DOI article:
Kronika stowarzyszenia historyków sztuki
DOI article:Frazik, Józef Tomasz: Kontrakt Andrzeja Kosicza Włocha, muratora przemyskiego z franciszkanami we Lwowie
DOI article:Banaś, Paweł: Kościół Pokoju w Jaworze
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.47895#0226
KRONIKA STOWARZYSZENIA HISTORYKÓW SZTUKI
binaliach i consulariach) zaledwie
osiem razy. Mianowicie raz w r.
1597, dwa razy w 1598, raz w 1603
(w sprawie uprzednio zreferowanej),
trzy razy w 1606 i raz w 1607. W
r. 1597 wspólnie z muratorem prze-
myskim Matiasem Trelką brał u-
dział jako rzeczoznawca kamienicy
długoszowskiej, w r. 1606 uczestni-
czył z Galeazzo Appianim i Stani-
sławem Lwowczykiem, „cechmagi-
strami przysięgłymi sztuki murar-
skiej” w wizji lokalnej kominów
posadowionych na murze granicz-
nym dwu kamienic, w tym samym
roku z muratorami Stanisławem
Lwowczykiem i Melchiorem Czaio-
wiczem świadczył w sprawie domu
Hubickiego, a z Galeazzo Appianim
wydawał sąd o ścianach i kolum-
nach (podcieniach) domu Wawrzyń-
ca Radzymskiego. W r. 1607 wystę-
pował jako rzeczoznawca wraz ze
Stanisławem Lwowczykiem w spo-
rze o ścianę graniczną.
Dalsza analiza not zawartych w
przemyskich aktach miejskich po-
zwoli z pewnością zidentyfikować
Andrzeja Kosicza w innych licz-
nych wypadkach, gdzie mógł zo-
stać wpisany tylko jako: Jędrzej
Włoch, Andreas Italus, Andreas mu-
rator, Andreas Italus murator. Imię
muratorów w tych wersjach wystę-
puje już co najmniej od r. 1542 i to
bardzo często. Sprawę komplikuje
fakt, że w Przemyślu w 2. połowie
XVI wieku działało ich kilku o
identycznym imieniu; i tak np. w
r. 1580 w zespole rzeczoznawców
biorących udział w tej samej spra-
wie są wymienieni kolejno jeden po
drugim: „Andreas Bononius, An-
dreas Chmiel, Andreas Italus, Mat-
thias Liassek et Matthias Trelka
II. 7. Lwów, kościół Sw. Krzyża,
rekonstrukcja rzutu według stanu
z XVIII w. (Opr. R. Frazikowa)
H. 8. Lwów, kościół Sw. Krzyża i
zespół zabudowań klasztoru fran-
ciszkanów od strony ,pn.-zach. w
z XVIII w., rekonstrukcja.
muratores”. Ponadto w latach 1560—
—65 notowany jest Andreas Ka-
zimlieko murator a około r. 1600
Andreas Bondzy vel Bundzi, Włoch.
Oprócz Andrzeja Bononiego prawo
miejskie w Przemyślu przyjął w
r. 1548: „Andreas Murator de Fali-
slowka, filius Joannis Szobalba”
vel „Szobalka”, a w r. 1565 „An-
dreas murator de Mediani Italus”.
Weryfikację ową utrudnia jednak
powszechnie znane zjawisko przy-
bierania przez przybyszów polskich
nazwisk lub tzw. „przemianków”
czy „przeszynków” i zmienianie
tychże po pewnym czasie. Z po-
mocą mogą tu przyjść tylko wspól-
ne realia towarzyszące sporom
toczonym przez muratorów przed
sądem przemyskim, często nawet
po kilkanaście lat, oraz imiona żon.
Jeśli ową Jadwigą, żoną występu-
jącą w drugiej umowie z fran-
ciszkanami lwowskimi jest Jadwi-
ga Balcerka, ■ to działalność Ko-
sicza będzie można śledzić w Prze-
myślu już od r. 1587. Znane są ra-
chunki z budowy domu Andrzeja
Włocha męża Balcerki, opis i ota-
ksowanie jego warsztatu i szereg
realiów niezbędnych do rekonstruk-
cji pełnego obrazu życia i działal-
ności muratora przemyskiego, wło-
skiego pochodzenia. Nie jest wyklu-
czone, że Jadwiga była drugą mał-
żonką Kosicza. Pierwsza, zmarła
nieco wcześniej, mogła nosić, po-
dobnie jak żona Andrzeja Bono-
niego, imię Reginy.
