DOI issue:
Nr. 4
DOI article:Gajewski, Jacek: Kościół i Klasztor Kamedułów na Bielanach Pod Krakowem w Świetle Materiałów archiwalnych: (Streszczenie referatu wygŁoszonego na zebraniu naukowym OddziaŁu Warszawaskiego SHS w dniu 6 czerwca 1973 r.)
DOI article:Tytus-Wan̄kowska, Joanna: Budynek Dawnej Loży Masońskiej w Kętrzynie przy ul. Mickiewicza 5: (Streszczenie referatu wygŁoszonego na zebraniu naukowym OddziaŁu Warszawskiego SHS w dniu 26 stycznia 1976 r.)
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.48040#0393
KRONIKA STOWARZYSZENIA HISTORYKÓW SZTUKI
szły na terenie eremitorium. Z pier-
wotnej liczby dwudziestu pustelni
zachowało się w swojej formie i
funkcji trzynaście. Czternasta zo-
stała rozbudowana i zamieniona w
budynek nowicjatu. W rzędzie pd.,
od strony wsch. dobudowano zaś
budynek piętnasty o większych niż
pozostałe rozmiarach. Zmiany te,
będące wynikiem prac przeprowa-
dzanych na terenie eremitorium
głównie w XVIII w. i 1. ćwierci
XIX w., zostały zarejestrowane na
planie katastralnym klasztoru bie-
lańskiego, wykonanym w 1848 r.
JOANNA TYTUS-WANKOWSKA
BUDYNEK DAWNEJ LOŻY MASOŃSKIEJ W KĘTRZYNIE
PRZY UL. MICKIEWICZA 5
(Streszczenie referatu wygłoszonego na
zebraniu naukowym Oddziału
w dniu 26 stycznia 1976 r.)
Warszawskiego SHS
Podjęty w niniejszym referacie
temat jest zagadnieniem dotychczas
jedynie wzmiankowanym w pracach
typu przewodnikowego czy katalo-
gowego, przy czym powszechnie da-
towano obiekt na rok 1810, względ-
nie bardzo ogólnie na wiek XIX.
W wyniku przeprowadzonej kwe-
rendy można było stwierdzić, że
budynek loży został zlokalizowany
na parceli oznaczonej na starych
mapach katastralnych i w księdze
parcel numerem 882/1500. Z zacho-
wanych przekazów kartograficznych
wynika, że omawiana parcela do
1862 r. pozostawała nie zabudowana,
a w 1868 r., o czym świadczy zapis
w księdze parcel, przeszła w posia-
danie kętrzyńskiej loży wolnomu-
larskiej „Loża Trzech Bram Do
Świątyni Na Wschodzie Kętrzyna”.
Zabudowa parceli musiała więc na-
stąpić po 1868 r. W 1879 r. wpisa-
no po raz pierwszy budynek loży
do księgi gruntowej miasta Kętrzy-
na pod pozycją B.50, BI.1551.
W 1922 r. ulica Scheunen Stras-
se, przy której był usytuowany
omawiany budynek, otrzymała na-
zwę Logen Strasse. Od 16 czerw-
ca 1925 r. czynszem za budynek
loży obciążono kupca Maxa Ru-
dzic. W 1935 r., zgodnie z ogól-
nym zarządzeniem Policji Państwo-
wej w Berlinie, przystąpiono do
likwidacji loży masońskiej. Likwi-
dacja loży przeciągnęła się do 1939
r., kiedy to budynek sprzedano za
28 000 RM Gminie Miasta. W 1941
r., zgodnie z polityką wrogo nasta-
wionych do wolnomularstwa władz
hitlerowskich, przemianowano ulicę
na Wilhelm Gustloff Strasse. Po
wojnie nastąpiła kolejna zmiana na-
zwy ulicy na ulicę Mickiewicza, a
obiekt adaptowano na Dom Kultu-
ry. Obecnie budynek pozostaje nie
użytkowany.
