DOI Heft:
Nr. 3/4
DOI Artikel:Miscellanea
DOI Artikel:Galicka, Izabella; Sygietyńska, Hanna: Nieznany obraz w Kosowie z serii franciszkańskiej El Greca
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.47789#0356
IZABELLA GALICKA, HANNA SYGIETYNSKA
II. 2. El Greco (?), Ekstaza św. Franciszka, fragment twarzy, plebania w Kosowie Lackim.
(Fot. J. Langda)
św. Piotra i Magdaleny wreszcie Niepokalanego Po-
częcia i Zwiastowania określa się jako archetypy
ikonograficzne dla późniejszego świata obrazów baroku
hiszpańskiego4. Szczegółowe badania nad ikonografią
św. Franciszka w twórczości El Greca zapoczątkował
Guinard5. Ostatnio serią franciszkańską zainteresował
się Jose Gudiol, dokonując analizy około 100 obrazów
o temacie św. Franciszka 6. W wyniku próby ustalenia
odmian ikonograficznych i chronologii dzieł tej serii
wyodrębnił on 13 typów — wariantów przedstawienia
świętego. Porządek w jakim opisał wyróżnione przez
siebie grupy oparł na chronologii, uważając omawiane
obrazy za najwcześniejsze znane przedstawienia każ-
dego typologicznego modelu, stanowiące pierwowzory
późniejszych replik i kopii. Typy te różnią się między
sobą: stadiami cudownego epizodu (modlitwa, medy-
tacja, stygmatyzacja, ekstaza), ilością atrybutów
i anegdotycznych akcesoriów, wreszcie upozowaniem
ciała i gestów rąk (il. 4, 5).
4 A. L. MAYER, Notas sobre la iconografia sagrada en
las obras del Greco, „Arch. Esp. Arte” XIV, 1940/1, s. 164—8,
cyt. za H. SOEHNEREM, Der Stand der Greco Forschung,
„Zeitschrift fur Kunstgescihichte” XIX, 1956, z. 1, s. 63.
5 p. GUINARD, Saint Franęois dans l’oeuvre du Greco,
,,Revue d’histoire franciscaine” II, 1925.
Znamienne jest, że wszystkie różniące się w szcze-
gółach obrazy serii łączy postać tego samego modela
(il. 6). Model ów, o rysach, które posiada również
św. Franciszek na obrazie z Kosowa, wybrany był
przez El Greca już we wczesnym okresie twórczości
i jako najbardziej odpowiadający jego uporczywej
wizji „Poverella” towarzyszył malarzowi konsekwent-
nie poprzez wszystkie etapy artystycznego rozwoju.
Najwcześniejszym obrazem z serii franciszkańskiej,
w którym El Greco zaprezentował swego modela jest
obraz z kolekcji Amauld Doria w Paryżu (il. 11),
datowany przez większość badaczy na około 1577 r.,
a którego powstanie przesuwa Gudiol na około 1570 r.
Powtórzony jeszcze co najmniej dwukrotnie (m.in.
w obrazie z kolekcji Lazaro w Madrycie) daje począ-
tek systematycznej produkcji replik i kopii warsztato-
wych. Produkcja ta została zorganizowana przez El
Greca w Toledo po r. 1577, na wzór warsztatów
weneckich i jak sądzi Waterhouse7 równać się mogła
6 J. GUDIOL, Iconography and chronology in El Greco’s
paintings of St. Francis, „Art Bulletin”, XLIV, 1962.
7 L.WATERHOUSE, El Greco’s Italian Period, „Art Stu-
dles” VIII, 1930, cyt. za SOEHNEREM, jiw., S. 49.
342
II. 2. El Greco (?), Ekstaza św. Franciszka, fragment twarzy, plebania w Kosowie Lackim.
(Fot. J. Langda)
św. Piotra i Magdaleny wreszcie Niepokalanego Po-
częcia i Zwiastowania określa się jako archetypy
ikonograficzne dla późniejszego świata obrazów baroku
hiszpańskiego4. Szczegółowe badania nad ikonografią
św. Franciszka w twórczości El Greca zapoczątkował
Guinard5. Ostatnio serią franciszkańską zainteresował
się Jose Gudiol, dokonując analizy około 100 obrazów
o temacie św. Franciszka 6. W wyniku próby ustalenia
odmian ikonograficznych i chronologii dzieł tej serii
wyodrębnił on 13 typów — wariantów przedstawienia
świętego. Porządek w jakim opisał wyróżnione przez
siebie grupy oparł na chronologii, uważając omawiane
obrazy za najwcześniejsze znane przedstawienia każ-
dego typologicznego modelu, stanowiące pierwowzory
późniejszych replik i kopii. Typy te różnią się między
sobą: stadiami cudownego epizodu (modlitwa, medy-
tacja, stygmatyzacja, ekstaza), ilością atrybutów
i anegdotycznych akcesoriów, wreszcie upozowaniem
ciała i gestów rąk (il. 4, 5).
4 A. L. MAYER, Notas sobre la iconografia sagrada en
las obras del Greco, „Arch. Esp. Arte” XIV, 1940/1, s. 164—8,
cyt. za H. SOEHNEREM, Der Stand der Greco Forschung,
„Zeitschrift fur Kunstgescihichte” XIX, 1956, z. 1, s. 63.
5 p. GUINARD, Saint Franęois dans l’oeuvre du Greco,
,,Revue d’histoire franciscaine” II, 1925.
Znamienne jest, że wszystkie różniące się w szcze-
gółach obrazy serii łączy postać tego samego modela
(il. 6). Model ów, o rysach, które posiada również
św. Franciszek na obrazie z Kosowa, wybrany był
przez El Greca już we wczesnym okresie twórczości
i jako najbardziej odpowiadający jego uporczywej
wizji „Poverella” towarzyszył malarzowi konsekwent-
nie poprzez wszystkie etapy artystycznego rozwoju.
Najwcześniejszym obrazem z serii franciszkańskiej,
w którym El Greco zaprezentował swego modela jest
obraz z kolekcji Amauld Doria w Paryżu (il. 11),
datowany przez większość badaczy na około 1577 r.,
a którego powstanie przesuwa Gudiol na około 1570 r.
Powtórzony jeszcze co najmniej dwukrotnie (m.in.
w obrazie z kolekcji Lazaro w Madrycie) daje począ-
tek systematycznej produkcji replik i kopii warsztato-
wych. Produkcja ta została zorganizowana przez El
Greca w Toledo po r. 1577, na wzór warsztatów
weneckich i jak sądzi Waterhouse7 równać się mogła
6 J. GUDIOL, Iconography and chronology in El Greco’s
paintings of St. Francis, „Art Bulletin”, XLIV, 1962.
7 L.WATERHOUSE, El Greco’s Italian Period, „Art Stu-
dles” VIII, 1930, cyt. za SOEHNEREM, jiw., S. 49.
342