DOI issue:
Nr. 4
DOI article:Drėma, Vladas: Twórcy Kościoła Św: Teresy w Wilnie
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.48040#0313
VLADAS DREMA
TWÓRCY KOŚCIOŁA ŚW. TERESY W WILNIE
Ulryk (Ulrych, Uleryk). W Acta Capituli Con-
ventualis Carmelitarum Discalceaitorum ab Anno
1661 ad Annum 1787 1 pod datą 9 lutego 1677 znaj-
duje się notatka: Utrum recipiendum sit corpus ad
sepeliendum famatae D[omi]nae Ulerykowa coniugis
.Dfomijru ULERYK muratoris et Architecti Ecclesiae
Wfostjrae [...] Responsum est affirmatwe.
Karmelici bosi w Wilnie mieli klasztor przy Ostrej
Bramie i kościół św. Teresy, co potwierdzają zresztą
wszystkie zapisy w klasztornej kronice.
Ó architekcie Ulryku i jego pracach w pałacu ra-
dziwiłłowskim w Birżach wspominają także i inne
źródła archiwalne2, Janusz Radziwiłł w liście z dnia
31 marca 1649 r. do swego rządcy w Kiejdanach W.
Kochańskiego wśród różnych zleceń pisze: O ankrach
wcześnie (na które abrys u Ulrycha wezcie) myslic
potrzeba, na te żelazo wszystkie z Rygi przywiezio-
ne 3.
Daniel Kościuszką, rządca Bogusława Radziwiłła
przy zamku birżańskim w sprawozdaniu z dnia 2
marca 1662 r. donosi, że Ankier, narożnych zelaz jako
i krat do tegoż muru [restauracji pałacu w Birżach]
pilno potrzebnych, nic nie mamy, których jako wiele
miało być, regestr podany od magistra zeszłe-
go ulrycha dany nieboszczykowi Panu Stryszce,
Waszej Xcej mści posyłam [...]4. W następnym liście
z dnia 23 marca tegoż roku przypomina Bogusławowi
Radziwiłłowi, że Przed kilko niedziel przez poczsztę
kroliewiecko do Waszej Xcej Mści posłałem regestr
Ankier, krat i żelaza od magistra Ulrycha,
który ten Pałac za c z o ł, podanych.5 *
Tak więc Ulrych jest bez wątpienia autorem pro-
jektu pałacu Radziwiłłów w Birżach, jednego z naj-
znakomitszych zabytków architektury pałacowej na
Litwie, a także jego budowniczym najpewniej w la-
tach 1638—55.
1 MAB (= Mokslu Akademijos Biblioteka, tj. Centralna
Naukowa Biblioteka Akademii Nauk Litewskiej SRR w Wil-
nie), F. 18, a. 112, s. 87.
2 Na źródła te zwrócił moją uwagę kolega Stasys Pin-
kus, który łaskawie udostępnił mi wypisy z nich, a które-
mu w tym miejscu serdecznie dziękuję.
3 VUB (= Vilniaus Universiteto Biblioteka Naukowa
Państwowego Uniwersytetu im. Vinkasa Kapuskasa), A-232.
4 MAB, F. 31, a. 873.
5 Ibidem, a. 874.
« Prace Sekcji Historii sztuki TPN w Wilnie, Wilno
1935, t. II, s. 302—303.
Dotychczas wysuwana hipoteza, że twórcą koś-
cioła św. Teresy w Wilnie był Constantino Tencalla,
czego próbował dowieść Morelowski0 opierając się na
nieprzekonywa jących analogiach, okazuje się bezpod-
stawna. Natomiast potwierdzone obecnie archiwalnie
autorstwo dotąd nieznanego Ulrycha stwarza praw-
dopodobieństwo znalezienia dalszych wiadomości na
ten temat w archiwach radziwiłłowskich w Archiwum
Akt Dawnych w Warszawie.
Mateusz Słuszczański, malarz wileński był autorem
malowideł ściennych w kościele św. Teresy w Wilnie.
