Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (36.1992)

Odpowiedź na pytanie, co obie rzeźby z Muzeum Narodowego we Wrocławiu wnoszą do
tematyki stylowego Kręgu Madonn na Lwie, w jakim stopniu uzupełniają stan wiedzy o tym
zjawisku, wydaje się ważnym zagadnieniem. W chwili obecnej jest ona tym bardziej możliwa,
że przeprowadzone zabiegi konserwatorskie umożliwiły pełniejszą ocenę obu rzeźb3.
Niemniej oba przykłady należy rozpatrzyć osobno, gdyż poza przynależnością do tej
lokalnej grupy nie wykazują bliższych związków pomiędzy sobą.

Stojąca na lwie Maria z okolic Namysłowa (nr inw. XI-376) jest wykonana z drewna
lipowego jako figura przyścienna, wydrążona od tyłu. Jej wysokość wynosi 107,5 cm. Na
gruncie kredowo-klejowym, położonym częściowo na płótnie, zachowały się szczątkowo
ślady polichromii. Na płaszczu można stwierdzić srebro, pierwotnie najpewniej kserowane
złocistym lakierem, oraz ślady błękitu na podszewce.

Maria stoi na grzbiecie leżącego lwa, jak można wnosić z zachowanego fragmentu
podstawy. Odchylona w kontrapoście, skłania lekko głowę ku leżącemu w jej ramionach,
obnażonemu do pasa Dzieciątku. Jego żywość podkreśla ukośna pozycja, podciągnięta
prawa nóżka, a czuły kontakt z Matką — gest lewej rączki przyciągającej pieszczotliwie jej
głowę. Maria nie nosi welonu, ubrana jest w długą suknię o obcisłych rękawach i zarzucony
na ramiona płaszcz, którego odwinięty brzeg tworzy rodzaj kołnierza.

Obok lwa głównym motywem uzupełniającym przedstawienie jest podawane przez
Marię na prawej dłoni jabłko, na którym opiera swą prawą rączkę Jezus. Ten gest łączący
obie postacie w głębszym sensie współuczestnictwa w Dziele Odkupienia staje się ośrodkiem
kompozycji. Jest on tym bardziej widoczny, gdy w wyobraźni przywrócimy pierwotną
kolorystykę figury. Ostatnie badania weryfikują treści przedstawienia jako spełnienie
zapowiedzi Starego Testamentu, zgodnie z którą Mesjasz-Odkupiciel w swym ziemskim
wcieleniu poprzez Marię przychodzi jako lew z królewskiego pokolenia Judy4. Te treści: lew
jako podnóżek, symbolika gestu, należą do motywów szeroko rozpowszechnionych w tym
regionalnym Kręgu i one właśnie nadały mu miano.

W naszych rozważaniach istotniejsze znaczenie ma zespół cech formalnych, które
charakteryzują omawianą rzeźbę z okolic Namysłowa. Wyróżnia ją nie tylko wąska,
wydłużona sylwetka, podkreślona pionowym bądź lekko ukośnym kierunkiem opadających
na przodzie fałdów płaszcza i sukni. Poza przesuniętą na bok, utworzoną przez połę płaszcza
konchą obejmującą lewe ramię Marii, ten wydłużony ciąg fałdów zostaje dwukrotnie
załamany: dwiema poprzecznymi fałdkami, podkreślającymi kolano nogi nośnej, oraz
załamaniem grzbietów fałd na kolanie wolnej nogi. Od tego miejsca fałdy kierują się prawie
pionowo ku dołowi. Przewagę akcentów wertykalnych podkreśla jeszcze płaski feston
przylegający do prawego boku, niemal pionowe ustawienie stóp i skierowany ku dołowi
trójkąt spadającej z grzbietu lwa sukni.

Genezę tej figury z Kręgu Madonn na Lwie można łatwo uchwycić. Począwszy od
śląskich Madonn z Łuczyny, Gogołowic i Rudnej5, Jezus siedzi hieratycznie na prawym

261