Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (36.1992)

prezentowały na ogół, jak wiadomo, autentycznych wieśniaków, odzwierciedlały raczej
zabawę w wieś, a występowały w nich damy przebrane za pasterki i kawalerowie
ucharakteryzowani na pasterzy. Przemawiali zaś uczenie popisując się znajomością mitów
greckich i rzymskich. W tej sytuacji język obrazu nie odbiega zbytnio od werbalnego, on też
nosi znamiona pewnej teatralności, koturnowości czy „przebieranki". Interesującym wydaje
się tu być relacja pomiędzy tekstem a obrazem. Czy ona w ogóle istnieje? W przedmowie
— uprzednio już cytowanej — mówi się o Polakach, którzy dali rysownikowi Eisenowi
„swoie modele wyrażające w Osobach w wieyskim ubierze znakomitsze w tych sielankach
zawarte rzeczy". Jest to wskazówka, że pomiędzy tekstami zawartymi w zbiorze a treścią
włączonych do niego ilustracji powinna zachodzić konkretna relacja.

Rycina tytułowa prezentuje portrety autorów sielanek (il. 7). W górnej strefie ryciny,
w medalionach, znajdują się wizerunki: Adama Naruszewicza, Józefa Bartłomieja Zimo-
rowicza, Szymona Szymonowicza, Jana Gawińskiego, Fabiana Sebastiana Klonowicza (z
podpisem Klonowski). Wizerunek Adama Naruszewicza zajmuje centralne miejsce, które
zawdzięcza zapewne swej współczesności. W dolnej strefie ryciny umieszczono atrybuty
wiążące się z twórczością poetycką, jak księga czy lira, i inne nawiązujące do sielanki, jak
dudy czy piszczałka, a z prawej — medalion z wizerunkiem Ignacego Nagurczewskiego,
tłumacza literatury klasycznej. Pomiędzy górną a dolną strefą ryciny widoczny jest
krajobraz, w którym usytuowano trzy budowle przypominające piramidy. Nie są to
z pewnością karykatury chat wiejskich sporządzonych przez Francuza, który nie znał
polskich realiów, lecz mają raczej znaczenie symboliczne. Piramida wyrażała dążenie
człowieka do Bóstwa, a więc do doskonałości, symbolizowała szczytne ideały, do których
mógł się zbliżyć człowiek dzięki swej mądrości i wiedzy12.

Porównując przedstawionych na karcie tytułowej pisarzy z zamieszczonym w książce
regestrem sielanek, stwierdzamy brak wizerunku Józefa Epifaniego Minasowicza (poety,
tłumacza i wydawcy współczesnego Naruszewiczowi), którego sielanki znajdują się również
w niniejszym zbiorze, dodatkowo zaś wizerunek Klonowicza vel Klonowskiego, który w II
poł. XVI w. tworzył utwory wierszowane, sielankom bliskie, lecz jego wierszy nasz zbiór
sielanek nie zawiera. Na temat nieumieszczenia wizerunku Minasowicza wypowiada się sam
wydawca, zdając sobie widocznie sprawę z niestosowności tego braku: „Jeżeli kiedy
Okoliczność ieszcze raz zdarzy to dzieło przedrukować, będzie moim staraniem między
sztychowanemi Poetów portretami na czele tego dzieła umieścić oraz portret Jm X. Josefa
Epifaniego Minasowicza Kanon. Kiiowskiego, iako męża prawdziwie zasławionego, który
tylą pismami uczonemi Polskiemu przysłużył się Narodowi [...]" (z przedmowy Bibliopoli
przez Michała Groella).

Od pozostałych siedmiu zamieszczonych w tekście ilustracji oczekujemy zatem odnie-
sienia do konkretnych sielanek — czy spełniają one nasze oczekiwania?

Rycina pierwsza (il. 8) pokazuje skraj lasu, pod drzewami widzimy dwu pasterzy i dwie

390