DOI Heft:
Nr. 4
DOI Artikel:Gajewski, Jacek: Kościół i Klasztor Kamedułów na Bielanach Pod Krakowem w Świetle Materiałów archiwalnych: (Streszczenie referatu wygŁoszonego na zebraniu naukowym OddziaŁu Warszawaskiego SHS w dniu 6 czerwca 1973 r.)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.48040#0391
KRONIKA STOWARZYSZENIA HISTORYKÓW SZTUKI
m.in. dla Wolskiego. Końca dobie-
gały również prace budowlane przy
kościele i wykładanie ciosem wa-
piennym fasady.
W 1630 r. umiera fundator ere-
mu Mikołaj Wolski. Prace budowla-
ne zostały w zasadzie ukończone
za jego życia i roboty na terenie
klasztoru koncentrowały się głów-
nie przy wykonaniu wystroju i wy-
posażenia. Kontynuatorem fundacji
bielańskiej wyznaczony został te-
stamentem Wolskiego kasztelan kra-
kowski Jerzy Zbaraski, a opiekuna-
mi fundacji pana królewska oraz
wojewoda ruski Stanisław Lubo-
mirski i wojewoda krakowski Jan
Magnus Tęczyński. Zbaraski umie-
ra jednakże już w 1631 r., a opieka
królewska jest raczej tytularna niż
rzeczywista. Nie przerwało to jed-
nak prowadzonych prac. Śmierć
Wolskiego spowodowała jedynie o-
słabienie tempa robót. Przyczyniła
się do tego również, obok zmniej-
szonych możliwości finansowych
konwentu częściowo tylko zabezpie-
czonych testamentem fundatora,
nieregularność napływu funduszy
do kasy klasztornej.
W rok po śmierci Wolskiego wy-
konane zostało i umieszczone w na-
wie, nad wejściem do kościoła, epi-
tafium zmarłego fundatora. Projekt
tego epitafium, sporządzony przez
Andrzeja Castellego, czasowo dzia-
łającego w Krakowie włoskiego
rzeźbiarza i sztukatora oraz zawar-
ty z nim kontrakt na wykonanie te-
go skromnego, ale kompozycyjnie
wykwintnego dzieła, rozpoczynają-
cego na naszym terenie pewien typ
barokowego epitafium, jest prze-
chowywany w archiwum klasztor-
nym.
Lata trzydzieste i początek
czterdziestych, aż do konsekracji
kościoła dokonanej 14 września 1642
r. przez bpa laodycejskiego, sufra-
gana i kanonika krakowskiego To-
masza Oborskiego, to okres prac
przede wszystkim przy wystroju i
wyposażeniu wnętrza kościoła. Zo-
stają wykończone ołtarz główny i
kaplica pw. śś. Władysława i Bene-
dykta, zwana królewską, ze wzglę-
du na fundację jej wystroju i wy-
posażenia przez Władysława IV, roz-
poczynają się prace przy wykona-
niu wyposażenia chóru zakonnego.
Przy pracach tych byli zatrudnieni
najlepsi na terenie Krakowa wyko-
nawcy, m.in. malarz Jan Chryzo-
stom Proszowski, a po porzuceniu
pracy przez tegoż i niedotrzymaniu
warunków umowy zawartej z kon-
wentem, Tomasz Dolabella oraz Sta-
nisław Boja zw. Wódka, sztukator
Philibert, rzeźbiarz i przedsiębiorca
II. 1. Klasztor kamedułów na Bielanach pod Krakowem. (Fot. ze zbio-
rów IS PAN)
kamieniarski Sebastian Sala, i inni.
Prace rzeźbiarskie i snycerskie na-
tomiast, od około 1635 r. skupił w
swoim ręku Jerzy Zimmermann. W
tym czasie był także zatrudniony
znakomity sztukator Jan Chrzciciel
Falconi, niewątpliwie wraz z war-
sztatem.
Po konsekracji kościoła, do koń-
ca XVII w. trwają z niewielkimi
przerwami liczne i bogato udoku-
mentowane w źródłach klasztornych
prace przy wystroju i wyposażeniu
kapitularza oraz, w miarę napływu
środków na prowadzenie robót, rea-
lizowane są stopniowo, komponowa-
ne parami, wystroje i wyposażenia
pozostałych kaplic bocznych. M. in.
w końcu lat czterdziestych są za-
trudnieni: nieznany dotąd snycerz
i stolarz krakowski Mikołaj Rado-
szowicz, malarze: Jan Koy, uważa-
ny dotychczas za złotnika krakow-
skiego, i Jan Laskowicz, snycerze,
z których należy wymienić niezna-
nego z dzieł ebenistę warszawskie-
go i serWitora królewskiego Kaspra
Kromlauffa, z kamieniarzy zaś, wy-
mieniany jedynie z imienia Matias.
