DOI issue:
Nr. 1
DOI article:Miscellanea
DOI article:Waźbiński, Zygmunt: Akt klasyczny w sztuce średniowiecza
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.47789#0081
AKT KLASYCZNY W SZTUCE ŚREDNIOWIECZA
II. 9. Villard de Honnecourt, Studium postaci, Ms. fr. 19093,
BN, Paris. Wg K. Clark, The Nudę..., U. 8.
nego repertuaru dzieł antycznych znanych i podzi-
wianych przez średniowiecze. Wydaje się jednak, że
„muzeum antyczne” średniowiecza było znacznie bo-
gatsze niż jesteśmy tego w stanie dowieść bezpośrednio;
wiele bowiem budowli antycznych, znajdujących się
wówczas in situ, dziś nie istnieje. Uległy rozproszeniu
bardzo bogate skarbce kościelne. Pozostały w zasadzie
tylko te elementy rzeźby antycznej, które zostały
włączone do budowli romańskich i gotyckich24.
Kościoły były niejednokrotnie prawdziwymi „mu-
zeami” sztuki starożytnej (z fragmentami marmurów
wmurowanych w ściany nowych budowli i z małymi
brązami i kamieniami — w skarbach kościelnych)25.
Te ostatnie były pierwszymi gabinetami kolekcjoner-
skimi sztuki; pod ich wpływem powstają następnie
zbiory prywatne 26.
Największym uznaniem cieszyły się małe przed-
mioty sztuki starożytnej: brązy, kość słoniowa, biżu-
teria — gemmy, kamee - a to ze względu na łatwość
przenoszenia i przechowywania, jak również — wcie-
lania do zespołów sztuki średniowiecznej27. Dzieła
te stają się obiektem zainteresowania artystów poszu-
kujących „dobrej formy” — przykładem cytowany
tutaj szkicownik Villarda de Honnecourt28.
Rola tych dzieł jest szczególnie ważna tam, gdzie
nie było żadnych budowli antycznych (w ten sposób,
jak sądzę, można np. wytłumaczyć obecność Venus
pudica w Strzelnie oraz pięknego aktu kobiecego
w bordiurze drzwi gnieźnieńskich).
24 Por. tamże, s. 102.
25 Tamże, s. 106; — por. przyp. 12.
26 Np. zbiory HENRYKA z BLOIS, biskupa Winchesteru
(1129—1170); przywiózł on z Rzymu całą serię rzeźb antycz-
nych, które umieścił w swym pałacu. Por. FEDELE, jw.,
s. 465; — ADHEMAR, jw., s. 106 i nn oraz PANOFSKY, Re-
naissance..., jw., s. 72.
27 Por. H. WENTZEL, Mittelalter und Antike im Spiegel
kleiner Kunstwerke des 13. Jahrhunderts (Studier tillagnade
Henrik Cornell pa sextioarsdagen), Stockholm 1950, s. 67
i nn; — F. de MELY, Du róle des pierres gravees au Moyen-
-age, ,,Revue de l’art chretien”, 1893, s. 125. Z wcześniej-
szych przykładów adaptacji elementów sztuki starożytnej do
nowej jest krucyfiks Herimana, z Muzeum Diecezjalnego
w Kolonii, por. HAMANN-MACLEAN, jw., s. 157, ił. 3.
23 Studium postaci stojącej oparte jest na brązie przed-
stawiającym Aleksandra (Luwr). Por. ADHEMAR, jw., s. 280,
il. 107 i 109.
73
II. 9. Villard de Honnecourt, Studium postaci, Ms. fr. 19093,
BN, Paris. Wg K. Clark, The Nudę..., U. 8.
nego repertuaru dzieł antycznych znanych i podzi-
wianych przez średniowiecze. Wydaje się jednak, że
„muzeum antyczne” średniowiecza było znacznie bo-
gatsze niż jesteśmy tego w stanie dowieść bezpośrednio;
wiele bowiem budowli antycznych, znajdujących się
wówczas in situ, dziś nie istnieje. Uległy rozproszeniu
bardzo bogate skarbce kościelne. Pozostały w zasadzie
tylko te elementy rzeźby antycznej, które zostały
włączone do budowli romańskich i gotyckich24.
Kościoły były niejednokrotnie prawdziwymi „mu-
zeami” sztuki starożytnej (z fragmentami marmurów
wmurowanych w ściany nowych budowli i z małymi
brązami i kamieniami — w skarbach kościelnych)25.
Te ostatnie były pierwszymi gabinetami kolekcjoner-
skimi sztuki; pod ich wpływem powstają następnie
zbiory prywatne 26.
Największym uznaniem cieszyły się małe przed-
mioty sztuki starożytnej: brązy, kość słoniowa, biżu-
teria — gemmy, kamee - a to ze względu na łatwość
przenoszenia i przechowywania, jak również — wcie-
lania do zespołów sztuki średniowiecznej27. Dzieła
te stają się obiektem zainteresowania artystów poszu-
kujących „dobrej formy” — przykładem cytowany
tutaj szkicownik Villarda de Honnecourt28.
Rola tych dzieł jest szczególnie ważna tam, gdzie
nie było żadnych budowli antycznych (w ten sposób,
jak sądzę, można np. wytłumaczyć obecność Venus
pudica w Strzelnie oraz pięknego aktu kobiecego
w bordiurze drzwi gnieźnieńskich).
24 Por. tamże, s. 102.
25 Tamże, s. 106; — por. przyp. 12.
26 Np. zbiory HENRYKA z BLOIS, biskupa Winchesteru
(1129—1170); przywiózł on z Rzymu całą serię rzeźb antycz-
nych, które umieścił w swym pałacu. Por. FEDELE, jw.,
s. 465; — ADHEMAR, jw., s. 106 i nn oraz PANOFSKY, Re-
naissance..., jw., s. 72.
27 Por. H. WENTZEL, Mittelalter und Antike im Spiegel
kleiner Kunstwerke des 13. Jahrhunderts (Studier tillagnade
Henrik Cornell pa sextioarsdagen), Stockholm 1950, s. 67
i nn; — F. de MELY, Du róle des pierres gravees au Moyen-
-age, ,,Revue de l’art chretien”, 1893, s. 125. Z wcześniej-
szych przykładów adaptacji elementów sztuki starożytnej do
nowej jest krucyfiks Herimana, z Muzeum Diecezjalnego
w Kolonii, por. HAMANN-MACLEAN, jw., s. 157, ił. 3.
23 Studium postaci stojącej oparte jest na brązie przed-
stawiającym Aleksandra (Luwr). Por. ADHEMAR, jw., s. 280,
il. 107 i 109.
73