Ojciec artysty Mathiasz Słuszczyński w latach 1688—
—1702 należał do arcybractwa Szkaplerza świętego
przy kościele Wszystkich Świętych w Wilnie i był
wybierany na podskarbiego i na subprzeora brac-
twa 7. Zawodu jego w dokumentach tych nie wymie-
niono. Syn jego, Matthias Słuszczański Pictor Vilnen-
sis w dniu 8 stycznia 1758 r. wstępuje w związek mał-
żeński z córką wileńskiego złotnika Jana Lary’ego,
Joanną 8. Ich dzieci zostały ochrzczone w kościele św.
Ignacego: w dniu 3 września 1758 r. córka Katarzy-
na, 16 listopada 1760 r. syn Stanisław a 13 stycznia
1767 r. córka Agnieszka9. Ojcem chrzestnym obu có-
rek był malarz wileński Antoni Szpakowski.
W wyżej cytowanych Acta Capituli Conventualis
Carmelitarum Discalceatorum10 pod datą 3 stycznia
1767 r. zapisano: Utrum Lapidea nostra in platea
aciali, ex opposito Monasterij Disunitorum ritus Gra-
eci, dicta prius Sokołowska, praepost Brzozowska [...]
in possesionen haereditarium ad nos deuoluta, ven-
denta sit G. D. Mathiae Słuszczański Pie-
to r i V ilnensi pro Summa 4020 flor: polonica-
lium. Quam Summam ąuoniam in parata paecunia
praefatus Słuszczański ad praesens non habet: vult
nobis Literas obligatorias sibi pro mille sexcentos
7 MAB, F. 43, a 1776 i 13708: Regestr Percept y Expen-
sów Confraterniey.
s VCIA (= Vlastibinis Centrinis Istorinis Archyvas, tj.
Państwowe Centralne Archiwum Historii Literatury Litew-
skiej SSR w Wilnie), F. 1135, op. 4, a. 483: Księga metryk
ślubnych kościoła św. Ignacego w Wilnie za lata 1666—1822,
nr zapisu 3770, k. 16 v.
o VCIA, F. 1135, op. 4, s. 478: Księga metryk chrztu koś-
cioła św. Ignacego w Wilnie za lata 1666—1826, nry zapi-
sów: 1150, 1204, 1346, kk. 42, 44 i'499.
10 MAB, F. 43, a. 112, s. 592.
297
TWÓRCY KOŚCIOŁA ŚW. TERESY W WILNIE
Ulryk (Ulrych, Uleryk). W Acta Capituli Con-
ventualis Carmelitarum Discalceaitorum ab Anno
1661 ad Annum 1787 1 pod datą 9 lutego 1677 znaj-
duje się notatka: Utrum recipiendum sit corpus ad
sepeliendum famatae D[omi]nae Ulerykowa coniugis
.Dfomijru ULERYK muratoris et Architecti Ecclesiae
Wfostjrae [...] Responsum est affirmatwe.
Karmelici bosi w Wilnie mieli klasztor przy Ostrej
Bramie i kościół św. Teresy, co potwierdzają zresztą
wszystkie zapisy w klasztornej kronice.
Ó architekcie Ulryku i jego pracach w pałacu ra-
dziwiłłowskim w Birżach wspominają także i inne
źródła archiwalne2, Janusz Radziwiłł w liście z dnia
31 marca 1649 r. do swego rządcy w Kiejdanach W.
Kochańskiego wśród różnych zleceń pisze: O ankrach
wcześnie (na które abrys u Ulrycha wezcie) myslic
potrzeba, na te żelazo wszystkie z Rygi przywiezio-
ne 3.
Daniel Kościuszką, rządca Bogusława Radziwiłła
przy zamku birżańskim w sprawozdaniu z dnia 2
marca 1662 r. donosi, że Ankier, narożnych zelaz jako
i krat do tegoż muru [restauracji pałacu w Birżach]
pilno potrzebnych, nic nie mamy, których jako wiele
miało być, regestr podany od magistra zeszłe-
go ulrycha dany nieboszczykowi Panu Stryszce,
Waszej Xcej mści posyłam [...]4. W następnym liście
z dnia 23 marca tegoż roku przypomina Bogusławowi
Radziwiłłowi, że Przed kilko niedziel przez poczsztę
kroliewiecko do Waszej Xcej Mści posłałem regestr
Ankier, krat i żelaza od magistra Ulrycha,
który ten Pałac za c z o ł, podanych.5 *
Tak więc Ulrych jest bez wątpienia autorem pro-
jektu pałacu Radziwiłłów w Birżach, jednego z naj-
znakomitszych zabytków architektury pałacowej na
Litwie, a także jego budowniczym najpewniej w la-
tach 1638—55.