Wyraźną cezurę w pracach rea-
lizowanych po śmierci Wolskiego
stanowi okres pierwszego najazdu
szwedzkiego (1655—1657), związana
z tym ewakuacja eremu dokonana
przez ówczesnego przeora konwen-
tu, kamedułę O. Bernarda (Szymoń-
skiego), i zajęcie oraz splądrowanie
klasztoru przez Szwedów w 1656 r.
Prawdopodobnie wtedy uległa znisz-
czeniu część niezupełnie jeszcze wy-
kończonego wyposażenia kościoła.
W drugiej połowie XVII w. przy
wykonaniu wystroju i wyposażenia
byli zatrudnieni m.in. malarze Piotr
Brygierski i Paweł Pieleszyński
może identyczny z malarzem Piele-
szyńskim, pracującym na zlecenie
konwentu w początku XVIII w.
Przy wykonaniu wystroju kamie-
niarskiego byli zatrudnieni Adam
Negowicz, Michał Pomman, Stefan
Bystrzycki i Jacek Zielaski, wszy-
scy z warsztatów dębnickich.
W latach sześćdziesiątych i sie-
demdziesiątych prace we wnętrzu
kościoła znacznie się nasiliły. W
początku lat 70-tych zrealizowano
m.in. drugi ołtarz główny. Nieza-
dowolony jednak z jego wykona-
nia konwent zamówił wkrótce trze-
ci z kolei ołtarz główny, nad któ-
rym prace trwały do początku lat
osiemdziesiątych. Wykonawcą dru-
giego ołtarza był snycerz Paweł
Monik, a po jego śmierci stolarz i
sztukator krakowski Kazimierz Ka-
liski. Trzeci zaś ołtarz główny
zrealizował rzeźbiarz cieszyński
Ferdynand Zachariasz von Schwa-
benheim wraz z licznym warszta-
tem.
Z końcem XVII i początkiem
XVIII w. prace przy wykonaniu
wystroju i wyposażenia wnętrza do-
375
m.in. dla Wolskiego. Końca dobie-
gały również prace budowlane przy
kościele i wykładanie ciosem wa-
piennym fasady.
W 1630 r. umiera fundator ere-
mu Mikołaj Wolski. Prace budowla-
ne zostały w zasadzie ukończone
za jego życia i roboty na terenie
klasztoru koncentrowały się głów-
nie przy wykonaniu wystroju i wy-
posażenia. Kontynuatorem fundacji
bielańskiej wyznaczony został te-
stamentem Wolskiego kasztelan kra-
kowski Jerzy Zbaraski, a opiekuna-
mi fundacji pana królewska oraz
wojewoda ruski Stanisław Lubo-
mirski i wojewoda krakowski Jan
Magnus Tęczyński. Zbaraski umie-
ra jednakże już w 1631 r., a opieka
królewska jest raczej tytularna niż
rzeczywista. Nie przerwało to jed-
nak prowadzonych prac. Śmierć
Wolskiego spowodowała jedynie o-
słabienie tempa robót. Przyczyniła
się do tego również, obok zmniej-
szonych możliwości finansowych
konwentu częściowo tylko zabezpie-
czonych testamentem fundatora,
nieregularność napływu funduszy
do kasy klasztornej.
W rok po śmierci Wolskiego wy-
konane zostało i umieszczone w na-
wie, nad wejściem do kościoła, epi-
tafium zmarłego fundatora. Projekt
tego epitafium, sporządzony przez
Andrzeja Castellego, czasowo dzia-
łającego w Krakowie włoskiego
rzeźbiarza i sztukatora oraz zawar-
ty z nim kontrakt na wykonanie te-
go skromnego, ale kompozycyjnie
wykwintnego dzieła, rozpoczynają-
cego na naszym terenie pewien typ
barokowego epitafium, jest prze-
chowywany w archiwum klasztor-
nym.