Historia budowy obiektu wiąże
się ściśle z zagadnieniem wolnomu-
larstwa w Prusach. Ruch wolno-
mularski na tych terenach rozwi-
jał się równolegle do wolnomular-
stwa w Niemczech począwszy od
połowy wieku XVIII, współpracu-
jąc ściśle z masonerią w Polsce,
zjednoczoną w „Wielkim Wschodzie
Narodowym”, powstanie loży kę-
trzyńskiej wiązało się z nasileniem
rozwoju wolnomularstwa w Pru-
sach w latach 1815—1819. Loża kę-
trzyńska „Trzech Bram do Świąty-
ni Na Wschodzie Kętrzyna” została
założona jako jedna z pierwszych w
Prusach, bo już w 1818 r. Niestety,
nie udało się ustalić miejsca jej
pierwszej siedziby, przed wzniesie-
niem omawianego budynku. Orga-
nizacyjnie loża ta podlegała „Wiel-
kiej Narodowej Matce Loży Trzech
Ziemskich Globów” w Berlinie, któ-
ra w 1939 r. została zobowiązana
do likwidacji loży kętrzyńskiej. Lo-
ża kętrzyńska grupowała braci ma-
sonów z Kętrzyna, Mrągowa, Resz-
la, Barcian, Orzysza, Giżycka, Ełku
i Pisza, przy czym w 1922 r. liczy-
ła aż 83 członkzw. Największą gru-
pę stanowili przedstawiciele boga-
tego mieszczaństwa (inżynierowie,
kupcy, lekarze, weterynarze, geo-
metrzy, profesorowie i nauczyciele,
bankierzy) oraz okoliczni posiada-
cze ziemscy. W XIX w. obok loży
II. 1. Budynek dawnej loży masońskiej w Kętrzynie.
(Fot. R. Jaromiński)
377
szły na terenie eremitorium. Z pier-
wotnej liczby dwudziestu pustelni
zachowało się w swojej formie i
funkcji trzynaście. Czternasta zo-
stała rozbudowana i zamieniona w
budynek nowicjatu. W rzędzie pd.,
od strony wsch. dobudowano zaś
budynek piętnasty o większych niż
pozostałe rozmiarach. Zmiany te,
będące wynikiem prac przeprowa-
dzanych na terenie eremitorium
głównie w XVIII w. i 1. ćwierci
XIX w., zostały zarejestrowane na
planie katastralnym klasztoru bie-
lańskiego, wykonanym w 1848 r.
JOANNA TYTUS-WANKOWSKA
BUDYNEK DAWNEJ LOŻY MASOŃSKIEJ W KĘTRZYNIE
PRZY UL. MICKIEWICZA 5
(Streszczenie referatu wygłoszonego na
zebraniu naukowym Oddziału
w dniu 26 stycznia 1976 r.)
Warszawskiego SHS
Podjęty w niniejszym referacie
temat jest zagadnieniem dotychczas
jedynie wzmiankowanym w pracach
typu przewodnikowego czy katalo-
gowego, przy czym powszechnie da-
towano obiekt na rok 1810, względ-
nie bardzo ogólnie na wiek XIX.
W wyniku przeprowadzonej kwe-
rendy można było stwierdzić, że
budynek loży został zlokalizowany
na parceli oznaczonej na starych
mapach katastralnych i w księdze
parcel numerem 882/1500. Z zacho-
wanych przekazów kartograficznych
wynika, że omawiana parcela do
1862 r. pozostawała nie zabudowana,
a w 1868 r., o czym świadczy zapis
w księdze parcel, przeszła w posia-
danie kętrzyńskiej loży wolnomu-
larskiej „Loża Trzech Bram Do
Świątyni Na Wschodzie Kętrzyna”.
Zabudowa parceli musiała więc na-
stąpić po 1868 r. W 1879 r. wpisa-
no po raz pierwszy budynek loży
do księgi gruntowej miasta Kętrzy-
na pod pozycją B.50, BI.1551.
W 1922 r. ulica Scheunen Stras-
se, przy której był usytuowany
omawiany budynek, otrzymała na-
zwę Logen Strasse. Od 16 czerw-
ca 1925 r. czynszem za budynek
loży obciążono kupca Maxa Ru-
dzic. W 1935 r., zgodnie z ogól-
nym zarządzeniem Policji Państwo-
wej w Berlinie, przystąpiono do
likwidacji loży masońskiej. Likwi-
dacja loży przeciągnęła się do 1939
r., kiedy to budynek sprzedano za
28 000 RM Gminie Miasta. W 1941
r., zgodnie z polityką wrogo nasta-
wionych do wolnomularstwa władz
hitlerowskich, przemianowano ulicę
na Wilhelm Gustloff Strasse. Po
wojnie nastąpiła kolejna zmiana na-
zwy ulicy na ulicę Mickiewicza, a
obiekt adaptowano na Dom Kultu-
ry. Obecnie budynek pozostaje nie
użytkowany.
Historia budowy obiektu wiąże
się ściśle z zagadnieniem wolnomu-
larstwa w Prusach. Ruch wolno-
mularski na tych terenach rozwi-
jał się równolegle do wolnomular-
stwa w Niemczech począwszy od
połowy wieku XVIII, współpracu-
jąc ściśle z masonerią w Polsce,
zjednoczoną w „Wielkim Wschodzie
Narodowym”, powstanie loży kę-
trzyńskiej wiązało się z nasileniem
rozwoju wolnomularstwa w Pru-
sach w latach 1815—1819. Loża kę-
trzyńska „Trzech Bram do Świąty-
ni Na Wschodzie Kętrzyna” została
założona jako jedna z pierwszych w
Prusach, bo już w 1818 r. Niestety,
nie udało się ustalić miejsca jej
pierwszej siedziby, przed wzniesie-
niem omawianego budynku. Orga-
nizacyjnie loża ta podlegała „Wiel-
kiej Narodowej Matce Loży Trzech
Ziemskich Globów” w Berlinie, któ-
ra w 1939 r. została zobowiązana
do likwidacji loży kętrzyńskiej. Lo-
ża kętrzyńska grupowała braci ma-
sonów z Kętrzyna, Mrągowa, Resz-
la, Barcian, Orzysza, Giżycka, Ełku
i Pisza, przy czym w 1922 r. liczy-
ła aż 83 członkzw. Największą gru-
pę stanowili przedstawiciele boga-
tego mieszczaństwa (inżynierowie,
kupcy, lekarze, weterynarze, geo-
metrzy, profesorowie i nauczyciele,
bankierzy) oraz okoliczni posiada-
cze ziemscy. W XIX w. obok loży
II. 1. Budynek dawnej loży masońskiej w Kętrzynie.
(Fot. R. Jaromiński)
377