DOI Heft:
Nr. 1-2
DOI Artikel:Skrodzka, Agnieszka: Virtutis invidia comes, czyli o Rotundzie w Łazienkach Królewskich: =
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.35030#0107
U//?rU77.S' /AWDA4 COATA.S', CZYLI O ROTUNDZIE W ŁAZIENKACH KRÓLEWSKICH
101
/Ó //c/c7?<T Fg/<Jz/AT'///oW<a /Udo Fr(ff7/U
(/FgfllWZa Z /UWU/'J / /fćf/7/ Fl/J/FcA/ /dfdo K/fO
(jo/urwYzrf z /7rćvwgy'ż ^ofrodkM fi/ud /zg/óu/rr
Cz<rr/o/TYło /Udo F/Yf/o; M<rrcc//o Fćtcc/ćtrg///,
Nadanie przywilejów Akademii Krakowskiej,
/ 7ód, /rgrę/nu/A, ÓU/<a FycerYkof ZawkM
FróFw^k/ego w IThuszgfm/e.
Fu7*. Z. F/Fg, F. F'og7'/o
popiersie pojawiło się w Pałacu na Wodzie. Z dwóch pozostałych cezarów, Trajan - wielki
pogromca Daków, przez wieki cieszący się opinią wybitnego wodza - uosabia cnotę Od-
wagi^. Ostatni natomiast - Marek Aureliusz - zapewne dzięki dokonanym przez siebie
reformom w dziedzinie prawa cywilnego i administracji^' przywołuje cnotę Roztropno-
ści.
Popiersia imperatorów zestawiono tu z postaciami polskich monarchów, choć liczba
biustów nie odpowiada liczbie posągów królewskich. Piast-prawodawca ma po prawicy
Marka Aureliusza, Stefan Batory - Tytusa, a zwycięzca spod Wiednia, Jan Sobieski -
wybitnego i porównywanego z nim już w XVII w. wodza Trajana^. Odpowiednikiem
W 1791 r. została zamówiona u Mozarta opera pod tym samym tytułem, która uświetniła koronację cesarza Leopolda H
na króla Czech; David J. WELSH, „Metastasio's Reception in 18-th-Century Poland and Russia", /tadca, 1964, vol. 41,
no. 1, s. 42; Franz STIEGER, G/fgra/gx/doa, T. 1, 7dg/da/a/og, Bd. 1, Tutzing 1975, s. 251; Alina ŻÓRAWSKA-
WITKOWSKA, Adazyda na dworzg/ w tgatrzg ódnad/awa AagaVa, Warszawa 1995, s. 182; Don NEV1LLE, „Metasta-
sio, Piętro (Antonio Domenico Bonaventura)" s.v., [w:] 77?g Agw GrovgD/cdoaafy of^aA/cafidAdaA/c/aaA', vol. 16, ed.
by Stanley SAD1E, Taunton 2001, s. 512, 516; ClilLElSEN, Stanley SADIE, „Mozart, (Johann Chryzostom) Wolfgang
Amadeus" s.v., [w:] ibid., vol. 17, s. 294, 302-303, 311. Zob. także np. Robert ROSENBLUM, AaaA/orwat/oaA in Jatg
F/gdtggatd Cga/a/y Au, Princeton - New Jersey 1969, 2nd print., s. 56; Daniel HEARTZ, „La clemenza di Sarastro.
Masonie Benevolence in Mozart's Last Operas", EdgAda^/ca/ Fnig^, 1983, voi. 124, no. 1681, s. 153,155-157; Emanu-
ele SEN1CI, „Adapted to the Modem Stage: La c/gfagaza di 7iio in London", Canróndgg Gpgra Joanna/, 1995, vol. 7,
no. 1, passim, a zwłaszcza s. 4, 5, 14, 15.
