DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Miscellanea
DOI Artikel:Waźbiński, Zygmunt: Akt klasyczny w sztuce średniowiecza
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.47789#0085
AKT KLASYCZNY W SZTUCE ŚREDNIOWIECZA
II. 15. Giselbertus, Ewa, rzeźba z 1. poi. XII w., Musee Rolin, Autun. Wg D. Grwot i G. Zarnecki,
Gislebertus S.culptor..., s. 149.
skiej 39 (il. 12), Ewa z portalu katedry św. Łazarza
z Autun 40 (il. 15) jak również ilustracja Wenus Ana-
dyomene z Ymagines secundum diner sos doctor es41
(il. 14). Siądzę, iż z tego samego źródła pochodzi Ewa
z wrocławskiego Ołbina42 (il. 7).
W Nereidach podziwiano tę różnorodność pozy aktu,
która tak pasjonowała rzeźbiarzy Sądu Ostatecznego
w Bourges (il. 17) i w Reims (il. 8), i którą tak polecał
w swoim szkicowniku Villard de Honnecourt (il. 9).
Jedną z najciekawszych ewolucji motywu antycz-
nego jest Venus pudica43. Najwcześniejszym ze zna-
nych mi przykładów adaptacji tego motywu to postać
alegoryczna ze Strzelna (il. 16). Przewyższa swą kla-
39 Zaginiona w czasie ostatniej wojny; por. M. WALICKI
i J. STARZYŃSKI, Dzieje sztuki polskiej, Warszawa 1936,
s. 44, il. I.
40 .Najpiękniejsza i najbardziej zmysłowa rzeźba ro-
mańszczyzny...”. D. GRWOT i G. ZARNECKI, Gislebertus
Sculptor of Autun, London 1961, s. 149. Na podkreślenie za-
sługują jej monumentalne rozmiary: 72 X 32 X 132 cm.
41 Roma, Bibl. Watykańska, ms. Fałat. Lat. 1726, f. 43 r.
Por. J. SEZNEC, La survivance des dieux antigues, London
1940, s. 147.
42 Por. Z. SWIECHOWSKI, Budownictwo romańskie w
Polsce. Katalog zabytków, Wrocław 1963, s. 340 i nn.
syczną formą współczesne warianty aktu „a la pudica”
— Ewę z domu romańskiego w Saint-Antoin44, Ewę
z drzwi płockich w Nowogrodzie45; dorównuje ona
XIII i XIV-wiecznym interpretacjom tego motywu,
jak Ewie Radowana z portalu katedry św. Wawrzyńca
w Trau48 (il. 18), Ewie z Rouen (il. 19), bezimiennej
postaci z Sądu Ostatecznego w Bourges (il. 17) czy
personifikacji Castitas Giovanniego Pisano47.
Wszystkie cytowane powyżej przykłady są naśla-
dowaniem wzoru antycznego. Pewnego przekształcenia
dokona wiek XV. Zarysowały się tutaj dwie odmienne
linie rozwojowe tego aktu: włoska — klasyczna (Ma-
saccio, della Quercia, Botticelli)48 i północnoeuropejska
43 Por. WAŹBlNSKI, jw.
44 Por. M. AUBERT, Art roman en France, Paris 1961,
s. 229.
45 Por. LEISINGER, jw., il. 3.
46 Por. O. KUTSCHERA-WOBORSKY, Das Giouannireliej
des Spalatiner Vorgebirges, „Jahrbuch des Kunsthistorisches
Instituts” (Deutsche-oestereische Staatsdenkmalern) XII, 1918,
s. 21 i C. FISKOVIĆ, Radouan, Zagreb 1965.
47 Por. H. KELLER, Giouanni Pisano, Wien 1924, s. 67-9.
48 Por. J. MESNIL, Masaccio and the Antigue, „Burling-
ton Magazine” XLVIII, 1926, s. 85.
77
II. 15. Giselbertus, Ewa, rzeźba z 1. poi. XII w., Musee Rolin, Autun. Wg D. Grwot i G. Zarnecki,
Gislebertus S.culptor..., s. 149.
skiej 39 (il. 12), Ewa z portalu katedry św. Łazarza
z Autun 40 (il. 15) jak również ilustracja Wenus Ana-
dyomene z Ymagines secundum diner sos doctor es41
(il. 14). Siądzę, iż z tego samego źródła pochodzi Ewa
z wrocławskiego Ołbina42 (il. 7).
W Nereidach podziwiano tę różnorodność pozy aktu,
która tak pasjonowała rzeźbiarzy Sądu Ostatecznego
w Bourges (il. 17) i w Reims (il. 8), i którą tak polecał
w swoim szkicowniku Villard de Honnecourt (il. 9).
Jedną z najciekawszych ewolucji motywu antycz-
nego jest Venus pudica43. Najwcześniejszym ze zna-
nych mi przykładów adaptacji tego motywu to postać
alegoryczna ze Strzelna (il. 16). Przewyższa swą kla-
39 Zaginiona w czasie ostatniej wojny; por. M. WALICKI
i J. STARZYŃSKI, Dzieje sztuki polskiej, Warszawa 1936,
s. 44, il. I.
40 .Najpiękniejsza i najbardziej zmysłowa rzeźba ro-
mańszczyzny...”. D. GRWOT i G. ZARNECKI, Gislebertus
Sculptor of Autun, London 1961, s. 149. Na podkreślenie za-
sługują jej monumentalne rozmiary: 72 X 32 X 132 cm.
41 Roma, Bibl. Watykańska, ms. Fałat. Lat. 1726, f. 43 r.
Por. J. SEZNEC, La survivance des dieux antigues, London
1940, s. 147.
42 Por. Z. SWIECHOWSKI, Budownictwo romańskie w
Polsce. Katalog zabytków, Wrocław 1963, s. 340 i nn.
syczną formą współczesne warianty aktu „a la pudica”
— Ewę z domu romańskiego w Saint-Antoin44, Ewę
z drzwi płockich w Nowogrodzie45; dorównuje ona
XIII i XIV-wiecznym interpretacjom tego motywu,
jak Ewie Radowana z portalu katedry św. Wawrzyńca
w Trau48 (il. 18), Ewie z Rouen (il. 19), bezimiennej
postaci z Sądu Ostatecznego w Bourges (il. 17) czy
personifikacji Castitas Giovanniego Pisano47.
Wszystkie cytowane powyżej przykłady są naśla-
dowaniem wzoru antycznego. Pewnego przekształcenia
dokona wiek XV. Zarysowały się tutaj dwie odmienne
linie rozwojowe tego aktu: włoska — klasyczna (Ma-
saccio, della Quercia, Botticelli)48 i północnoeuropejska
43 Por. WAŹBlNSKI, jw.
44 Por. M. AUBERT, Art roman en France, Paris 1961,
s. 229.
45 Por. LEISINGER, jw., il. 3.
46 Por. O. KUTSCHERA-WOBORSKY, Das Giouannireliej
des Spalatiner Vorgebirges, „Jahrbuch des Kunsthistorisches
Instituts” (Deutsche-oestereische Staatsdenkmalern) XII, 1918,
s. 21 i C. FISKOVIĆ, Radouan, Zagreb 1965.
47 Por. H. KELLER, Giouanni Pisano, Wien 1924, s. 67-9.
48 Por. J. MESNIL, Masaccio and the Antigue, „Burling-
ton Magazine” XLVIII, 1926, s. 85.
77