DOI issue:
Nr. 2
DOI article:Kwiatkowski, Marek: Ze studiów nad Łazienkami Warszawskimi
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.47789#0171
ZE STUDIÓW NAD ŁAZIENKAMI WARSZAWSKIMI
II. 2. J. Ch. Kamsetzer, Widok projektowanej kaskady i mostu.
Muz. Narodowe w Warszawie. (Fot. H. Romanowski)
przy Łazience. Była usytuowana idealnie na wprost
osi środkowej budynku i stanowiła optyczne zamknię-
cie perspektywy, jaką dawała wydłużona, prosta linia
kanału. Z raportów prac wykonywanych w Łazien-
kach w latach 1778 i 1779 wynika, że kanał dostar-
czający wodę został zmieniony w zbiornik wody
(reservoir)20. Zbiornik ten to dzisiejszy drugi lub
górny staw południowy. Jednocześnie z budową zbior-
nika prowadzono prace przy kaskadzie21. Nagroma-
dzona w zbiorniku woda przelewała się ku niżej po-
łożonemu kanałowi, który przemienił się w staw do-
piero w r. 1784. Kaskada stała się wówczas granicą
dzielącą dwa południowe, znajdujące się na różnym
poziomie stawy — większy, dolny przy Łazience
i mniejszy, górny usytuowany bardziej na południe.
20 AGAD, Zb. Popielów, t. 231, s. 61, Rapport General
des Baitisses ipour 1’anne 1778; — tamże, s. 121, Rapport
General .des Baitisses pour 1’anne 1779, „On a mene par
les rigoles les eaux de Szopa, du chemin de Willanow au
nouueau Resernoir, d’ou elles tombent, en Cascade dans
les caneaux”, cytuje TATARKIEWICZ, jw., s. 270, przyp. 47.
Autor inie zauważa jednak., iż owym rezerwuarem jest
staw górny, którego powstanie wiąże dopiero z r. 1784 —
tenże, s. 106. Por. także AGAD, Zb. Popielów, t. 231, s. 114,
Etat detaille des Depenses des Baitisses pour l’an 1779, „Aux
furmans p: la Glaise du Rćseruoir de la Cascade”.
21 AGAD, Zb. Popielów, t. 231, s. 113, „La Cascade —
Brigues 15 mille..”. Por. także AGAD, Zb. Popielów, t. 231,
Rapport General... 1779, „On a jondć le rocher de la
W tym też czasie powstał projekt nowego opracowa-
nia kaskady sporządzony przez Kamsetzera. Projekt
ten przewidywał także umieszczenie na górnym stawie
mostu z pomnikiem.
Nowe opracowanie przestrzenne posiada dokumen-
tację w postaci trzech rysunków wykonanych przez
Kamsetzera przechowywanych w Gabinecie Rycin
Bibl. U. W. i w Muzeum Narodowym w Warszawie.
Pierwszy z nich przedstawia widok i plan kaskady22,
drugi — widok i rzut poziomy mostu23, trzeci — wi-
dok całości24. Dwa pierwsze nie były traktowane
łącznie, jako przynależne do tego samego założenia
przestrzennego, gdyż projekt mostu z pomnikiem od-
noszony był do stawu północnego23. Wzajemne ich
powiązanie można było ustalić dopiero w oparciu
Cascade”, cyt. TATARKIEWICZ, jw., s. 270, przyp. 34.
Wzmianka o kaskadzie zawarta jest w inwentarzu z r. 1783:
„...Wprost tego domu Łazienek, jest kaskada dukt wody
od Królikarni kanałem na wzór rzeki prowadzonym ma-
jąca i 2 podmurowania z cegły do kanału Łazienkowskiego
spadająca...”.
22 Gab. Ryc. BUW, Inw. G. R. 163.
23 Gab. Ryc. BUW, iZb. Król. T. 190 nr 31, na odwrocie
napis: „Projet de Cascade pour Łazienki et du grand pont
avec la Statuę eguestre de Sobiecki — Kamsetzer 8—13”.
24 Muz. Naród, w Warszawie, nr inw. 161570.
25 TATARKIEWICZ, jw., s. 107, ii. 127. Sąd ten pod-
trzymała N. BATOWSKA, Jan Chrystian Kamsetzer, rkps
w Arch. PAN, rozdz. VII, s. 85.
