DOI Heft:
Nr. 3/4
DOI Artikel:Kronika stowarzyszenia historyków sztuki
DOI Artikel:Domańska, Hanna: XV-wieczne fortyfikacje bastejowe zamku malborskiego
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.47789#0403
KRONIKA STOWARZYSZENIA HISTORYKÓW SZTUKI
II. 1. Malbork, zamek, plan sytuacyjny założenia z r. 1908. (Repr.
z albumu „Wiederherstellung der Marienburg. Baujahr 1908”,
WAP Gdańsk, sygn. I/63a 555)
wówczas „szańce” drewniano-ziem-
ne, na których ustawione były
działa. Te ostatnią, wraz z amunicją
magazynowano w zbrojowni — Wie-
ży „Prochowej” XIV-wiecznego
ciągu murów obronnych Przed-
zamcza, a dostarczane były na
teren wałów przez furtę w murze.
Właściwe roboty murarskie zaczęto
dopiero po r. 1414, to znaczy po
zawarciu pokoju w Brodnicy. Ich
inicjatorem był wielki mistrz
Michał Kuchmeister. W latach
1417—20 wzniesiono dwa założenia
bramne, które zabezpieczały dojazd
do zamku od strony lądowej i mor-
skiej. Jedno z nich (od strony
wschodniej) nazywane „Bramą Na
Piaski” lub „Bramą Piaskową” zwią-
zane było z nazwiskiem Mikołaja
Fellensteyn, twórcy elewacji wschod-
niej Pałacu Wielkiego Mistrza. Bra-
ma ta, obecnie nie zachowana>, zna-
na jest tylko z ryciny pochodzącej
z r. 1629. Widoczny tu jest przelot
U. 2. Malbork, zamek, „Brama Na
Piaski” i basteja „Baba”, fragment
ryciny z r. 1629. (Repr. z K. Gór-
ski, Dzieje Malborka)
mem obronnym domu konwentu,
do którego w 3. ćwierci w. XIV
przyłączono mury miejskie. Powsta-
ły w ten sposób wieloczłonowy
układ przestrzenny stał się, dzięki
zwielokrotnieniu linii murów i fos
otaczających poszczególne autono-
miczne partie założenia zamkowego
i przyłączenia doń ufortyfikowanej
osady miejskiej, twierdzą nie do
zdobycia. Jego dodatkowym punk-
tem obrony była od strony zachod-
niej wijąca się zakolami rzeka No-
gat. Nieosłonięta była jedynie strona
północna i wschodnia, co powodo-
wało ustawiczną rozbudowę umoc-
nień w kierunku przedpola oraz ich
modernizację w miarę rozwoju sztu-
ki oblężniczej.
Modernizacja ta zapoczątkowana
została około połowy w. XIV przez
budowę wież cylindrycznych i wie-
1 obocznych, które ustawiono od stro-
ny północnej na narożach, a od
strony wschodniej w ciągu murów
obronnych otaczających Przedzam-
cze.
Dalszy etap nastąpił w XV w.
wskutek konfliktu zbrojnego z Pol-
ską i pojawienia się broni palnej
(r. 1361). Dotychczasowy system
obrony frontowej i górnej uzupeł-
niony został obroną horyzontalną,
czyli sztrychową, przez budowę nis-
kich półokrągłych basteji z murem
kurtynowym i nasypem ziemnym.
Pierwsze prace przy tego typu
umocnieniach przeprowadzono w
latach 1410—14 za czasów Wielkiego
Mistrza Henryka von Plauen’a. Są-
dząc z zapisów znajdujących się w
księdze rachunkowej tak zwanego
komtura zamkowego, wykonano
bramny, flankowany przez dwie,
stosunkowo jeszcze wysokie baszty,
oraz szyja z trzema rzędami strzel-
nic, która łączyła założenie z basteją
„Babą” (również nie zachowaną),,
silnie wysuniętą w kierunku przed-
pola.
