DOI Heft:
Nr. 2
DOI Artikel:Ratkowska, Paulina: H. Van Do Waal, Iconoclass An Iconographic Classification System (2-3 System completed and edited by L.D. Coupric with R. H. Fuchs, E. Tholon, 2-3 Bibliography), Amsterdam-London 1974
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.48040#0169
PAULINA RATKOWSKA
H. Van Do Waal, Iconoclass An Iconographic Classification System (2-3 System complctod. and.
cditod by L. D. Couprie with R. H. Fuchs, E. Tholen, 2-3 Bibliography), Amsterd.am-Lond.on 3 974
W r. 1930 Profesor H. Van De Waal rozpoczął
zbieranie materiałów do indeksu ikonograficznego
sztuki niderlandzkiej i holenderskiej XV—XVIII w.1
Założeniem jego było stworzenie systemu porządku-
jącego zachowane dzieła malarstwa niderlandzkiego
i holenderskiego znajdujące się w różnych kolek-
cjach i(z podaniem autorstwa i daty wykonania,
techniki, wymiarów, miejsca przechowywania, biblio-
grafii etc.). Zasady tego systemu przedstawił pro-
fesor holenderski na Kongresie Historyków Sztuki
W Amsterdamie w 1952 r. Referat ten wydrukowany
został w publikacji Actes du XV Ile Congres Interna-
tional d’Histoire de l’Art, Haga 1955 (tomie, zawie-
rającym niezwykle interesujące materiały, m.in. wy-
powiedź profesora Erwina Panofsky’ego). W 1960 r.
na prośbę profesora Gersona połączył Van De Waal
wyniki swej pracy z wynikami autorów Fotograficz-
nego Indeksu sztuki Niderlandów (Decimal Index to
fie Art of the Low Countries), wydawanego przez
Rijksbureau voor Kunsthistcrische Documentatie w
Hadze. Indeks tein jest stale uzupełniany przez wy-
dawców, a kppie jego rozsyłane są do bibliotek eu-
ropejskich — znajduje się on także w Muzeum Na-
rodowym w Warszawie.
Układ Van De Waala pomyślany jest według za-
sady ikonograficznej zrealizowanej tak, że każda z
fiszek ma nad przedstawieniem numer i litery sta-
nowiące odnośniki do bibliografii wydanej w osob-
nych tomach a pomocnej przy opracowywaniu pro-
blematyki sztuki Niderlandów, Holandii i Belgii oraz
kultury Europy zachodniej w ogóle. Zasada fiisziko-
wania przedstawień jest następująca: otrzymuje ono
numer klucza ogólnego oraz literę pojedynczą (okre-
ślającą temat ogólny) albo zdwojoną (warianty te-
matu ogólnego) a także dodatkowy numer precyzu-
jący temat, na przykład:
25 F zwierzęta
25 F 3 zwykły ptak
25 FF 3 ptak bajkowy
1 Panu Profesorowi Dr. Janowi Białostockiemu uprzej-
mie dziękuję za przejrzenie tego tekstu i wskazanie mi
niezbędnej bibliografii.
W niedawnym artykule, zamieszczonym „The Art Bulle-
tin”, LVII, 1975, No 4 s. 587 S. Donahue Kuretsky omawia
zbiór 12 artykułów poświęconych twórczości Rembrandta,
przygotowywany przez H. Van de Waal’a na krótko przed
śmiercią, który uznaje za podstawową literału- ę w tej
a czasem nazwę dodatkową, która pozwala uniknąć
dalszych podziałów:
25 F 36 (Łabędź)
Dodawany czasem dalszy, numer klucza określa istot-
ne szczegóły. I tak na przykład numer klucza (+33)
należący do 25 F (= zwierzęta) oznacza głowę zwie-
rzęcia. Mamy więc:
25 F 23 zwierzęta prehistoryczne
25 F 23 (+33) głowa zwierzęcia prehistorycznego
25 F 23 (Niedźwiedź) niedźwiedź
25 F 23 (Niedźwiedź) (+33) głowa niedźwiedzia
Posługująca się tym kluczem bibliografia zebrana
przez Van De Waala nie ogranicza się do pozycji
z zakresu' historii sztuki — włączył on ogólną lite-
raturę z zakresu historii kultury.