Andrzej Kosi.cz należał niewąt-
pliwie do bardzo pracowitych i
wziętych muratorów, ale wchodził
w skład tej licznej rzeszy przyby-
szów z północnych Włoch i wło-
skich kantonów Szwajcarii, rzeszy,
która obok wybitnych architektów
tworzyła pożyteczną grupę rzemieśl-
ników, przedsiębiorców, wykonaw-
ców, a której absolutnie nie można
wiązać z poważną pracą koncep-
cyjną, projektodawczą.
PAWEŁ BANAS
KOŚCIÓŁ POKOJU W JAWORZE
(Streszczenie referatu wygłoszonego na
zebraniu naukowym Oddziału Wrocławskiego w dniu 11.1..1969 r.)
Na mocy postanowień pokoju
westfalskiego Śląsk przeszedł pod
panowanie Habsburgów. Jednym z
nielicznych ustępstw, które udało
się Szwedom wyjednać na rzecz
śląskich protestantów w trakcie
pertraktacji pokojowych, była o-
bietnica uzyskania zezwoleń na bu-
dowę trzech kościołów w trzech
najważniejszych ośrodkach miej-
skich. Paragraf 40. rozdziału V trak-
tatu pokojowego głosił: „Ausserdem,
was eben den schlesischen Fiirsten-
thiimern die unmittelbar zur kónigl.
Kammer gehóren, festgesetzt wor-
den ist, verspricht der Kaiser den
Evangelischen in denselben zur
Ausiibung ihrer Religion zu erlau-
ben drei Kirchen auf ihre Kosten
ausserhalb der Mauer der Stadte
Schweidnitz, Jauer und Glogau, an
den Orten, die derselbe wird an-
weisen lassen, zu erbauen, sobald
sie sich deshalb bei ihm melden
werden”. Bliższe określenie warun-
ków budowy odnajdujemy w teks-
tach poszczególnych zezwoleń. Ogra-
niczenia obowiązujące przy budowie
kościołów, które z racji swej gene-
zy zyskały miano kościołów Pokoju,
dotyczyły trzech zagadnień: usytuo-
wania obiektu, materiału i techniki
budowli oraz formy architektonicz-
218
binaliach i consulariach) zaledwie
osiem razy. Mianowicie raz w r.
1597, dwa razy w 1598, raz w 1603
(w sprawie uprzednio zreferowanej),
trzy razy w 1606 i raz w 1607. W
r. 1597 wspólnie z muratorem prze-
myskim Matiasem Trelką brał u-
dział jako rzeczoznawca kamienicy
długoszowskiej, w r. 1606 uczestni-
czył z Galeazzo Appianim i Stani-
sławem Lwowczykiem, „cechmagi-
strami przysięgłymi sztuki murar-
skiej” w wizji lokalnej kominów
posadowionych na murze granicz-
nym dwu kamienic, w tym samym
roku z muratorami Stanisławem
Lwowczykiem i Melchiorem Czaio-
wiczem świadczył w sprawie domu
Hubickiego, a z Galeazzo Appianim
wydawał sąd o ścianach i kolum-
nach (podcieniach) domu Wawrzyń-
ca Radzymskiego. W r. 1607 wystę-
pował jako rzeczoznawca wraz ze
Stanisławem Lwowczykiem w spo-
rze o ścianę graniczną.
Dalsza analiza not zawartych w
przemyskich aktach miejskich po-
zwoli z pewnością zidentyfikować
Andrzeja Kosicza w innych licz-
nych wypadkach, gdzie mógł zo-
stać wpisany tylko jako: Jędrzej
Włoch, Andreas Italus, Andreas mu-
rator, Andreas Italus murator. Imię
muratorów w tych wersjach wystę-
puje już co najmniej od r. 1542 i to
bardzo często. Sprawę komplikuje
fakt, że w Przemyślu w 2. połowie
XVI wieku działało ich kilku o
identycznym imieniu; i tak np. w
r. 1580 w zespole rzeczoznawców
biorących udział w tej samej spra-
wie są wymienieni kolejno jeden po
drugim: „Andreas Bononius, An-
dreas Chmiel, Andreas Italus, Mat-
thias Liassek et Matthias Trelka
II. 7. Lwów, kościół Sw. Krzyża,
rekonstrukcja rzutu według stanu
z XVIII w. (Opr. R. Frazikowa)
H. 8. Lwów, kościół Sw. Krzyża i
zespół zabudowań klasztoru fran-
ciszkanów od strony ,pn.-zach. w
z XVIII w., rekonstrukcja.
muratores”. Ponadto w latach 1560—
—65 notowany jest Andreas Ka-
zimlieko murator a około r. 1600
Andreas Bondzy vel Bundzi, Włoch.