Czas budowy pozostałych basteji
nie jest dokładnie znany, gdyż na
r. 1420 kończą się rachunki komtura
zamkowego. Następne akta dotyczące
prac budowlanych pochodzą dopiero
z lat 1447—48. Nie mniej liczne star-
cia zbrojne Zakonu z Polską w la-
tach 1422, 1431 i 1433 sugerować by
mogły, że kontynuowane one były
U. 3. Malbork, zamek, panorama zespołu od wsch., rycina z ok.
poł. XVIII w. (Repr. z E. Edlen, „Neu ubersehens Marienburgi-
sches Gesangbuch...”, Danzig 1756, Gab. Ryc. Bibl. PAN Gdańsk,
sygn. Oc 3442)
386
II. 1. Malbork, zamek, plan sytuacyjny założenia z r. 1908. (Repr.
z albumu „Wiederherstellung der Marienburg. Baujahr 1908”,
WAP Gdańsk, sygn. I/63a 555)
wówczas „szańce” drewniano-ziem-
ne, na których ustawione były
działa. Te ostatnią, wraz z amunicją
magazynowano w zbrojowni — Wie-
ży „Prochowej” XIV-wiecznego
ciągu murów obronnych Przed-
zamcza, a dostarczane były na
teren wałów przez furtę w murze.
Właściwe roboty murarskie zaczęto
dopiero po r. 1414, to znaczy po
zawarciu pokoju w Brodnicy. Ich
inicjatorem był wielki mistrz
Michał Kuchmeister. W latach
1417—20 wzniesiono dwa założenia
bramne, które zabezpieczały dojazd
do zamku od strony lądowej i mor-
skiej. Jedno z nich (od strony
wschodniej) nazywane „Bramą Na
Piaski” lub „Bramą Piaskową” zwią-
zane było z nazwiskiem Mikołaja
Fellensteyn, twórcy elewacji wschod-
niej Pałacu Wielkiego Mistrza. Bra-
ma ta, obecnie nie zachowana>, zna-
na jest tylko z ryciny pochodzącej
z r. 1629. Widoczny tu jest przelot
U. 2. Malbork, zamek, „Brama Na
Piaski” i basteja „Baba”, fragment
ryciny z r. 1629. (Repr. z K. Gór-
ski, Dzieje Malborka)
mem obronnym domu konwentu,
do którego w 3. ćwierci w. XIV
przyłączono mury miejskie. Powsta-
ły w ten sposób wieloczłonowy
układ przestrzenny stał się, dzięki
zwielokrotnieniu linii murów i fos
otaczających poszczególne autono-
miczne partie założenia zamkowego
i przyłączenia doń ufortyfikowanej
osady miejskiej, twierdzą nie do
zdobycia. Jego dodatkowym punk-
tem obrony była od strony zachod-
niej wijąca się zakolami rzeka No-
gat. Nieosłonięta była jedynie strona
północna i wschodnia, co powodo-
wało ustawiczną rozbudowę umoc-
nień w kierunku przedpola oraz ich
modernizację w miarę rozwoju sztu-
ki oblężniczej.
Modernizacja ta zapoczątkowana
została około połowy w. XIV przez
budowę wież cylindrycznych i wie-
1 obocznych, które ustawiono od stro-
ny północnej na narożach, a od
strony wschodniej w ciągu murów
obronnych otaczających Przedzam-
cze.
Dalszy etap nastąpił w XV w.
wskutek konfliktu zbrojnego z Pol-
ską i pojawienia się broni palnej
(r. 1361). Dotychczasowy system
obrony frontowej i górnej uzupeł-
niony został obroną horyzontalną,
czyli sztrychową, przez budowę nis-
kich półokrągłych basteji z murem
kurtynowym i nasypem ziemnym.
Pierwsze prace przy tego typu
umocnieniach przeprowadzono w
latach 1410—14 za czasów Wielkiego
Mistrza Henryka von Plauen’a. Są-
dząc z zapisów znajdujących się w
księdze rachunkowej tak zwanego
komtura zamkowego, wykonano
bramny, flankowany przez dwie,
stosunkowo jeszcze wysokie baszty,
oraz szyja z trzema rzędami strzel-
nic, która łączyła założenie z basteją
„Babą” (również nie zachowaną),,
silnie wysuniętą w kierunku przed-
pola.
Czas budowy pozostałych basteji
nie jest dokładnie znany, gdyż na
r. 1420 kończą się rachunki komtura
zamkowego. Następne akta dotyczące
prac budowlanych pochodzą dopiero
z lat 1447—48. Nie mniej liczne star-
cia zbrojne Zakonu z Polską w la-
tach 1422, 1431 i 1433 sugerować by
mogły, że kontynuowane one były
U. 3. Malbork, zamek, panorama zespołu od wsch., rycina z ok.
poł. XVIII w. (Repr. z E. Edlen, „Neu ubersehens Marienburgi-
sches Gesangbuch...”, Danzig 1756, Gab. Ryc. Bibl. PAN Gdańsk,
sygn. Oc 3442)
386