DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Taszycka, Maria: Zagadnienie Produkcji Pasów Kontuszowych we francji w XVIII wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.48040#0053
PRODUKCJA PASÓW KONTUSZOWYCH WE FRANCJI
sposób bardziej zakamuflowany, przez zastosowanie
stylizacji, jaka właściwa jest perskiemu ornamen-
towi kwiatowemu, przy motywach należących do za-
sobu europejskiego wzornictwa tekstylnego. Jest to
przypadek próbki nr 3131 i pasa nr inw. MNK.XIX-
-2443, jakby dokładnie według próbki tej wykona-
nego (ii. 18 i 19). Widnieje na nich symetryczny krzak
kwitnącego ostu o precyzyjnym, naturalistycznym ry-
sunku przy płaskiej stylizacji, która sprawia, że
wygięcia liści wyglądają jak zaprasowane w zielniku
załamania25. Oprócz identycznego rysunku ornamentu
próbka lyońska i pas krakowski wykazują zupełną
zgodność kolorystyki. Ciemny koralowy róż, błękit
i ciemna zieleń, ograniczone brunatnym konturem,
mają w pierwszym przypadku tło po połowie żółte
i białe26, w drugim zaś w całości złote.
Porównawcze zestawienie części próbek z kolekcji
Verzier i pasów ze zbiorów Muzeum Narodowego
w Krakowie pozostawić można bez komentarza. Ma
ono walor dowodu i jednoznacznie przemawia za tezą
25 Taki sam okaz publikuje JAKUNINA, o.c., tabi. LIV.
26 Dla oszczędności nici złotych i srebrnych (cienkie
paseczki folii srebrnej pozłacanej lub srebrnej owijane na
o produkcji pasów kontuszowych we Francji. Teza
ta, choć od tak dawna przewija się przez literaturę
naukową, pozostaje niepopularna wśród naszych hi-
storyków sztuki, gdyż zdaniem wielu częściowo pozba-
wia naszą kulturę narodową ważnego dla niej ele-
mentu. Wydaje mi się, że na całe zagadnienie spojrzeć
trzeba pod innym kątem widzenia. Polska manu-
faktura jedwabnicza istniała, w niej wykształcił się
typ pasa polskiego, i to jest sprawa naprawdę istotna.
Warunki ekonomiczne nie pozwoliły na rozwój ma-
nufaktury krajowej do poziomu odpowiadającego za-
potrzebowaniu na pasy kontuszowe. Sposobu na za-
spokojenie wzrastającego wciąż popytu szukać więc
musiano w dokonywaniu zamówień w obcej manu-
fakturze. Nie zubaża to wszakże naszej kultury
o żadną istotną dla niej wartość. Fakt zaś, że po
uzupełnienie produkcji krajowej zwracano się do
najlepszego ówcześnie ośrodka jedwabnictwa euro-
pejskiego świadczy chwalebnie o poziomie kultural-
nym i artystycznym wyrobieniu zamawiających.
rdzeniu z przędzy jedwabnej) zastępowano w próbkach
wątki metalowe jedwabiem żółtym i białym.
LA FABRICATION, EN FRANCE, AU XVIIIe SIECLE, DES CEINTURES
DE LA NOBLESSE POLONAISE
II y a quelques annees, M. Franęois Verzier,
industriel lyonnais, a trouve dans les archives de
son etablissement quatre albums contenant 139
echantillons des extremites ornees de ceintures en
soie que portait dans la seconde moitie du XVIIIe
siecle la noblesse polonaise. Cette dścouverte, d’une
grandę importance pour l’histoire de ce detail de
l’ancien costume polonais, donnę des renseignements
nouveaux sur la fabrication en France des ceintures
en soie. Les soieries polonaises, a defaut de la
matiere premiere (soie naturelle et fils d’or), etaient
incapables d’atteindre un volume de production qui
aurait pu repondre a la demande. Le seul moyen d’y
satisfaire etait de recourir a 1’importation. Le sujet
de ceintures polonaises fabriquees a Lyon a deja ete
traite, au tournant des siecles XIXe et XXe, par
deux historiens franęais: F. Artaud et L. Fournier.
II parait que ce fut la manufacture de Guyot,
Germain et Dechazelle qui en etait, dans la seconde
moitie du XVIIIe siecle, le fournisseur specialise.
