DOI Heft:
Nr. 1-2
DOI Artikel:Jurkowlaniec, Tadeusz: Strusie jaja w Prusach: z badań nad średniowieczną ikonografią maryjną =
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.35030#0021
STRUSIE JAJA W PRUSACH
15
72. CAc7???77o, TrAmió/par
HTicńowzięcń? D Marin
Zworm'7 /27y. Do 7 7ae/ea.sz
Jarłow/amTc Ć2007)
jak, przykładowo, tarczę z orłem na zworniku ze zburzonej kapłicy zamkowej św. Waw-
rzyńca (św. Małgorzaty) w Monachium-^ - i odnieść do Ludwika IV Bawarskiego, porów-
nywanego przez jemu współczesnych do króla przestworzy^. W takim razie
przedstawienia w kluczach kolejnych przęseł nawy południowej [19- orzeł z pisklęciem,
21 - orzeł heraldyczny, 23 - orzeł, symbol i atrybut św. Jana Ewangelisty, 25 - popiersie
biskupa, 27 - głowa mężczyzny w kapturze; ił. 2, 10-12, 4, 3, 7], przy założeniu, że ich
obecna lokalizacja jest zgodna ze stanem pierwotnym, unaoczniałyby jeden z wariantów
średniowiecznego obrazu świata - Bóg, cesarz, papież, biskup i osoba świecka (może
budowniczy lub wykonawca rzeźb?) - z dobitnie zaznaczoną wyższością władzy cesarza
nad Kościołem, głoszoną przez Ludwika Wittelsbacha za Marsyliuszem z Padwy (około
1285-1343)^. Trudniej wyjaśnić sens przedstawień na zwornikach o mniejszej średnicy,
podwieszonych w szczytach żeber jarzmowych [20 - gałązka bylicy, 22 - trzy zające zro-
śnięte uszami, 24 - rak (zodiakalny?), 26 - gałązka dębu; il. 2, 21]. Może stanowią one
rodzaj komentarza do wyobrażeń w kluczach przęseł; wymaga to dalszych badań.
Zob. np.: Achim HUBEL, „Skulpturen aus der Miinchner Lorenzkirche" [w:] JHtteAńacTz miJ 7?qyei?:. Die Zeit Jer
/rii/ien J/erzoge. Ew (Tm 7. zn 7itJwig Je w 7?%yerr. Xat%iog Jer /LoTe/Jmg aa/ Jer /hicg Trnu^niiz /'/? LrniJy/mt ...,
hrsg. von Hubert GLASER, Munchen-Zurich 1980, s. 248, nr 378. Zob. też: Robert SUCHALE, Die DtzAer
7uJwig^ Jes' Rayeru, Munchen 1993, s. 22-25; 251, nr kat. 58.
^ SUCKALE, Die TTo/itun^i..., s. 32.
^ Zob. np.: Alois SCHUTZ, „Der Rampf Ludwigs des Bayem gegen Papst Johannes XXII. und die Rolle der Gelehrten
am Miinchner Hof' [w:] IJt7le7s'7ti(7i tai2 Mayera. Die Zeii Jer /riiiten 7/erzó'ge. tba Diio 7. za 7nJwig Je/n 7?ayera.
ReiirJge zar 7ayerAc/iea Gejc/ziciiie aaJ RaaT, 7730-7330, hrsg. von Hubert GLASER, Munchen-Zurich 1980,
s. 388-397. Lokalizacja zwornika [23 - orzeł, symbol św. Jana Ew., przypuszczalnie kryptogram Jana XXII; ii. 2, 4] -
w przęśle środkowym korpusu, mieszczącym portal pd. fary - sugeruje jego szczególne znaczenie; na symetrycznie
umieszczonym zworniku [14; i). 2, 73] - nad wejściem pn. - ukazano łabędzia lub gęś; na temat symboliki tych ptaków
zob. np. KOBIELUS, TłesTiannai cTirzeyei/aa^ie ...Jak przyp. 15, s. 196-200; 100-102. Trudno jednak w tym miejscu
precyzować tematy i analizować treści przedstawień na zwornikach w nawie pn. oraz rozważać ich ewentualne związki
z dekoracją pozostałych kluczy sklepień korpusu; zob. też niżej przyp. 27, 55.