4° Trajan już od średniowiecza był uznany za gA*gn?/dam. Jego postać często, także w XVIII w., ilustrowała alegorię
óprawigd/iwoAi oraz ddogiio (rzadziej), obie ze względu na słynną legendę o synu wdowy; Cesare R1PA, DgA
FgrddnJgf? i7a/i'a'ni.sY'Agn /Óiigns' Cag.sand diyag a//gr/gy Fan.sTgn and lEA'gn.sY/?a/)7gn d/gad'cdg óinndi/dgn and Ug-
daacdga, verlegt bei Johann Georg HERTEL, Miinchen 1970, nr 38; Denis DIDEROT, OgarngA comp/gigA, t. 10, FgaaY-
ArtA. Afty da dgAA/a (óa/on^), óa/on dg 776J, notices, notes, table analytique, etude sur Diderot par J[ules] ASSEZAT et
Maunce TOURNEUX, Paris 1876, reprint Nendeln 1966, s. 264-267; Louis REAU, /cofiogra/Ad/g dg /'ari gdrgdga,
t. 1, Paris 1955, s. 164; Jean SEZNEC, „Diderot and Edg daydeg q/*7nq/'an", Joanna/ of idg Rdndang and Coaniaa/d
7nViiaigy 1957, vol. 20, no. 1/2, s. 106-111, passim; ROSENBLUM, op. cit., s. 56-57; JOHNSON, op. cit., s. 97-99;
DE G1ROLAMICHENEY, op. cit., s. 910; zob. także Elena SHARNOVA, „ANewly Discovered JaVtgg o/7na/'an from
the Second School of Fontainebleau", 77?g Fan/ingion Adagaz/ag, 2000, vol. 142, no. 1166, s. 288, 290-291. Prototypem
popiersia z Rotundy mógł być jeden z licznych biustów Trajana o nagim torsie, np. z kolekcji Albani z Muzeum Kapi-
tolińskiego w Rzymie lub też popiersie renesansowe; GODZ1EJEWSKA, op. cit., s. 147.
4' Aleksander KRAWCZUK, foczgt gg.yanzy rzyoMd/gd. Fa/gndan/a/n gg.sansżwa nzym.sJ/'ggo, Warszawa 2006, s. 207.
W XVHł w. postać cesarza-Elozofa popularyzowała ikonografia jego dobrych czynów, na czele ze sceną rozdawania
przez Marka Aureliusza chleba i leków w czasie zarazy i głodu; DIDEROT, op. cit., s. 270-272; SEZNEC, op. cit.,
s. 108, 109; ROSENBLUM, op. cit., s. 56-57; JOHNSON, op. cit., s. 97-98. Wzorem dla popiersia Marka Aureliusza
był zapewne biust z Muzeum Kapitolińskiego, pochodzący z kolekcji Albani; GODZ1EJEWSKA, op. cit., s. 147.
^ Jak wykazał Mariusz Karpowicz, cesarz Trajan to „model propagandowy" Jana 111 Sobieskiego, którego ikonografię
już w XVII w. łączono ze wspomnianym cesarzem. Obu władców wiązała nie tylko funkcja wodza, ale i wyprawy na
tereny Dacji; Mariusz KARPOWICZ, „Jan Iłł, Trajan i brama w Wilanowie", [w:] id., Wgtag Agfc/ war^zawsi/cd
zady/dów, Warszawa 1981, s. 50-74, a zwłaszcza s. 54, 72-73.
101
/Ó //c/c7?<T Fg/<Jz/AT'///oW<a /Udo Fr(ff7/U
(/FgfllWZa Z /UWU/'J / /fćf/7/ Fl/J/FcA/ /dfdo K/fO
(jo/urwYzrf z /7rćvwgy'ż ^ofrodkM fi/ud /zg/óu/rr
Cz<rr/o/TYło /Udo F/Yf/o; M<rrcc//o Fćtcc/ćtrg///,
Nadanie przywilejów Akademii Krakowskiej,
/ 7ód, /rgrę/nu/A, ÓU/<a FycerYkof ZawkM
FróFw^k/ego w IThuszgfm/e.
Fu7*. Z. F/Fg, F. F'og7'/o
popiersie pojawiło się w Pałacu na Wodzie. Z dwóch pozostałych cezarów, Trajan - wielki
pogromca Daków, przez wieki cieszący się opinią wybitnego wodza - uosabia cnotę Od-
wagi^. Ostatni natomiast - Marek Aureliusz - zapewne dzięki dokonanym przez siebie
reformom w dziedzinie prawa cywilnego i administracji^' przywołuje cnotę Roztropno-
ści.
Popiersia imperatorów zestawiono tu z postaciami polskich monarchów, choć liczba
biustów nie odpowiada liczbie posągów królewskich. Piast-prawodawca ma po prawicy
Marka Aureliusza, Stefan Batory - Tytusa, a zwycięzca spod Wiednia, Jan Sobieski -
wybitnego i porównywanego z nim już w XVII w. wodza Trajana^. Odpowiednikiem
W 1791 r. została zamówiona u Mozarta opera pod tym samym tytułem, która uświetniła koronację cesarza Leopolda H
na króla Czech; David J. WELSH, „Metastasio's Reception in 18-th-Century Poland and Russia", /tadca, 1964, vol. 41,
no. 1, s. 42; Franz STIEGER, G/fgra/gx/doa, T. 1, 7dg/da/a/og, Bd. 1, Tutzing 1975, s. 251; Alina ŻÓRAWSKA-
WITKOWSKA, Adazyda na dworzg/ w tgatrzg ódnad/awa AagaVa, Warszawa 1995, s. 182; Don NEV1LLE, „Metasta-
sio, Piętro (Antonio Domenico Bonaventura)" s.v., [w:] 77?g Agw GrovgD/cdoaafy of^aA/cafidAdaA/c/aaA', vol. 16, ed.