Oprócz Andrzeja Bononiego prawo
miejskie w Przemyślu przyjął w
r. 1548: „Andreas Murator de Fali-
slowka, filius Joannis Szobalba”
vel „Szobalka”, a w r. 1565 „An-
dreas murator de Mediani Italus”.
Weryfikację ową utrudnia jednak
powszechnie znane zjawisko przy-
bierania przez przybyszów polskich
nazwisk lub tzw. „przemianków”
czy „przeszynków” i zmienianie
tychże po pewnym czasie. Z po-
mocą mogą tu przyjść tylko wspól-
ne realia towarzyszące sporom
toczonym przez muratorów przed
sądem przemyskim, często nawet
po kilkanaście lat, oraz imiona żon.
Jeśli ową Jadwigą, żoną występu-
jącą w drugiej umowie z fran-
ciszkanami lwowskimi jest Jadwi-
ga Balcerka, ■ to działalność Ko-
sicza będzie można śledzić w Prze-
myślu już od r. 1587. Znane są ra-
chunki z budowy domu Andrzeja
Włocha męża Balcerki, opis i ota-
ksowanie jego warsztatu i szereg
realiów niezbędnych do rekonstruk-
cji pełnego obrazu życia i działal-
ności muratora przemyskiego, wło-
skiego pochodzenia. Nie jest wyklu-
czone, że Jadwiga była drugą mał-
żonką Kosicza. Pierwsza, zmarła
nieco wcześniej, mogła nosić, po-
dobnie jak żona Andrzeja Bono-
niego, imię Reginy.
Andrzej Kosi.cz należał niewąt-
pliwie do bardzo pracowitych i
wziętych muratorów, ale wchodził
w skład tej licznej rzeszy przyby-
szów z północnych Włoch i wło-
skich kantonów Szwajcarii, rzeszy,
która obok wybitnych architektów
tworzyła pożyteczną grupę rzemieśl-
ników, przedsiębiorców, wykonaw-
ców, a której absolutnie nie można
wiązać z poważną pracą koncep-
cyjną, projektodawczą.
PAWEŁ BANAS
KOŚCIÓŁ POKOJU W JAWORZE
(Streszczenie referatu wygłoszonego na
zebraniu naukowym Oddziału Wrocławskiego w dniu 11.1..1969 r.)
Na mocy postanowień pokoju
westfalskiego Śląsk przeszedł pod
panowanie Habsburgów. Jednym z
nielicznych ustępstw, które udało
się Szwedom wyjednać na rzecz
śląskich protestantów w trakcie
pertraktacji pokojowych, była o-
bietnica uzyskania zezwoleń na bu-
dowę trzech kościołów w trzech
najważniejszych ośrodkach miej-
skich. Paragraf 40. rozdziału V trak-
tatu pokojowego głosił: „Ausserdem,
was eben den schlesischen Fiirsten-
thiimern die unmittelbar zur kónigl.
Kammer gehóren, festgesetzt wor-
den ist, verspricht der Kaiser den
Evangelischen in denselben zur
Ausiibung ihrer Religion zu erlau-
ben drei Kirchen auf ihre Kosten
ausserhalb der Mauer der Stadte
Schweidnitz, Jauer und Glogau, an
den Orten, die derselbe wird an-
weisen lassen, zu erbauen, sobald
sie sich deshalb bei ihm melden
werden”. Bliższe określenie warun-
ków budowy odnajdujemy w teks-
tach poszczególnych zezwoleń. Ogra-
niczenia obowiązujące przy budowie
kościołów, które z racji swej gene-
zy zyskały miano kościołów Pokoju,
dotyczyły trzech zagadnień: usytuo-
wania obiektu, materiału i techniki
budowli oraz formy architektonicz-
218