Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (28.1966)

TRONUJĄCA MADONNA Z OSTROMECKA

Madonna z Ostromecka powtarza więc dość rzadką
odmianę przedstawienia Tronującej z Dzieciątkiem,
spotykaną w środkowej Europie głównie w XIII w.
i charakterystyczną dla wczesnego gotyku.
Odmianę tę wyróżnić należy od innej jeszcze grupy
przedstawień Tronującej Madonny z Dzieciątkiem,
występującej głównie w XIV w., w której ubrane
w tunikę i siedzące na lewym kolanie Marii dziecię
Jezus, wyciągniętą ku górze prawą dłonią dotyka
piersi Marii lub spływającej z jej głowy chusty16.
W tym wariancie głowa małego Jezusa jest uniesiona
ku górze, ku twarzy Marii lub też zwrócona ku wi-
dzowi.
2. Geneza form stylowych
W XIII w. pojawia się inna jeszcze odmiana Tro-
nującej Madonny z Dzieciątkiem. Mały Jezus, ubrany
w tunikę stoi na lewym (rzadziej na prawym) kolanie
Marii17. Najstarsze przykłady tego rodzaju przed-
stawień w rzeźbie statuarycznej zachowały się we
Francji i pochodzą z końca stulecia18. W 1. ćw.
XIV w., ten typ Tronującej występuje powszechnie
we Francji19, około 1320 r. pojawia się na terenie
Szwajcarii20, sporadycznie w Austrii 21 i w Polsce22;
lingendorf i Wiesenburg, pocz. XIV w., nieznanego pocho-
dzenia i w Honstetten z 1. poi. XIV w.; — por. I. FUTTE-
RER, Gotische Bildwerke der deutschen Schweiz 1220—1240,
Augsburg 1930, il. 292—295; nadto "z Delsberg i Pralong, z
XIV w.; — por. H. RE1NERS, Burgundisch-Alemanische Pla-
stik, strassburg 1943, il. 69 i 70.
16 Przykładem tej odmiany jest Madonna tronująca w
Musee Cluny; — por. W. F. Volbach, Die Madonna von
Ettal [w:] „Munchner Jahrbuch der Bildenden Kunst” N.F.,
II, 1925, il. 9, gdzie twarz Jezusa uniesiona jest ku górze
i zwrócona ku twarzy Marii. W Madonnach tronujących
z terenu Szwajcarii: z Uberlingendorf, Wiesenburg, Hons-
tetten, Delsberg li Pralong (por. przyp. 15), twarz Jezusa
zwrócona jest ku widzowi. Z terenu Polski do grupy tej
zaliczyć należy figurę z Przyszowej; — por. DUTKIEWICZ,
jw., nr 71, s. 130—131, il. na s- 253, datowaną tamże na
ostatnią ćw. XIV w.
17 Jednym z najstarszych wyobrażeń tego rodzaju jest
jak się zdaje, Dziecię stojące na kolanach Marii w scenie
Hołdu Trzech Króli na relikwiarzu skrzynkowym roboty
Mikołaja z Verdun z 1205 r. w katedrze w Tournai; —
por. HAMANN, jw., tabl. LVII a.
18 Statua z St. Germer, z ok. 1300 r.; — por. M. WA-
LICKI, Ze studiów nad plastyką XIV w. w Polsce, „Biul.
Hist. Szt. i Kult.” II, 1933, nr 1, s. 30, il. 9 w ślad za R.
ERNST, Die Klosterneubwrger Madonna, Wien 1926, s. 9.
19 Por. W. H. FORSYTH, The Virgin and Child in French
Fourteenth Century Sculpture. A Method oj Classification,
„The Art Bulletin” XXXIX, 1957, nr 3, VI, s. 179—182, il. 18,
20—27.
20 Madonna z Linzgau, datowana na pocz. XIV w. oraz
figury z Briidern i Seeschwaben, ok. 1320; — por. FUTTE-
RER, jw., nr 9, nr 284, nr 311.
21 Tronująca Madonna iz Klosterneuburga, którą ERNST,
jw., s. 13, datuje na drugie dziesięciolecie XIV w.
22 Figura Madonny z Ołoboku, por. WALICKI, jw., s.
30—32 oraz tenże, Polska Sztuka Gotycka, Katalog Wy-
stawy, Warszawa 1935, s. 11, nr 2, il. 12, tabl. II, datowana
ok. 1320 i przypisywana wpływom płd. niemieckiego krę-
gu (Klosterneuburg i Bamberg). Drugim przykładem tego
typu Tronującej z terenu Polski była figura z Grywałdu


II. 2. Tronująca Madonna z Ostromecka.
(Fot. T. Mroczko).

(dawniej Muzeum Diec. Tarnów); — WALICKI, Polska Sztu-
ga Gotycka, jw., s. 20, nr 24, tabl. XIII datuje tę rzeźbę na
lata ok. 1400; — DUTKIEWICZ, jw., nr 68, s. 129, il. na s.
250 datuje ją na lata ok. 1350—60.

325