by Stanley SAD1E, Taunton 2001, s. 512, 516; ClilLElSEN, Stanley SADIE, „Mozart, (Johann Chryzostom) Wolfgang
Amadeus" s.v., [w:] ibid., vol. 17, s. 294, 302-303, 311. Zob. także np. Robert ROSENBLUM, AaaA/orwat/oaA in Jatg
F/gdtggatd Cga/a/y Au, Princeton - New Jersey 1969, 2nd print., s. 56; Daniel HEARTZ, „La clemenza di Sarastro.
Masonie Benevolence in Mozart's Last Operas", EdgAda^/ca/ Fnig^, 1983, voi. 124, no. 1681, s. 153,155-157; Emanu-
ele SEN1CI, „Adapted to the Modem Stage: La c/gfagaza di 7iio in London", Canróndgg Gpgra Joanna/, 1995, vol. 7,
no. 1, passim, a zwłaszcza s. 4, 5, 14, 15.
4° Trajan już od średniowiecza był uznany za gA*gn?/dam. Jego postać często, także w XVIII w., ilustrowała alegorię
óprawigd/iwoAi oraz ddogiio (rzadziej), obie ze względu na słynną legendę o synu wdowy; Cesare R1PA, DgA
FgrddnJgf? i7a/i'a'ni.sY'Agn /Óiigns' Cag.sand diyag a//gr/gy Fan.sTgn and lEA'gn.sY/?a/)7gn d/gad'cdg óinndi/dgn and Ug-
daacdga, verlegt bei Johann Georg HERTEL, Miinchen 1970, nr 38; Denis DIDEROT, OgarngA comp/gigA, t. 10, FgaaY-
ArtA. Afty da dgAA/a (óa/on^), óa/on dg 776J, notices, notes, table analytique, etude sur Diderot par J[ules] ASSEZAT et
Maunce TOURNEUX, Paris 1876, reprint Nendeln 1966, s. 264-267; Louis REAU, /cofiogra/Ad/g dg /'ari gdrgdga,
t. 1, Paris 1955, s. 164; Jean SEZNEC, „Diderot and Edg daydeg q/*7nq/'an", Joanna/ of idg Rdndang and Coaniaa/d
7nViiaigy 1957, vol. 20, no. 1/2, s. 106-111, passim; ROSENBLUM, op. cit., s. 56-57; JOHNSON, op. cit., s. 97-99;
DE G1ROLAMICHENEY, op. cit., s. 910; zob. także Elena SHARNOVA, „ANewly Discovered JaVtgg o/7na/'an from
the Second School of Fontainebleau", 77?g Fan/ingion Adagaz/ag, 2000, vol. 142, no. 1166, s. 288, 290-291. Prototypem
popiersia z Rotundy mógł być jeden z licznych biustów Trajana o nagim torsie, np. z kolekcji Albani z Muzeum Kapi-
tolińskiego w Rzymie lub też popiersie renesansowe; GODZ1EJEWSKA, op. cit., s. 147.
4' Aleksander KRAWCZUK, foczgt gg.yanzy rzyoMd/gd. Fa/gndan/a/n gg.sansżwa nzym.sJ/'ggo, Warszawa 2006, s. 207.
W XVHł w. postać cesarza-Elozofa popularyzowała ikonografia jego dobrych czynów, na czele ze sceną rozdawania
przez Marka Aureliusza chleba i leków w czasie zarazy i głodu; DIDEROT, op. cit., s. 270-272; SEZNEC, op. cit.,
s. 108, 109; ROSENBLUM, op. cit., s. 56-57; JOHNSON, op. cit., s. 97-98. Wzorem dla popiersia Marka Aureliusza
był zapewne biust z Muzeum Kapitolińskiego, pochodzący z kolekcji Albani; GODZ1EJEWSKA, op. cit., s. 147.
^ Jak wykazał Mariusz Karpowicz, cesarz Trajan to „model propagandowy" Jana 111 Sobieskiego, którego ikonografię
już w XVII w. łączono ze wspomnianym cesarzem. Obu władców wiązała nie tylko funkcja wodza, ale i wyprawy na
tereny Dacji; Mariusz KARPOWICZ, „Jan Iłł, Trajan i brama w Wilanowie", [w:] id., Wgtag Agfc/ war^zawsi/cd
zady/dów, Warszawa 1981, s. 50-74, a zwłaszcza s. 54, 72-73.