biskupa Jana Grota doszło
jedynie do założenia parafii, podczas gdy zasługa wzniesienia budynku kościelnego
przypadłaby w udziale innemu pasterzowi diecezji krakowskiej, tj. Florianowi z Mokrska7
władającego nią po dwóch innych sukcesorach Grota — Piotrze Szyrzyku z Fałkowa8
1 biskupie Bodzancie9; zatem owa murata lapideo muro świątynia powstałaby w latach
1367—1380, tzn. co najmniej w ćwierć wieku od momentu erygowania parafii. Według
Kazimiery Kutrzebianki, autorki opisu inwentaryzacyjnego, pierwszy murowany kościół
wybudowany został około połowy XIV stulecia z fundacji biskupów krakowskich,
a następnie powiększony i gruntownie restaurowany w wieku XV, po raz wtóry także
w latach 1524—1525 z inicjatywy biskupa Piotra Tomickiego, poświadczonej aż trzykrotnie
119
KOŚCIÓŁ PARAFIALNY ŚŚ. MARII MAGDALENY I MARTY
W DOBROWODZIE
NIEZNANY ZABYTEK MAŁOPOLSKIEGO BUDOWNICTWA SAKRALNEGO
Z PIERWSZEJ POŁOWY XIII WIEKU
-Lołożona malowniczo na kolistym wyniesieniu i otoczona starym kamiennym murem
niewielka wiejska świątynia w Dobrowodzie1 to zabytek, który nie pojawiał się dotąd
w opracowaniach traktujących o architekturze kościelnej XIII stulecia. Co więcej: obiekt ów
w ogóle nie wzbudził zainteresowania historyków sztuki i oprócz opisu katalogowego nie
doczekał się do dzisiaj żadnego opracowania2. Wcześniej uwzględnił go w cyklu swoich
historycznych monografii kościołów ks. Jan Wiśniewski3, niedawno zaś zajął się też nim
krótko Eugeniusz Wiśniowski w ramach studium geograficzno-historycznego poświęconego
rozwojowi sieci parafialnej w prepozyturze wiślickiej4.
Pierwsza wzmianka źródłowa dotycząca kościoła w Dobrowodzie pochodzi dopiero
z roku 1345. Taką datę nosi znany tylko z późniejszej kopii dokument donoszący
0 ufundowaniu i erygowaniu tamtejszej parafii przez biskupa krakowskiego Jana Grota5.
Wiadomość tę powtarza Długosz, który pisząc o Dobrowodzie zaznacza, iż ma ona
„...parochialem ecclesiam,filialem ecclesiae de Chotel ex qua sumpta etfundata est, et dotata per
Johannem Grothonis episcopum Cracoviensem, et murata lapideo mur o per Florianum
episcopum Cracoviensem, Sanctaeque dicata Mariae Magdalenae, cuius proprietas ad
episcopum Cracoviensem pro tempore pertinet, qui est illius unicus collator et patronus"6.
Z przytoczonego ustępu wynikałoby, że za przyczyną i staraniem biskupa Jana Grota doszło
jedynie do założenia parafii, podczas gdy zasługa wzniesienia budynku kościelnego
przypadłaby w udziale innemu pasterzowi diecezji krakowskiej, tj. Florianowi z Mokrska7
władającego nią po dwóch innych sukcesorach Grota — Piotrze Szyrzyku z Fałkowa8
1 biskupie Bodzancie9; zatem owa murata lapideo muro świątynia powstałaby w latach
1367—1380, tzn. co najmniej w ćwierć wieku od momentu erygowania parafii. Według
Kazimiery Kutrzebianki, autorki opisu inwentaryzacyjnego, pierwszy murowany kościół
wybudowany został około połowy XIV stulecia z fundacji biskupów krakowskich,
a następnie powiększony i gruntownie restaurowany w wieku XV, po raz wtóry także
w latach 1524—1525 z inicjatywy biskupa Piotra Tomickiego, poświadczonej aż trzykrotnie
119