Une courte notę: P[atro]n de M[on]s[ieur] Germain,
placee a l’endroit d’un echantillon manąuant au
quatrieme album des archives de M. Verzier, permet
d’attribuer les echantillons en question a cette ma-
nufacture la, et, partant, a etudier de plus pres le
caractere de sa production.
Les echantillons qui nous interessent presentent
deux types differents au point 'de vue d’ornements
et de technologie d’execution. Au premier type
appartiennent des pieces a motifs symetriques tra-
ditionnels, au second — des echantillons decores a la
modę franęaise de l’ópoque. L’auteur de 1’article
classe et commente les pieces appartenant au premier
des deux types. On y discerne:
1) des echantillons marques FS et PI. Les cein-
tures portant ces signatures sont frequents dans les
collections polonaises. La signification de la signature
FS n’a pas encore ete dechiffree. Les ceintures qui
la portent sont considerees par certains specialistes
comme de provenance franęaise. Les ceintures mar-
quees PI etaient fabriquees — selon le temoignage
d’un document de 1793 — par „une manufacture
etrangere” pour le marchand varsovien, proprietaire
de deux soieries, 1’armenien Paschalis Jakubowicz.
Les echantillons avec signature FS et PI presentent
le meme type d’ornement que les ceintures con-
servees dans les musees polonais, a savoir: des
motifs qui se repetent sur des ceintures fabriquees
par la manufacture de Słuck (ill. 1, 3 et 5), sur celles
des deux manufactures de Paschalis (ill. 6 et 7),
motifs de bouquets en vase de jardin (ill. 10), motifs
stylises de rameaux fleuris (ill. 13) et, rarement, des
ornements dits „chinoiserie” (ill. 11).
2) des echantillons sans signature, a motifs imites
d’apres des ceintures orientales. On y retrouve, en
version simplifiee, des motifs d’arbres et d’arbris-
seaux, tres frequents dans les tissus persans (ill. 15
et 16).
II a ete possible de retrouver, dans les collections
du Departement des tissus de Musee National de
Cracovie, des ceintures aux motifs identiques que
ceux des echantillons franęais. Ces ceintures la
peuvent donc etre considerees comme provenant de
la manufacture lyonnaise Guyot, Germain et Decha-
zelle.
sposób bardziej zakamuflowany, przez zastosowanie
stylizacji, jaka właściwa jest perskiemu ornamen-
towi kwiatowemu, przy motywach należących do za-
sobu europejskiego wzornictwa tekstylnego. Jest to
przypadek próbki nr 3131 i pasa nr inw. MNK.XIX-
-2443, jakby dokładnie według próbki tej wykona-
nego (ii. 18 i 19). Widnieje na nich symetryczny krzak
kwitnącego ostu o precyzyjnym, naturalistycznym ry-
sunku przy płaskiej stylizacji, która sprawia, że
wygięcia liści wyglądają jak zaprasowane w zielniku
załamania25. Oprócz identycznego rysunku ornamentu
próbka lyońska i pas krakowski wykazują zupełną
zgodność kolorystyki. Ciemny koralowy róż, błękit
i ciemna zieleń, ograniczone brunatnym konturem,
mają w pierwszym przypadku tło po połowie żółte
i białe26, w drugim zaś w całości złote.
Porównawcze zestawienie części próbek z kolekcji
Verzier i pasów ze zbiorów Muzeum Narodowego
w Krakowie pozostawić można bez komentarza. Ma
ono walor dowodu i jednoznacznie przemawia za tezą
25 Taki sam okaz publikuje JAKUNINA, o.c., tabi. LIV.
26 Dla oszczędności nici złotych i srebrnych (cienkie
paseczki folii srebrnej pozłacanej lub srebrnej owijane na
o produkcji pasów kontuszowych we Francji. Teza
ta, choć od tak dawna przewija się przez literaturę
naukową, pozostaje niepopularna wśród naszych hi-
storyków sztuki, gdyż zdaniem wielu częściowo pozba-
wia naszą kulturę narodową ważnego dla niej ele-
mentu. Wydaje mi się, że na całe zagadnienie spojrzeć
trzeba pod innym kątem widzenia. Polska manu-
faktura jedwabnicza istniała, w niej wykształcił się
typ pasa polskiego, i to jest sprawa naprawdę istotna.