161
II. 2. J. Ch. Kamsetzer, Widok projektowanej kaskady i mostu.
Muz. Narodowe w Warszawie. (Fot. H. Romanowski)
przy Łazience. Była usytuowana idealnie na wprost
osi środkowej budynku i stanowiła optyczne zamknię-
cie perspektywy, jaką dawała wydłużona, prosta linia
kanału. Z raportów prac wykonywanych w Łazien-
kach w latach 1778 i 1779 wynika, że kanał dostar-
czający wodę został zmieniony w zbiornik wody
(reservoir)20. Zbiornik ten to dzisiejszy drugi lub
górny staw południowy. Jednocześnie z budową zbior-
nika prowadzono prace przy kaskadzie21. Nagroma-
dzona w zbiorniku woda przelewała się ku niżej po-
łożonemu kanałowi, który przemienił się w staw do-
piero w r. 1784. Kaskada stała się wówczas granicą
dzielącą dwa południowe, znajdujące się na różnym
poziomie stawy — większy, dolny przy Łazience
i mniejszy, górny usytuowany bardziej na południe.
20 AGAD, Zb. Popielów, t. 231, s. 61, Rapport General
des Baitisses ipour 1’anne 1778; — tamże, s. 121, Rapport
General .des Baitisses pour 1’anne 1779, „On a mene par
les rigoles les eaux de Szopa, du chemin de Willanow au
nouueau Resernoir, d’ou elles tombent, en Cascade dans
les caneaux”, cytuje TATARKIEWICZ, jw., s. 270, przyp. 47.
Autor inie zauważa jednak., iż owym rezerwuarem jest
staw górny, którego powstanie wiąże dopiero z r. 1784 —
tenże, s. 106. Por. także AGAD, Zb. Popielów, t. 231, s. 114,
Etat detaille des Depenses des Baitisses pour l’an 1779, „Aux
furmans p: la Glaise du Rćseruoir de la Cascade”.
21 AGAD, Zb. Popielów, t. 231, s. 113, „La Cascade —
Brigues 15 mille..”. Por. także AGAD, Zb. Popielów, t. 231,
Rapport General... 1779, „On a jondć le rocher de la
W tym też czasie powstał projekt nowego opracowa-
nia kaskady sporządzony przez Kamsetzera. Projekt
ten przewidywał także umieszczenie na górnym stawie
mostu z pomnikiem.
Nowe opracowanie przestrzenne posiada dokumen-
tację w postaci trzech rysunków wykonanych przez
Kamsetzera przechowywanych w Gabinecie Rycin
Bibl. U. W. i w Muzeum Narodowym w Warszawie.
Pierwszy z nich przedstawia widok i plan kaskady22,
drugi — widok i rzut poziomy mostu23, trzeci — wi-
dok całości24. Dwa pierwsze nie były traktowane
łącznie, jako przynależne do tego samego założenia
przestrzennego, gdyż projekt mostu z pomnikiem od-
noszony był do stawu północnego23. Wzajemne ich
powiązanie można było ustalić dopiero w oparciu
Cascade”, cyt. TATARKIEWICZ, jw., s. 270, przyp. 34.
Wzmianka o kaskadzie zawarta jest w inwentarzu z r. 1783:
„...Wprost tego domu Łazienek, jest kaskada dukt wody
od Królikarni kanałem na wzór rzeki prowadzonym ma-
jąca i 2 podmurowania z cegły do kanału Łazienkowskiego
spadająca...”.
22 Gab. Ryc. BUW, Inw. G. R. 163.
23 Gab. Ryc. BUW, iZb. Król. T. 190 nr 31, na odwrocie
napis: „Projet de Cascade pour Łazienki et du grand pont
avec la Statuę eguestre de Sobiecki — Kamsetzer 8—13”.
24 Muz. Naród, w Warszawie, nr inw. 161570.
25 TATARKIEWICZ, jw., s. 107, ii. 127. Sąd ten pod-
trzymała N. BATOWSKA, Jan Chrystian Kamsetzer, rkps
w Arch. PAN, rozdz. VII, s. 85.
161