DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Miscellanea
DOI Artikel:Waźbiński, Zygmunt: Akt klasyczny w sztuce średniowiecza
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.47789#0084
ZYGMUNT WAŻBINSKI
II. 14. Wenus Anadyomene, rys., XIV-wieczna kopia wg XII-wiecznego oryginału, Ms. Palat. lat. 1726.
f. 43 r. Wg J. Seznec, La survivance..., s. 147.
dość przypadkowych wcieleniach33. Posąg Herkulesa
(il. 4), zbliżony do posągu Borghese-Piccolomini i Far-
nese34 — został włączony przez XIH-wiecznych rzeź-
biarzy do zespołu rzeźbiarskiego fasady katedry sztras-
burskiej jako bliżej nieokreślona personifikacja35.
Dla łudzi średniowiecza posąg Herkulesa był ideałem
aktu męskiego. Ten sam posąg podziwiał i studiował
Diirer w okresie intensywnych poszukiwań nad pro-
porcjami ciała.
Również bardzo popularna była płaskorzeźba (sar-
kofag) przedstawiająca grupę Nereid (il. 11). Dzieło
to musiało zaskakiwać współczesnych różnorodnością
póz, jak i klasycznością przedstawień. Ze wzoru tego
wyprowadzono większość średniowiecznych aktów w
H. LEISINGER, Romanesgue Bronzes, Church Portals in
Mediaenal Europę, New York 1957, il. 42.
33 Herkules jako Noe w kamei z British Museum. Por.
PANOFSKY, Renaissance..., jw., s. 67.
34 Por. A. M. FRIEND, Diirer and the Hercules Borghese-
Piccolomini, „Art Bulletin” XXV, 1943, s. 40—43.
35 Por. ADHEMAB, jw., s. 84, il. 8; w kaplicy św. Mi-
chała w katedrze sztrasburskiej przechowywano aż do 1525 r.
inną rzeźbę Herkulesa o wys. 1,30 m.
36 k. CLARK, Transformations of Nereids in the Renais-
pozie siedzącej i leżącej. Już Clark 36 docenił znaczenie
tego modelu dla przedstawienia aktu kobiecego w
sztuce średniowiecznej — cytując cały szereg przy-
kładów począwszy od XI do XV w. (znak zodiaku
z XH-wiecznego portalu w St. Denis, XIV-wieczny
portal z Orvieto, a w sztuce XV w.: Mantegna, Hans
Fries i Van der Weyden). Wydaje mi się, że obecność
tego wzoru jest również niezaprzeczalna w portalach
katedr gotyckich w Bourges, w Reims, i u Pisana37.
Ciekawą ewolucję tego motywu możemy prze-
śledzić również w całej grupie dzieł o względnie dużej
rozpiętości czasowej. Jeśli dla aktu z bordiury drzwi
gnieźnieńskich (il. 10) jesteśmy skłonni szukać wzoru
wśród antycznych kamei38, to na pewno na Nereidach
oparta jest postać Adama z tzw. Genesis warszaw-
sance, „Burlington Magazine” XCVII, 1955, s. 214; — oraz
tenże, The Nudę. A Study in the Ideał Form (Bollingen
Series, XXXV, 2), New York 1956, s. 135.
37 Nicolo PISANO, Scena z wybranymi, kazalnica, ka-
tedra w Sienie; — por. A. BUNSCH-BROWN, Giotto, Tm
Problems in the Origin of his Style, „Art Bulletin” XXXIV,
1952, S. 42 i nn, oraz SWARZENSKI, jw., S. 55.
38 Zaskakuje ona swą klasycznością; wydaje się jak
gdyby była kameą antyczną „wpiętą” w strukturę romań-
ską. Por. WAŻBINSKI, jw.
76
II. 14. Wenus Anadyomene, rys., XIV-wieczna kopia wg XII-wiecznego oryginału, Ms. Palat. lat. 1726.
f. 43 r. Wg J. Seznec, La survivance..., s. 147.
dość przypadkowych wcieleniach33. Posąg Herkulesa
(il. 4), zbliżony do posągu Borghese-Piccolomini i Far-
nese34 — został włączony przez XIH-wiecznych rzeź-
biarzy do zespołu rzeźbiarskiego fasady katedry sztras-
burskiej jako bliżej nieokreślona personifikacja35.
Dla łudzi średniowiecza posąg Herkulesa był ideałem
aktu męskiego. Ten sam posąg podziwiał i studiował
Diirer w okresie intensywnych poszukiwań nad pro-
porcjami ciała.
Również bardzo popularna była płaskorzeźba (sar-
kofag) przedstawiająca grupę Nereid (il. 11). Dzieło
to musiało zaskakiwać współczesnych różnorodnością
póz, jak i klasycznością przedstawień. Ze wzoru tego
wyprowadzono większość średniowiecznych aktów w
H. LEISINGER, Romanesgue Bronzes, Church Portals in
Mediaenal Europę, New York 1957, il. 42.
33 Herkules jako Noe w kamei z British Museum. Por.
PANOFSKY, Renaissance..., jw., s. 67.
34 Por. A. M. FRIEND, Diirer and the Hercules Borghese-
Piccolomini, „Art Bulletin” XXV, 1943, s. 40—43.
35 Por. ADHEMAB, jw., s. 84, il. 8; w kaplicy św. Mi-
chała w katedrze sztrasburskiej przechowywano aż do 1525 r.
inną rzeźbę Herkulesa o wys. 1,30 m.
36 k. CLARK, Transformations of Nereids in the Renais-
pozie siedzącej i leżącej. Już Clark 36 docenił znaczenie
tego modelu dla przedstawienia aktu kobiecego w
sztuce średniowiecznej — cytując cały szereg przy-
kładów począwszy od XI do XV w. (znak zodiaku
z XH-wiecznego portalu w St. Denis, XIV-wieczny
portal z Orvieto, a w sztuce XV w.: Mantegna, Hans
Fries i Van der Weyden). Wydaje mi się, że obecność
tego wzoru jest również niezaprzeczalna w portalach
katedr gotyckich w Bourges, w Reims, i u Pisana37.
Ciekawą ewolucję tego motywu możemy prze-
śledzić również w całej grupie dzieł o względnie dużej
rozpiętości czasowej. Jeśli dla aktu z bordiury drzwi
gnieźnieńskich (il. 10) jesteśmy skłonni szukać wzoru
wśród antycznych kamei38, to na pewno na Nereidach
oparta jest postać Adama z tzw. Genesis warszaw-
sance, „Burlington Magazine” XCVII, 1955, s. 214; — oraz
tenże, The Nudę. A Study in the Ideał Form (Bollingen
Series, XXXV, 2), New York 1956, s. 135.
37 Nicolo PISANO, Scena z wybranymi, kazalnica, ka-
tedra w Sienie; — por. A. BUNSCH-BROWN, Giotto, Tm
Problems in the Origin of his Style, „Art Bulletin” XXXIV,
1952, S. 42 i nn, oraz SWARZENSKI, jw., S. 55.
38 Zaskakuje ona swą klasycznością; wydaje się jak
gdyby była kameą antyczną „wpiętą” w strukturę romań-
ską. Por. WAŻBINSKI, jw.
76