DOI issue:
Nr. 1-2
DOI article:Burno, Filip: "Kościoły epoki żelaza i betonu": polska architektura sakralna ok. 1925-1930 =
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.35030#0162
156
FlLIP BURNO
2. XcAwarze7?ńerv-
Cze/ary, Ja?? Karze w.sJ?', Jerzy
UhyzTja/r, pro/eA/' kofcfo^a
fw. KoeAa, 7 92 ó 71, za;
J. BJyczecAow^Az, Kościół jako
budowla, „drć'A/7ekZ77/Y7
7 ^7/JoW777C6WO "
7927, z. Ó-9, & 224
Politechniki Warszawskiej (pierwszy rocznik architektów wychowanych w niepodległej
Polsce)^.
Kilka projektów charakteryzuje dążenie do ujęć silnie kubizujących, skłonność do pod-
kreślania blokowości, monumentalności brył i tworzenia efektu owmr nacań Za tymi
optycznie ciężkimi bryłami miały kryć się jasne, przestronne wnętrza. Wszystkie te roz-
wiązania ułatwić miało zastosowanie konstrukcji żelbetowych.
Dobrym przykładem może być praca Władysława Schwarzenberga-Czemego, Jana
Karżewskiego i Jerzego Woyzbuna, która otrzymała pierwszą nagrodę (il. 2). Działanie
dużymi powierzchniami niedekorowanych ścian, eksponowanie masywnych brył, asyme-
tryczna kompozycja elewacji (szczególnie w partii fasady) oraz charakterystyczne opraco-
wanie zwieńczenia wolnostojącej wieży, może kojarzyć się z ratuszem w Hilversum
Willema Marinusa Dudoka. Natomiast w projekcie, który zajął drugie miejsce, autorstwa
Jadwigi Dobrzyńskiej i Zygmunta Łobody, silnie wysunięte partie boczne fasady przywo-
łują na myśl budynek administracyjny firmy Larkin Co. w Buffalo (Frank Lloyd Wright,
1904). Warto przypomnieć, że tę skłonność części architektów modernistycznych do ope-
rowania takimi monolitycznymi strukturami tłumaczyć można m.in. fascynacją budowla-
mi starożytnych Myken, Asyrii i Egiptu, a także bryłami amerykańskich żelbetowych
silosów zbożowych, budowanych od przełomu XIX i XX w W
'4 „Konkurs na projekt Kościoła Opatrzności w Białymstoku", 4/7? 1926, z. 7, s. 35. Projekty reprodukowane także [w:]
Jarosław WOJCIECHOWSKI, „Kościół jako budowła",4/J 1927, z. 8-9, s. 227-245.
Siłosanri, wznoszonymi od przełomu XłX i XX w., inspirowali się szczegółnie niemieccy moderniści (np. Erich
Mendełsohn); zwraca na to uwagę m.in.: Reyner BANHAM, 4 47/m?7/'.s'. C.A 7/?<2i/,s'?/2<3/ /?mV<7/'/?y o/?<72ó//Yy?e-
<37? A7o<2e/w 47T/??'7cc7?77"c, Cambridge Massachusets: MłT Press 1986. Na temat inspiracji architektury modernistyczne]
FlLIP BURNO
2. XcAwarze7?ńerv-
Cze/ary, Ja?? Karze w.sJ?', Jerzy
UhyzTja/r, pro/eA/' kofcfo^a
fw. KoeAa, 7 92 ó 71, za;
J. BJyczecAow^Az, Kościół jako
budowla, „drć'A/7ekZ77/Y7
7 ^7/JoW777C6WO "
7927, z. Ó-9, & 224
Politechniki Warszawskiej (pierwszy rocznik architektów wychowanych w niepodległej
Polsce)^.
Kilka projektów charakteryzuje dążenie do ujęć silnie kubizujących, skłonność do pod-
kreślania blokowości, monumentalności brył i tworzenia efektu owmr nacań Za tymi
optycznie ciężkimi bryłami miały kryć się jasne, przestronne wnętrza. Wszystkie te roz-
wiązania ułatwić miało zastosowanie konstrukcji żelbetowych.
Dobrym przykładem może być praca Władysława Schwarzenberga-Czemego, Jana
Karżewskiego i Jerzego Woyzbuna, która otrzymała pierwszą nagrodę (il. 2). Działanie
dużymi powierzchniami niedekorowanych ścian, eksponowanie masywnych brył, asyme-
tryczna kompozycja elewacji (szczególnie w partii fasady) oraz charakterystyczne opraco-
wanie zwieńczenia wolnostojącej wieży, może kojarzyć się z ratuszem w Hilversum
Willema Marinusa Dudoka. Natomiast w projekcie, który zajął drugie miejsce, autorstwa
Jadwigi Dobrzyńskiej i Zygmunta Łobody, silnie wysunięte partie boczne fasady przywo-
łują na myśl budynek administracyjny firmy Larkin Co. w Buffalo (Frank Lloyd Wright,
1904). Warto przypomnieć, że tę skłonność części architektów modernistycznych do ope-
rowania takimi monolitycznymi strukturami tłumaczyć można m.in. fascynacją budowla-
mi starożytnych Myken, Asyrii i Egiptu, a także bryłami amerykańskich żelbetowych
silosów zbożowych, budowanych od przełomu XIX i XX w W
'4 „Konkurs na projekt Kościoła Opatrzności w Białymstoku", 4/7? 1926, z. 7, s. 35. Projekty reprodukowane także [w:]
Jarosław WOJCIECHOWSKI, „Kościół jako budowła",4/J 1927, z. 8-9, s. 227-245.
Siłosanri, wznoszonymi od przełomu XłX i XX w., inspirowali się szczegółnie niemieccy moderniści (np. Erich
Mendełsohn); zwraca na to uwagę m.in.: Reyner BANHAM, 4 47/m?7/'.s'. C.A 7/?<2i/,s'?/2<3/ /?mV<7/'/?y o/?<72ó//Yy?e-
<37? A7o<2e/w 47T/??'7cc7?77"c, Cambridge Massachusets: MłT Press 1986. Na temat inspiracji architektury modernistyczne]