DOI article:
Krzymuska-Fafius, Zofia: Kilka zachodniopomorskich rzeźb po-premonstraten-ckich: Przyczynek do badań sztuki pobrzeża Bałtyku II połowy XIV wieku
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.19644#0259
obiektów z terenu dawnego powiatu słupskiego, odnośnie interesującej nas Madonny nadeszła odpowiedź
negatywna.
13 Die Kunstdenkmäler des Regierungsbezirks Köslin, Krs. Stolp, Stettin 1894, s. 105 (Wintershagen). Autor
inwentarza podaje, że w XV wieku Zimowiska należały do pochodzącej z pobliskiego Niestkowa rodziny Swięców,
która otrzymała je w lenno od klasztoru w Białobokach. H. Hoogeweg wprawdzie Zimowsk nie wspomina, pisze
natomiast, że Niestkowo nadane zostało w 1227 roku premonstratenskom z Trzebiatowa, w następstwie czego
przypuszczalnie nastąpiło osiedlenie się ich w Słupsku, w charakterze żeńskiej filii białobockiego zakonu (Por. H.
Hoogeweg, op. cit., s. 18; por. także Schematyzm diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej, 1974, Koszalin 1974, s. 250.)
14 A. Andersson wymienia, opartą na objawieniu Św. Brygidy, figurę Marii z Dzieciątkiem z Vadsteny
— Dzieciątko sięga rączką do stopy; por. A. Andersson, op. cit., s. 27, il. 6. Uszkodzenie Dzieciątka z Zimowisk,
któremu brak lewej dłoni oraz prawej ręki wraz z ramieniem, nie pozwala stwierdzić, czy i tu nie istniało kiedyś
podobne rozwiązanie. Ponadto istnieją wzmianki archiwalne mówiące, że klasztor premonstratensek trzebiatow-
skich, noszący nazwę „rubus Mariae", posiadał cieszący się kultem „cudownego" wizerunek Marii. Czy obiekt
z Zimowisk miał z nim coś wspólnego, na to brak jest danych, niemniej być może stanowi on jedną z jego replik. Na
ten temat por. Hoogeweg, op. cit., B. I., s. 62.
15 Por. przypis 8.
16 E. Fründt, Sakrale Plastik... s. 204—205.
17 H o o g e w e g, op. cit., B. II, s. 760.
18 A. Rohde łączy twórczość Mistrza Bertrama z Pragą; por. A. R o h d e, Der Hamburger Petri (Grabower)
Altar und Meister Bertram von Minden, Diss. Marburg i H., 1916, przytoczeni natomiast tutaj badacze
wyprowadzają jego sztukę ze środowiska dolnoreńskiego lub kolońskiego. Do pozostałych dysertacji, a mianowicie
F. Martens, Meister Bertram, Herkunft, Werk und Werken, Diss. Rostock, 1936, jak również J. C. Jensen,
Meister Bertram als Bildschnitzer, Heidelberg 1956, nie udało mi się dotrzeć.
19 Die Kunstdenkmäler des Regierungsbezirks Köslin Krs. Stolp, op. cit., s. 1.
20 Odpowiednie informacje uzyskałam dzięki uprzejmości mgra Stanisława Szpilewskiego z Biura Doku-
mentacji Zabytków w Słupsku, za co jestem Mu szczerze wdzięczna.
21 T. Dobrzeniecki, Sztuka sakralna w Polsce na Ziemiach Zachodnich i Północnych, Warszawa 1976,
s. 16, poz. 33; D. Ptaszyn ska, Prace konserwatorskie — Woj. Koszalińskie (1968—1972). [w:] Ochrona
Zabytków, nr 3, 1973, s. 216.
22 Die Kunstdenkmäler..., op. cit., s. 98; także Schematyzm, op. cit., s. 250.
23 N o r m a n n, op. cit., s. 220.
24 Por. Gloede, op. cit. il. 183. Warto w tym miejscu wspomnieć, że w zbiorach Muzeum Diecezjalnego
w Poznaniu znajduje się, pochodząca z Nietrzanowa k. Środy, figura „Chrystusa w grobie" z 3. ćw. XIV w. o bardzo
zbliżonym charakterze formalnym.
25 Autorowi konserwacji mgrowi Stefanowi Wójcikowi ze Słupska za przekazaną dokumentację konserwa-
torską i zestaw zdjęć składam tą drogą serdeczne podziękowania.
26 Die Kunstdenkmäler, op. cit. Krs. Kolberg-Körlin, 1889, s. 101; Hoogeweg, op. cit., T. I., s. 84;
Schematyzm, op. cit., 1977, s. 134.
27 F. Balke, Pommersche Denkmalpflege 1934—1935, Baltische Studien, N. F. XXXVII, Stettin 1935,s. 351.
28 Choć dokumentacja konserwatorska tego nie ujawnia, można mieć wątpliwości, czy tkwiące w koronie
sznurowej potężne kolce oraz ręce o kołeczkowatych palcach, są pierwotne. Cała zresztą rzeźba wykazuje daleko
idące zabiegi konserwatorskie. Część z nich wykonana być mogła w czasie odnowienia obiektu w 1934 roku (por.
przypis 27).