1 MAB (= Mokslu Akademijos Biblioteka, tj. Centralna
Naukowa Biblioteka Akademii Nauk Litewskiej SRR w Wil-
nie), F. 18, a. 112, s. 87.
2 Na źródła te zwrócił moją uwagę kolega Stasys Pin-
kus, który łaskawie udostępnił mi wypisy z nich, a które-
mu w tym miejscu serdecznie dziękuję.
3 VUB (= Vilniaus Universiteto Biblioteka Naukowa
Państwowego Uniwersytetu im. Vinkasa Kapuskasa), A-232.
4 MAB, F. 31, a. 873.
5 Ibidem, a. 874.
« Prace Sekcji Historii sztuki TPN w Wilnie, Wilno
1935, t. II, s. 302—303.
Dotychczas wysuwana hipoteza, że twórcą koś-
cioła św. Teresy w Wilnie był Constantino Tencalla,
czego próbował dowieść Morelowski0 opierając się na
nieprzekonywa jących analogiach, okazuje się bezpod-
stawna. Natomiast potwierdzone obecnie archiwalnie
autorstwo dotąd nieznanego Ulrycha stwarza praw-
dopodobieństwo znalezienia dalszych wiadomości na
ten temat w archiwach radziwiłłowskich w Archiwum
Akt Dawnych w Warszawie.
Mateusz Słuszczański, malarz wileński był autorem
malowideł ściennych w kościele św. Teresy w Wilnie.
Ojciec artysty Mathiasz Słuszczyński w latach 1688—
—1702 należał do arcybractwa Szkaplerza świętego
przy kościele Wszystkich Świętych w Wilnie i był
wybierany na podskarbiego i na subprzeora brac-
twa 7. Zawodu jego w dokumentach tych nie wymie-
niono. Syn jego, Matthias Słuszczański Pictor Vilnen-
sis w dniu 8 stycznia 1758 r. wstępuje w związek mał-
żeński z córką wileńskiego złotnika Jana Lary’ego,
Joanną 8. Ich dzieci zostały ochrzczone w kościele św.
Ignacego: w dniu 3 września 1758 r. córka Katarzy-
na, 16 listopada 1760 r. syn Stanisław a 13 stycznia
1767 r. córka Agnieszka9. Ojcem chrzestnym obu có-
rek był malarz wileński Antoni Szpakowski.
W wyżej cytowanych Acta Capituli Conventualis
Carmelitarum Discalceatorum10 pod datą 3 stycznia
1767 r. zapisano: Utrum Lapidea nostra in platea
aciali, ex opposito Monasterij Disunitorum ritus Gra-
eci, dicta prius Sokołowska, praepost Brzozowska [...]
in possesionen haereditarium ad nos deuoluta, ven-
denta sit G. D. Mathiae Słuszczański Pie-
to r i V ilnensi pro Summa 4020 flor: polonica-
lium. Quam Summam ąuoniam in parata paecunia
praefatus Słuszczański ad praesens non habet: vult
nobis Literas obligatorias sibi pro mille sexcentos
7 MAB, F. 43, a 1776 i 13708: Regestr Percept y Expen-
sów Confraterniey.
s VCIA (= Vlastibinis Centrinis Istorinis Archyvas, tj.
Państwowe Centralne Archiwum Historii Literatury Litew-
skiej SSR w Wilnie), F. 1135, op. 4, a. 483: Księga metryk
ślubnych kościoła św. Ignacego w Wilnie za lata 1666—1822,
nr zapisu 3770, k. 16 v.
o VCIA, F. 1135, op. 4, s. 478: Księga metryk chrztu koś-
cioła św. Ignacego w Wilnie za lata 1666—1826, nry zapi-
sów: 1150, 1204, 1346, kk. 42, 44 i'499.
10 MAB, F. 43, a. 112, s. 592.
297