DOI issue:
Nr. 1-2
DOI article:Skrodzka, Agnieszka: Virtutis invidia comes, czyli o Rotundzie w Łazienkach Królewskich: =
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.35030#0114
108
AGNIESZKA SKRODZKA
22. Po.y<26?zł<2 w ófćuyw Fr/NiYaŻM, Pctc/wńtrrg, o A. /P2.5. Rg Xo/orcw
ludzką obarczał winą za swe własne nieszczęścia^^. W tym świetle, w programie Sali
Okrągłej można dojrzeć nienowy wątek walki cnót z występkami, o czym przekonuje
przede wszystkim umiejscowienie - deptanie Zazdrości ewokowało jej pokona-
nie. Wchodzący zatem do Rotundy gość królewski brał aktywny udział w jej programie
ideowym, mniej lub bardziej świadomie odgrywając przydaną mu przez Stanisława Au-
gusta rolę.
Przypisanie każdemu władcy jednej, konkretnej cnoty prawdopodobnie wskazuje rów-
nież na inną myśl monarchy. Rotunda to, być może, w zamyśle Stanisława Augusta wizja
kosmosu (platońska?) składającego się z dwóch sfer: niebiańskiej i ziemskiej. Kopuła jest
tu obrazem nieba - świata zamieszkanego przez doskonałe idee, czyłi w tym przypadku
cztery cnoty^. Sferę niższą zajmują ziemskie odbicia idei - rzeczy ukształtowane przez
Boga na ich wzór. Są nimi zapewne zgromadzeni tu wybitni mężowie stanu, przy czym
cesarze to jednostki niemal równe bogom, bo dekorowane przez gałęzie palmy i kwietne
wieńce^. Jest to jednak odbicie ułomne, naznaczone słabościami i nieszczęściami władców,
^ W 1778 r. Nathanie! Wraxall powiedział o Stanisławie Auguście: WgA źaAw /rmm/pcy n/e Ą2 /mne/ goPny zmt-Ar?
/nz ÓYmiNPw; WRAXALL, op. cit., s. 507. O zazdrości krzywdzącej króła zob. także list Józefa Deszerta do Stanisława
Augusta, 16 VII 1793, [w:] Klemens KANTECKJ, „Sekretarz Stanisława Augusta. Wspomnienie przeszłości", Prze-
AaMłowy /' PPe/ncł;', ł875, r. 3, s. 1117. W ikonografii stanisławowskiej jest również przeciwniczką
monarchy na medalu wybitym przez Jana Leonarda Oexleina z okazji uratowania króla z rąk konfederatów (1771) oraz
na portrecie z klepsydrą (1793); SKRODZKA, op. cit., s. 236, 240.
66 Kosmiczna interpretacja kopuły była żywa i w XVIII w.; Rudolf WITTKOWER, drc/ufecturu/ JPmc/g/us' m //?<? dge
ofTfuwunP/n, London 1952, s. 9, przyp. 1. Na temat kopuł zob. Michel SAUDAN, ; e-spucay sywboPgMas' et
syw^o/es' & PeyMce, Geneve 1989.
6** POKORA, „Stanisławowi...", s. 180 (tu obszernie o symbolice palmy, s. 180-188), o palmie także Jakub POKORA,
,2a, M<A/*o,ść' /me.szA//?? w ru<7z/e. Izba Poselska na Zamku Królewskim w Warszawie", [w:] id., Psy, /Paz/iy..., s. 209-
212.
AGNIESZKA SKRODZKA
22. Po.y<26?zł<2 w ófćuyw Fr/NiYaŻM, Pctc/wńtrrg, o A. /P2.5. Rg Xo/orcw
ludzką obarczał winą za swe własne nieszczęścia^^. W tym świetle, w programie Sali
Okrągłej można dojrzeć nienowy wątek walki cnót z występkami, o czym przekonuje
przede wszystkim umiejscowienie - deptanie Zazdrości ewokowało jej pokona-
nie. Wchodzący zatem do Rotundy gość królewski brał aktywny udział w jej programie
ideowym, mniej lub bardziej świadomie odgrywając przydaną mu przez Stanisława Au-
gusta rolę.
Przypisanie każdemu władcy jednej, konkretnej cnoty prawdopodobnie wskazuje rów-
nież na inną myśl monarchy. Rotunda to, być może, w zamyśle Stanisława Augusta wizja
kosmosu (platońska?) składającego się z dwóch sfer: niebiańskiej i ziemskiej. Kopuła jest
tu obrazem nieba - świata zamieszkanego przez doskonałe idee, czyłi w tym przypadku
cztery cnoty^. Sferę niższą zajmują ziemskie odbicia idei - rzeczy ukształtowane przez
Boga na ich wzór. Są nimi zapewne zgromadzeni tu wybitni mężowie stanu, przy czym
cesarze to jednostki niemal równe bogom, bo dekorowane przez gałęzie palmy i kwietne
wieńce^. Jest to jednak odbicie ułomne, naznaczone słabościami i nieszczęściami władców,
^ W 1778 r. Nathanie! Wraxall powiedział o Stanisławie Auguście: WgA źaAw /rmm/pcy n/e Ą2 /mne/ goPny zmt-Ar?
/nz ÓYmiNPw; WRAXALL, op. cit., s. 507. O zazdrości krzywdzącej króła zob. także list Józefa Deszerta do Stanisława
Augusta, 16 VII 1793, [w:] Klemens KANTECKJ, „Sekretarz Stanisława Augusta. Wspomnienie przeszłości", Prze-
AaMłowy /' PPe/ncł;', ł875, r. 3, s. 1117. W ikonografii stanisławowskiej jest również przeciwniczką
monarchy na medalu wybitym przez Jana Leonarda Oexleina z okazji uratowania króla z rąk konfederatów (1771) oraz
na portrecie z klepsydrą (1793); SKRODZKA, op. cit., s. 236, 240.
66 Kosmiczna interpretacja kopuły była żywa i w XVIII w.; Rudolf WITTKOWER, drc/ufecturu/ JPmc/g/us' m //?<? dge
ofTfuwunP/n, London 1952, s. 9, przyp. 1. Na temat kopuł zob. Michel SAUDAN, ; e-spucay sywboPgMas' et
syw^o/es' & PeyMce, Geneve 1989.
6** POKORA, „Stanisławowi...", s. 180 (tu obszernie o symbolice palmy, s. 180-188), o palmie także Jakub POKORA,
,2a, M<A/*o,ść' /me.szA//?? w ru<7z/e. Izba Poselska na Zamku Królewskim w Warszawie", [w:] id., Psy, /Paz/iy..., s. 209-
212.