W ostatnich dziesięcioleciach dwa aspekty stu-
diów nad sztuką zaczęły przeważać: teoria i psycho-
logia sztuki z jednej strony, a ikonografia i ikoniolo-
gia z drugiej. Studia nad historią kultury stworzyły
niejako trzeci wymiar a ich znaczenie dla badań
ikonograficznych zastało bardziej docenione. Materiał
bibliograficzny wykorzystany przez twórców Indeksu
jest niezwykle obszerny, choć — jak piszą oni —
niekompletny. „Biorąc pod uwagę ogólny brak sy-
stematycznie zaaranżowanych bibliografii indeksów
ikonograficznych — z wyjątkiem dzieł o ikonografii
chrześcijańskiej — zdecydowaliśmy się na publika-
cję materiału bibliograficznego, będącego w naszym
posiadaniu a jednak niekompletnego, w przekonaniu,
że każde systematyczne podejście, zwłaszcza gdy cho-
dzi o ikonografię świecką, wydaje się bardzo mile
widział, e.
Używając tej bibliografii trzeba rozumieć, że jest
ona niekompletna pod wieloma względami. Nie uwa-
żamy za konieczne prowadzić systematycznych ba-
dań nad tematami albo tytułami, które mogą być
łatwo osiągalne także inaczej — poprzez istniejące
metody konwencjonalne, jak katalogi alfabetyczne
dziedzinie. Pisze autorka, że szczególnie pełną znaczenia
jest analiza typologicznego ujęcia historii, popularnego w
XVII w., zgodnie z którym znaczenie współczesnych wy-
darzeń podkreślone jest poprzez paralele do ważnych wy-
darzeń przeszłości. Takie traktowanie historii musiało być
znane Van de Waalowi także z obfitej, zbieranej przezeń
bibliografii dotyczącej epoki Średniowiecza.
159
H. Van Do Waal, Iconoclass An Iconographic Classification System (2-3 System complctod. and.
cditod by L. D. Couprie with R. H. Fuchs, E. Tholen, 2-3 Bibliography), Amsterd.am-Lond.on 3 974
W r. 1930 Profesor H. Van De Waal rozpoczął
zbieranie materiałów do indeksu ikonograficznego
sztuki niderlandzkiej i holenderskiej XV—XVIII w.1
Założeniem jego było stworzenie systemu porządku-
jącego zachowane dzieła malarstwa niderlandzkiego
i holenderskiego znajdujące się w różnych kolek-
cjach i(z podaniem autorstwa i daty wykonania,
techniki, wymiarów, miejsca przechowywania, biblio-
grafii etc.). Zasady tego systemu przedstawił pro-
fesor holenderski na Kongresie Historyków Sztuki
W Amsterdamie w 1952 r. Referat ten wydrukowany
został w publikacji Actes du XV Ile Congres Interna-
tional d’Histoire de l’Art, Haga 1955 (tomie, zawie-
rającym niezwykle interesujące materiały, m.in. wy-
powiedź profesora Erwina Panofsky’ego). W 1960 r.
na prośbę profesora Gersona połączył Van De Waal
wyniki swej pracy z wynikami autorów Fotograficz-
nego Indeksu sztuki Niderlandów (Decimal Index to
fie Art of the Low Countries), wydawanego przez
Rijksbureau voor Kunsthistcrische Documentatie w
Hadze. Indeks tein jest stale uzupełniany przez wy-
dawców, a kppie jego rozsyłane są do bibliotek eu-
ropejskich — znajduje się on także w Muzeum Na-
rodowym w Warszawie.
