Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (71.2009)

466

DARIUSZ KONSTANTYNÓW

niski i nie da wcale pojęcia o naszych tak wielkich możliwościach, stwierdzonych choćby
na wystawie paryskiej"^. Mimo że Zarząd PWK nie zgodził się na wszystkie postulaty, 15
maja 1927 r. Warchałowski został mianowany Dyrektorem Działu Kultury i Sztuki. Od
razu przystąpił do pertraktacji, mających na celu uzyskanie na potrzeby wystawy dwóch
gmachów uniwersyteckich - Collegium Chemicum i Collegium AnatomicunL, a także do
organizowania lokalnych komitetów, które miały pozyskiwać do współpracy z PWK orga-
nizacje i stowarzyszenia twórcze w Warszawie, Wilnie, Lwowie, Poznaniu i Zakopanem.
Ponadto Warchałowski domagał się stworzenia komisji architektonicznej i artystycznej,
których zadaniem byłoby opiniowanie wszystkich projektów zamawianych bezpośrednio
lub wyłanianych w drodze konkursów^.
W Poznaniu najbliższym współpracownikiem Warchałowskiego został Karol Masz-
kowski, który stanął na czele lokalnego komitetu utworzonego 10 września 1927 r.; funk-
cję sekretarza objął Władysław Lam. Na trzecim zebraniu komitetu poznańskiego
Warchałowski zreferował swój pogląd na kształt Działu Kultury i Sztuki. Obszernie mó-
wił o konieczności pokazania wytwórczości ludowej „we wnętrzach włościańskich", po-
nieważ z niej właśnie nasza sztuka zdobnicza czerpie „swoisty narodowy wyraz".
Przedstawił też pomysł urządzenia pokazu wnętrz współczesnych, a także retrospektyw-
nej wystawy dzieł sztuki polskiej „od czasu, kiedy ona posiada zdecydowanie indywidual-
ny, swoisty charakter". Eksponaty do tej części wybierać miał konserwator zabytków
województwa poznańskiego Nikodem PajzderskiL
Mimo upływającego czasu Zarząd PWK nie podejmował jednak żadnych wiążących
decyzji w sprawie Działu Kultury i Sztuki. Zaniepokojony takim stanem rzeczy Warcha-
łowski postanowił szukać sojuszników. W tym celu zapewne 28 grudnia 1927 r. wystąpił
w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Na spotkaniu prowadzonym przez Tadeusza
Stryjeńskiego zaprezentował „szeroki i szczegółowo obmyślany" projekt, którego los jak
na razie jest bardzo niepewny zarówno z powodu braku państwowych kredytów, jak
i braku postępów w przygotowywaniu pomieszczeń dla Działu Kultury i Sztuki. Porusze-
ni słowami Warchałowskiego uczestnicy spotkania wystosowali do Zarządu PWK ultima-
tum, w którym domagali się natychmiastowego podjęcia stosownych decyzji i działań,
w przeciwnym bowiem razie do organizacji Działu Kultury i Sztuki w ogóle nie dojdzieL
Na początku maja 1928 r. Warchałowski przedstawił Zarządowi PWK kosztorys organi-
zacji Działu Kultury i Sztuki szacujący ogólne koszty na niebagatelną sumę 1.675.000 zł.
Tymczasem organizatorzy wystawy gotowi byli wyasygnować na ten cel tylko 300.000 zł,
wliczając w to sumę, jaką spodziewali się otrzymać z kasy państwowej. Nie omieszkali przy
tym przypomnieć, że Dział Kultury i Sztuki i tak znajduje się w sytuacji uprzywilejowanej,
gdyż jako jedyny korzysta z tak wysokiego subsydium. Ambitne zamierzenia Warchałow-
skiego wymagały więc poważnej modyfikacji, polegającej przede wszystkim na ograni-
czaniu początkowej koncepcji. Dodatkowym powodem nakazującym redukcję planów

^ Nikodem PAJZDERSKł, Oy^awn ózmłi, w: Powszechna Tystawa Krajowa w Poznania w roku /929. Dzieło zbioro-
we pod kierownictwem dr. Stanisława Wachowiaka Prezesa Zarządu P.W.K., Poznań 1930, t. IV, s. 340.
^ Oba gmachy, położone obok siebie, zostały zaprojektowane przez Edwarda Madurowicza, a ich budowę rozpoczęto
w łatach 192!-1922. Po przyznaniu budynków PWK ich wykończenie nadzorował naczełny architekt wystawy Roger
Sławski; zob. zli/as' archiiehia/y Poznania. Pod red. J. Pazdera, Poznań 2008, s. 147, 297.
- PAJZDERSKI, ąWtawa sztnhi, s. 341-342.
^ Karol MASZKOWSKJ, „Współudział artystów plastyków poznańskich w P.W.K.", Pcho Powszechne/ H^stawy Kra-
yowę/ 1927, nr 2, s. 36.
^ „O sztuce na powszechnej wystawie krajowej w Poznaniu", Cza.s 1928, nr 7 (9 I), s. 2.