Warunki ekonomiczne nie pozwoliły na rozwój ma-
nufaktury krajowej do poziomu odpowiadającego za-
potrzebowaniu na pasy kontuszowe. Sposobu na za-
spokojenie wzrastającego wciąż popytu szukać więc
musiano w dokonywaniu zamówień w obcej manu-
fakturze. Nie zubaża to wszakże naszej kultury
o żadną istotną dla niej wartość. Fakt zaś, że po
uzupełnienie produkcji krajowej zwracano się do
najlepszego ówcześnie ośrodka jedwabnictwa euro-
pejskiego świadczy chwalebnie o poziomie kultural-
nym i artystycznym wyrobieniu zamawiających.
rdzeniu z przędzy jedwabnej) zastępowano w próbkach
wątki metalowe jedwabiem żółtym i białym.
LA FABRICATION, EN FRANCE, AU XVIIIe SIECLE, DES CEINTURES
DE LA NOBLESSE POLONAISE
II y a quelques annees, M. Franęois Verzier,
industriel lyonnais, a trouve dans les archives de
son etablissement quatre albums contenant 139
echantillons des extremites ornees de ceintures en
soie que portait dans la seconde moitie du XVIIIe
siecle la noblesse polonaise. Cette dścouverte, d’une
grandę importance pour l’histoire de ce detail de
l’ancien costume polonais, donnę des renseignements
nouveaux sur la fabrication en France des ceintures
en soie. Les soieries polonaises, a defaut de la
matiere premiere (soie naturelle et fils d’or), etaient
incapables d’atteindre un volume de production qui
aurait pu repondre a la demande. Le seul moyen d’y
satisfaire etait de recourir a 1’importation. Le sujet
de ceintures polonaises fabriquees a Lyon a deja ete
traite, au tournant des siecles XIXe et XXe, par
deux historiens franęais: F. Artaud et L. Fournier.
II parait que ce fut la manufacture de Guyot,
Germain et Dechazelle qui en etait, dans la seconde
moitie du XVIIIe siecle, le fournisseur specialise.
Une courte notę: P[atro]n de M[on]s[ieur] Germain,
placee a l’endroit d’un echantillon manąuant au
quatrieme album des archives de M. Verzier, permet
d’attribuer les echantillons en question a cette ma-
nufacture la, et, partant, a etudier de plus pres le
caractere de sa production.
Les echantillons qui nous interessent presentent
deux types differents au point 'de vue d’ornements
et de technologie d’execution. Au premier type
appartiennent des pieces a motifs symetriques tra-
ditionnels, au second — des echantillons decores a la
modę franęaise de l’ópoque. L’auteur de 1’article
classe et commente les pieces appartenant au premier
des deux types. On y discerne:
1) des echantillons marques FS et PI. Les cein-
tures portant ces signatures sont frequents dans les
collections polonaises. La signification de la signature
FS n’a pas encore ete dechiffree. Les ceintures qui
la portent sont considerees par certains specialistes
comme de provenance franęaise. Les ceintures mar-
quees PI etaient fabriquees — selon le temoignage
d’un document de 1793 — par „une manufacture
etrangere” pour le marchand varsovien, proprietaire
de deux soieries, 1’armenien Paschalis Jakubowicz.
Les echantillons avec signature FS et PI presentent
le meme type d’ornement que les ceintures con-
servees dans les musees polonais, a savoir: des
motifs qui se repetent sur des ceintures fabriquees
par la manufacture de Słuck (ill. 1, 3 et 5), sur celles
des deux manufactures de Paschalis (ill. 6 et 7),
motifs de bouquets en vase de jardin (ill. 10), motifs
stylises de rameaux fleuris (ill. 13) et, rarement, des
ornements dits „chinoiserie” (ill. 11).
2) des echantillons sans signature, a motifs imites
d’apres des ceintures orientales. On y retrouve, en
version simplifiee, des motifs d’arbres et d’arbris-
seaux, tres frequents dans les tissus persans (ill. 15
et 16).
II a ete possible de retrouver, dans les collections
du Departement des tissus de Musee National de
Cracovie, des ceintures aux motifs identiques que
ceux des echantillons franęais. Ces ceintures la
peuvent donc etre considerees comme provenant de
la manufacture lyonnaise Guyot, Germain et Decha-
zelle.