Układ Van De Waala pomyślany jest według za-
sady ikonograficznej zrealizowanej tak, że każda z
fiszek ma nad przedstawieniem numer i litery sta-
nowiące odnośniki do bibliografii wydanej w osob-
nych tomach a pomocnej przy opracowywaniu pro-
blematyki sztuki Niderlandów, Holandii i Belgii oraz
kultury Europy zachodniej w ogóle. Zasada fiisziko-
wania przedstawień jest następująca: otrzymuje ono
numer klucza ogólnego oraz literę pojedynczą (okre-
ślającą temat ogólny) albo zdwojoną (warianty te-
matu ogólnego) a także dodatkowy numer precyzu-
jący temat, na przykład:
25 F zwierzęta
25 F 3 zwykły ptak
25 FF 3 ptak bajkowy
1 Panu Profesorowi Dr. Janowi Białostockiemu uprzej-
mie dziękuję za przejrzenie tego tekstu i wskazanie mi
niezbędnej bibliografii.
W niedawnym artykule, zamieszczonym „The Art Bulle-
tin”, LVII, 1975, No 4 s. 587 S. Donahue Kuretsky omawia
zbiór 12 artykułów poświęconych twórczości Rembrandta,
przygotowywany przez H. Van de Waal’a na krótko przed
śmiercią, który uznaje za podstawową literału- ę w tej
a czasem nazwę dodatkową, która pozwala uniknąć
dalszych podziałów:
25 F 36 (Łabędź)
Dodawany czasem dalszy, numer klucza określa istot-
ne szczegóły. I tak na przykład numer klucza (+33)
należący do 25 F (= zwierzęta) oznacza głowę zwie-
rzęcia. Mamy więc:
25 F 23 zwierzęta prehistoryczne
25 F 23 (+33) głowa zwierzęcia prehistorycznego
25 F 23 (Niedźwiedź) niedźwiedź
25 F 23 (Niedźwiedź) (+33) głowa niedźwiedzia
Posługująca się tym kluczem bibliografia zebrana
przez Van De Waala nie ogranicza się do pozycji
z zakresu' historii sztuki — włączył on ogólną lite-
raturę z zakresu historii kultury.
W ostatnich dziesięcioleciach dwa aspekty stu-
diów nad sztuką zaczęły przeważać: teoria i psycho-
logia sztuki z jednej strony, a ikonografia i ikoniolo-
gia z drugiej. Studia nad historią kultury stworzyły
niejako trzeci wymiar a ich znaczenie dla badań
ikonograficznych zastało bardziej docenione. Materiał
bibliograficzny wykorzystany przez twórców Indeksu
jest niezwykle obszerny, choć — jak piszą oni —
niekompletny. „Biorąc pod uwagę ogólny brak sy-
stematycznie zaaranżowanych bibliografii indeksów
ikonograficznych — z wyjątkiem dzieł o ikonografii
chrześcijańskiej — zdecydowaliśmy się na publika-
cję materiału bibliograficznego, będącego w naszym
posiadaniu a jednak niekompletnego, w przekonaniu,
że każde systematyczne podejście, zwłaszcza gdy cho-
dzi o ikonografię świecką, wydaje się bardzo mile
widział, e.
Używając tej bibliografii trzeba rozumieć, że jest
ona niekompletna pod wieloma względami. Nie uwa-
żamy za konieczne prowadzić systematycznych ba-
dań nad tematami albo tytułami, które mogą być
łatwo osiągalne także inaczej — poprzez istniejące
metody konwencjonalne, jak katalogi alfabetyczne
dziedzinie. Pisze autorka, że szczególnie pełną znaczenia
jest analiza typologicznego ujęcia historii, popularnego w
XVII w., zgodnie z którym znaczenie współczesnych wy-
darzeń podkreślone jest poprzez paralele do ważnych wy-
darzeń przeszłości. Takie traktowanie historii musiało być
znane Van de Waalowi także z obfitej, zbieranej przezeń
bibliografii dotyczącej epoki Średniowiecza.
159