Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (28.1966)

XVII-WIECZNE MAUZOLEUM NACJI POLSKIEJ W PADWIE

plikowanym wykroju, obrzeżone plastycznym orna-
mentem zawijanym, zwieńczone osobnym kartuszem
z herbem rodowym 62.
W północnej nawie Bazyliki, na filarze przyścien-
nym przy kaplicy S. Giuseppe (naprzeciwko później-
szego nagrobka Adama Żalińskiego) zostało umieszczo-
ne epitafium studenta Mikołaja Ponętowskie-
g o, zmarłego 19.VII.1598 r. w wieku 28 lat. Epitafium
zostało ufundowane przez brata Andrzeja i przyjaciół
zmarłego63. Składa się ono z prostokątnej płyty
marmurowej, ujętej w szerokie obramienia z czerwo-
nego piaskowca, ozdobione plastycznymi wolutami.
W narożnych uszakach obramowania znajdują się
cztery herby: Leszczyc (rodowy), Lewart i Drzewica
(czwartego brak). Epitafium wieńczy, oprócz dwu
płomienistych wazonów, szeroka muszla pośrodku,
w której niegdyś stało z pewnością popiersie Ponę-
towskiego, zaginione w nieznanych okolicznościach.
Typ skromnego epitafium zwieńczonego biustem usta-
wionym na tle muszli jest dosyć częsty w rzeźbie
weneckiej. Podobnie skomponowane zostało epitafium
Giovanniego Battrsty Peranda (zm. 1586), dłuta Ales-
sandra Vittorii64.
Ostatnim epitafium z rzędu bezplanowo rozsianych
po Bazylice jest dzieło upamiętniające zmarłego w
1601 r. Adama Żalińskiego. Ten młody polski
szlachcic po długich podróżach po Afryce i Europie
zmarł nagle w Padwie w wieku 25 lat; pochodził
on z pomorsko-kujawskiej rodziny. Sprawą wysta-
wienia nagrobka zajął się Jan Łętowski, późniejszy
opat paradyzki65. W czerwcu 1602 r. otrzymał on
zgodę władz miejskich na umieszczenie monumentu,
który został ostatecznie ukończony w 1603 r.66 Znaj-
duje się on dziś w północnej nawie Bazyliki, na fila-
rze ambitu, naprzeciwko epitafium Ponętowskiego.
Ten niewątpliwe najbogatszy polski nagrobek w Pad-
wie odznacza się znakomitą kompozycją architekto-
niczno-rzeźbiarską. Wykonany jest w marmurze, w
formie łuku triumfalnego z czterema kolumienkami
porządku korynckiego. W polu środkowym, ponad
tablicą inskrypcyjną na konsoli ustawiono popiersie
młodzieńca w szacie udrapowanej na modłę antyczną.
We wnękach bocznych i w zwieńczeniu znajduje się
siedem znakomicie rzeźbionych, manierystycznych figur
personifikujących cnoty. Program rzeźbiarski uzupeł-
niają herby: Poraj (rodowy), Pobóg, niezidentyfiko-
wany i Nowina oraz panoplia i dekoracyjne główki
w polach cokołu i attyki. Ponad figurami w zwieńcze-
niu ustawiono cztery płomieniste wazony. Wysoki
poziom architektury i rzeźby nagrobka wskazuje na
zdolnego twórcę, dotychczas anonimowego, bliskiego
manierze Girolama Campagni67. Klasyczny charakter
popiersia Żalińskiego przypomina portret młodzieńca
z rodziny Zorzi, wymodelowany w terrakocie przez
Alessandra Vittorię (National Gallery w Waszyng-
tonie) 68.
62 Inskrypcję cytuje GONZATI, jw., t. II, s. 216—217.
Warto zaznaczyć, że analogiczne do polskiego epitafium
otrzymał Jacopo SORAGA opiekun nacji iniemiecikiej w
Padwie, zm. w 1553 r.; znajduje się ono na tej samej ścia-
nie.
63 GONZATI, jw., t. II, S. 231—222.
64 L. PLANISCIG, Venezianische Bildhauer der Renais-
sance, Wien 1921, s. 509, il. 551.
65 NIESIEOKI, jw., t. X, Lipsk 1845, s. 45.
66 Rzeźbiarz pomyłkowo odkuł datę 1503, na co już
zwrócił uwagę GONZATI, jw., t. II, s. 237.


U. 10. Epitafium Mikołaja Ponętowskiego, zm. 1598 r.
(Rys. J. Kowalczyk 1965)

Nagrobki przy ołtarzu św. Stanisława.
Jak już wspomnieliśmy, od momentu wzniesienia
ołtarza św. Stanisława czyli od 1607 r. wszystkie na-
grobki Polaków były grupowane wokół niego.
W 1611 r. w posadzce kaplicy, u stóp ołtarza umiesz-
czono płytę nagrobną Stanisława Mińskiego,
wojewody łęczyckiego wicekanclerza koronnego. Zna-
ny ten dyplomata, zaufany doradca Zygmunta III
był delegatem królewskim do Klemensa VIII w spra-
wie kanonizacji św. Jacka Odrowąża. Zmarł w Padwie
21.VII.1607 r. w drodze powrotnej z Neapolu,, gdzie
przebywał na kuracji69. Jego przyjaciel, Krzysztof
Kochanowski, dworzanin królewski zwrócił się 22.1.
67 Na pokrewieństwa stylowe z dziełami Girolamo
CAMPAGNII, który wykonał szereg rzeźb w Bazylice, zwró-
cił mi uwagę O. Antonio SARTORI. O tym rzeźbiarzu zob.
także: PLANISCIG, jw., S. 527—549.
68 F. CESSI, Alessandro Vittoria scultore (1525—1608), cz. I,
Trenito 1931, s. 109, tabl. 39.
69 NIESIEOKI, jw., t. VI, Lipsk 1841, s. 418. W związku
z zasługami MIŃSKIEGO przy kanonizacji św. Jacka, Abra-
ham BZOWSKI zadedykował mu jedną z trzech publikacji
o tym świętym — A. BZOVIUS, Thaumaturgus Polonus,
seu..., Venetiis 1606.

317