29 Do najbardziej znanych tego rodzaju obiektów należy krucyfiks Gereona z kolońskiej katedry, por.
A. Legner, Krucifixe. [w:] Monumenta Annonis, Köln 1975, s. 133 i 139.
255
negatywna.
13 Die Kunstdenkmäler des Regierungsbezirks Köslin, Krs. Stolp, Stettin 1894, s. 105 (Wintershagen). Autor
inwentarza podaje, że w XV wieku Zimowiska należały do pochodzącej z pobliskiego Niestkowa rodziny Swięców,
która otrzymała je w lenno od klasztoru w Białobokach. H. Hoogeweg wprawdzie Zimowsk nie wspomina, pisze
natomiast, że Niestkowo nadane zostało w 1227 roku premonstratenskom z Trzebiatowa, w następstwie czego
przypuszczalnie nastąpiło osiedlenie się ich w Słupsku, w charakterze żeńskiej filii białobockiego zakonu (Por. H.
Hoogeweg, op. cit., s. 18; por. także Schematyzm diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej, 1974, Koszalin 1974, s. 250.)
14 A. Andersson wymienia, opartą na objawieniu Św. Brygidy, figurę Marii z Dzieciątkiem z Vadsteny
— Dzieciątko sięga rączką do stopy; por. A. Andersson, op. cit., s. 27, il. 6. Uszkodzenie Dzieciątka z Zimowisk,
któremu brak lewej dłoni oraz prawej ręki wraz z ramieniem, nie pozwala stwierdzić, czy i tu nie istniało kiedyś
podobne rozwiązanie. Ponadto istnieją wzmianki archiwalne mówiące, że klasztor premonstratensek trzebiatow-
skich, noszący nazwę „rubus Mariae", posiadał cieszący się kultem „cudownego" wizerunek Marii. Czy obiekt
z Zimowisk miał z nim coś wspólnego, na to brak jest danych, niemniej być może stanowi on jedną z jego replik. Na
ten temat por. Hoogeweg, op. cit., B. I., s. 62.
15 Por. przypis 8.
16 E. Fründt, Sakrale Plastik... s. 204—205.
17 H o o g e w e g, op. cit., B. II, s. 760.
18 A. Rohde łączy twórczość Mistrza Bertrama z Pragą; por. A. R o h d e, Der Hamburger Petri (Grabower)
Altar und Meister Bertram von Minden, Diss. Marburg i H., 1916, przytoczeni natomiast tutaj badacze
wyprowadzają jego sztukę ze środowiska dolnoreńskiego lub kolońskiego. Do pozostałych dysertacji, a mianowicie
F. Martens, Meister Bertram, Herkunft, Werk und Werken, Diss. Rostock, 1936, jak również J. C. Jensen,
Meister Bertram als Bildschnitzer, Heidelberg 1956, nie udało mi się dotrzeć.
19 Die Kunstdenkmäler des Regierungsbezirks Köslin Krs. Stolp, op. cit., s. 1.
20 Odpowiednie informacje uzyskałam dzięki uprzejmości mgra Stanisława Szpilewskiego z Biura Doku-
mentacji Zabytków w Słupsku, za co jestem Mu szczerze wdzięczna.
21 T. Dobrzeniecki, Sztuka sakralna w Polsce na Ziemiach Zachodnich i Północnych, Warszawa 1976,
s. 16, poz. 33; D. Ptaszyn ska, Prace konserwatorskie — Woj. Koszalińskie (1968—1972). [w:] Ochrona
Zabytków, nr 3, 1973, s. 216.
22 Die Kunstdenkmäler..., op. cit., s. 98; także Schematyzm, op. cit., s. 250.
23 N o r m a n n, op. cit., s. 220.
24 Por. Gloede, op. cit. il. 183. Warto w tym miejscu wspomnieć, że w zbiorach Muzeum Diecezjalnego
w Poznaniu znajduje się, pochodząca z Nietrzanowa k. Środy, figura „Chrystusa w grobie" z 3. ćw. XIV w. o bardzo
zbliżonym charakterze formalnym.
25 Autorowi konserwacji mgrowi Stefanowi Wójcikowi ze Słupska za przekazaną dokumentację konserwa-
torską i zestaw zdjęć składam tą drogą serdeczne podziękowania.
26 Die Kunstdenkmäler, op. cit. Krs. Kolberg-Körlin, 1889, s. 101; Hoogeweg, op. cit., T. I., s. 84;
Schematyzm, op. cit., 1977, s. 134.
27 F. Balke, Pommersche Denkmalpflege 1934—1935, Baltische Studien, N. F. XXXVII, Stettin 1935,s. 351.
28 Choć dokumentacja konserwatorska tego nie ujawnia, można mieć wątpliwości, czy tkwiące w koronie
sznurowej potężne kolce oraz ręce o kołeczkowatych palcach, są pierwotne. Cała zresztą rzeźba wykazuje daleko
idące zabiegi konserwatorskie. Część z nich wykonana być mogła w czasie odnowienia obiektu w 1934 roku (por.
przypis 27).
29 Do najbardziej znanych tego rodzaju obiektów należy krucyfiks Gereona z kolońskiej katedry, por.
A. Legner, Krucifixe. [w:] Monumenta Annonis, Köln 1975, s. 133 i 139.
255