15
72. CAc7???77o, TrAmió/par
HTicńowzięcń? D Marin
Zworm'7 /27y. Do 7 7ae/ea.sz
Jarłow/amTc Ć2007)
jak, przykładowo, tarczę z orłem na zworniku ze zburzonej kapłicy zamkowej św. Waw-
rzyńca (św. Małgorzaty) w Monachium-^ - i odnieść do Ludwika IV Bawarskiego, porów-
nywanego przez jemu współczesnych do króla przestworzy^. W takim razie
przedstawienia w kluczach kolejnych przęseł nawy południowej [19- orzeł z pisklęciem,
21 - orzeł heraldyczny, 23 - orzeł, symbol i atrybut św. Jana Ewangelisty, 25 - popiersie
biskupa, 27 - głowa mężczyzny w kapturze; ił. 2, 10-12, 4, 3, 7], przy założeniu, że ich
obecna lokalizacja jest zgodna ze stanem pierwotnym, unaoczniałyby jeden z wariantów
średniowiecznego obrazu świata - Bóg, cesarz, papież, biskup i osoba świecka (może
budowniczy lub wykonawca rzeźb?) - z dobitnie zaznaczoną wyższością władzy cesarza
nad Kościołem, głoszoną przez Ludwika Wittelsbacha za Marsyliuszem z Padwy (około
1285-1343)^. Trudniej wyjaśnić sens przedstawień na zwornikach o mniejszej średnicy,
podwieszonych w szczytach żeber jarzmowych [20 - gałązka bylicy, 22 - trzy zające zro-
śnięte uszami, 24 - rak (zodiakalny?), 26 - gałązka dębu; il. 2, 21]. Może stanowią one
rodzaj komentarza do wyobrażeń w kluczach przęseł; wymaga to dalszych badań.
Zob. np.: Achim HUBEL, „Skulpturen aus der Miinchner Lorenzkirche" [w:] JHtteAńacTz miJ 7?qyei?:. Die Zeit Jer
/rii/ien J/erzoge. Ew (Tm 7. zn 7itJwig Je w 7?%yerr. Xat%iog Jer /LoTe/Jmg aa/ Jer /hicg Trnu^niiz /'/? LrniJy/mt ...,
hrsg. von Hubert GLASER, Munchen-Zurich 1980, s. 248, nr 378. Zob. też: Robert SUCHALE, Die DtzAer
7uJwig^ Jes' Rayeru, Munchen 1993, s. 22-25; 251, nr kat. 58.
^ SUCKALE, Die TTo/itun^i..., s. 32.
^ Zob. np.: Alois SCHUTZ, „Der Rampf Ludwigs des Bayem gegen Papst Johannes XXII. und die Rolle der Gelehrten
am Miinchner Hof' [w:] IJt7le7s'7ti(7i tai2 Mayera. Die Zeii Jer /riiiten 7/erzó'ge. tba Diio 7. za 7nJwig Je/n 7?ayera.
ReiirJge zar 7ayerAc/iea Gejc/ziciiie aaJ RaaT, 7730-7330, hrsg. von Hubert GLASER, Munchen-Zurich 1980,
s. 388-397. Lokalizacja zwornika [23 - orzeł, symbol św. Jana Ew., przypuszczalnie kryptogram Jana XXII; ii. 2, 4] -
w przęśle środkowym korpusu, mieszczącym portal pd. fary - sugeruje jego szczególne znaczenie; na symetrycznie
umieszczonym zworniku [14; i). 2, 73] - nad wejściem pn. - ukazano łabędzia lub gęś; na temat symboliki tych ptaków
zob. np. KOBIELUS, TłesTiannai cTirzeyei/aa^ie ...Jak przyp. 15, s. 196-200; 100-102. Trudno jednak w tym miejscu
precyzować tematy i analizować treści przedstawień na zwornikach w nawie pn. oraz rozważać ich ewentualne związki
z dekoracją pozostałych kluczy sklepień korpusu; zob. też niżej przyp. 27, 55.