Lata trzydzieste i początek
czterdziestych, aż do konsekracji
kościoła dokonanej 14 września 1642
r. przez bpa laodycejskiego, sufra-
gana i kanonika krakowskiego To-
masza Oborskiego, to okres prac
przede wszystkim przy wystroju i
wyposażeniu wnętrza kościoła. Zo-
stają wykończone ołtarz główny i
kaplica pw. śś. Władysława i Bene-
dykta, zwana królewską, ze wzglę-
du na fundację jej wystroju i wy-
posażenia przez Władysława IV, roz-
poczynają się prace przy wykona-
niu wyposażenia chóru zakonnego.
Przy pracach tych byli zatrudnieni
najlepsi na terenie Krakowa wyko-
nawcy, m.in. malarz Jan Chryzo-
stom Proszowski, a po porzuceniu
pracy przez tegoż i niedotrzymaniu
warunków umowy zawartej z kon-
wentem, Tomasz Dolabella oraz Sta-
nisław Boja zw. Wódka, sztukator
Philibert, rzeźbiarz i przedsiębiorca
II. 1. Klasztor kamedułów na Bielanach pod Krakowem. (Fot. ze zbio-
rów IS PAN)
kamieniarski Sebastian Sala, i inni.
Prace rzeźbiarskie i snycerskie na-
tomiast, od około 1635 r. skupił w
swoim ręku Jerzy Zimmermann. W
tym czasie był także zatrudniony
znakomity sztukator Jan Chrzciciel
Falconi, niewątpliwie wraz z war-
sztatem.
Po konsekracji kościoła, do koń-
ca XVII w. trwają z niewielkimi
przerwami liczne i bogato udoku-
mentowane w źródłach klasztornych
prace przy wystroju i wyposażeniu
kapitularza oraz, w miarę napływu
środków na prowadzenie robót, rea-
lizowane są stopniowo, komponowa-
ne parami, wystroje i wyposażenia
pozostałych kaplic bocznych. M. in.
w końcu lat czterdziestych są za-
trudnieni: nieznany dotąd snycerz
i stolarz krakowski Mikołaj Rado-
szowicz, malarze: Jan Koy, uważa-
ny dotychczas za złotnika krakow-
skiego, i Jan Laskowicz, snycerze,
z których należy wymienić niezna-
nego z dzieł ebenistę warszawskie-
go i serWitora królewskiego Kaspra
Kromlauffa, z kamieniarzy zaś, wy-
mieniany jedynie z imienia Matias.
Wyraźną cezurę w pracach rea-
lizowanych po śmierci Wolskiego
stanowi okres pierwszego najazdu
szwedzkiego (1655—1657), związana
z tym ewakuacja eremu dokonana
przez ówczesnego przeora konwen-
tu, kamedułę O. Bernarda (Szymoń-
skiego), i zajęcie oraz splądrowanie
klasztoru przez Szwedów w 1656 r.
Prawdopodobnie wtedy uległa znisz-
czeniu część niezupełnie jeszcze wy-
kończonego wyposażenia kościoła.
W drugiej połowie XVII w. przy
wykonaniu wystroju i wyposażenia
byli zatrudnieni m.in. malarze Piotr
Brygierski i Paweł Pieleszyński
może identyczny z malarzem Piele-
szyńskim, pracującym na zlecenie
konwentu w początku XVIII w.
Przy wykonaniu wystroju kamie-
niarskiego byli zatrudnieni Adam
Negowicz, Michał Pomman, Stefan
Bystrzycki i Jacek Zielaski, wszy-
scy z warsztatów dębnickich.
W latach sześćdziesiątych i sie-
demdziesiątych prace we wnętrzu
kościoła znacznie się nasiliły. W
początku lat 70-tych zrealizowano
m.in. drugi ołtarz główny. Nieza-
dowolony jednak z jego wykona-
nia konwent zamówił wkrótce trze-
ci z kolei ołtarz główny, nad któ-
rym prace trwały do początku lat
osiemdziesiątych. Wykonawcą dru-
giego ołtarza był snycerz Paweł
Monik, a po jego śmierci stolarz i
sztukator krakowski Kazimierz Ka-
liski. Trzeci zaś ołtarz główny
zrealizował rzeźbiarz cieszyński
Ferdynand Zachariasz von Schwa-
benheim wraz z licznym warszta-
tem.
Z końcem XVII i początkiem
XVIII w. prace przy wykonaniu
wystroju i wyposażenia wnętrza do-
375