Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (71.2009)

PROPAGANDA WIZUALNA POWSZECHNEJ WYSTAWY KRAJOWEJ

541

architektonicznych, z czasem obiekty wystawy - w trakcie budowy. Największym powo-
dzeniem wydawców cieszył się aksonometryczny (z lotu ptaka) plan wystawy z wrysowa-
nymi gmachami i pawilonami wydany z objaśnieniami w językach polskim, francuskim
i niemieckim. Kilka razy wznawiano jego nakład.
W grudniu 1928 r. wydano w nakładzie 500.000 egzemplarzy kolejny ilustrowany pro-
spekt wystawy w siedmiu wersjach językowych w opracowaniu graficznym Gronowskiego.
Wykonany w technice offsetowej w Drukami św. Wojciecha liczył 12 stron i zawierał poza
tekstem 10 barwnych ilustracji, które wykorzystano do wydania serii kolorowych widokó-
wek propagandowych (il. 6,7). Przedstawiają one: dziedziniec wystawy, halę reprezentacyj-
ną, wieżę orientacyjną przy wejściu głównym, Ratusz, Zamek, Katedrę i Teatr Wielki
w Poznaniu, Ostrą Bramę w Wilnie, Barbakan w Krakowie i Łazienki w Warszawie. Po
stronie adresowej kartki mają napis w języku polskim, francuskim, angielskim i niemiec-
kim. Widokówki wykonano w trzech kolorach techniką cynkografii w nakładzie 250.000
egzemplarzy.
Po raz pierwszy, głównie w celu propagandy za granicą, zastosowano ówczesne tech-
niczne nowości m.in. prototyp faksu, tzw. radiograf. Fotografie z wystawy podane tą dro-
gą odbierane były nawet w Indiach i w Japonii. Była to jednak raczej ciekawostka
działająca na małą skalę. Dla odbiorcy krajowego przeznaczona była ilustrowana broszur-
ka Co kaźJy wmJzmćpowóCo/r o PRW wydana w nakładzie 150.000 egzemplarzy, a dla
obcego w języku francuskim Lo Po/ogno on commdmoronon Jn X-omo onnmonsYnro Jo /o
rosionroJon wydana w nakładzie 20.000. W grudniu 1928 r. Ministerstwo Poczt i Tele-
grafów wydało specjalny dwudziestopięciogroszowy znaczek wystawowy w nakładzie
5.000.000 sztuk oraz zalecało urzędom pocztowym w całym kraju używanie stempli re-
klamowych z logo PWK. Rozprowadzono również milion oryginalnie pomyślanych ulo-
tek w kształcie listu z napisem na stronie adresowej: „Zaproszenie do zwiedzenia
Powszechnej Wystawy Krajowej w Poznaniu". Ze względu na indywidualny poniekąd
charakter zaproszenia, ulotka ta okazała się skutecznym środkiem reklamy. Na początku
1929 r. Dyrekcja Loterii Państwowej wypuściła losy z napisem propagandowym. Mono-
pol Tytoniowy podobny napis wydrukował na opakowaniach wybranych gatunków papie-
rosów i tytoniów, zaś Dyrekcja Monopolu Zapałczanego wypuściła 100.000.000 pudełek
zapałek z napisem „Zwiedzajcie Powszechną Wystawę Krajową" oraz „Powszechna Wy-
stawa Krajowa 16 maj - 30 wrzesień 1929 roku".
Katalog i przewodnik po wystawie wydany w pięciu językach dawał każdemu wystaw-
cy prawo bezpłatnego umieszczenia reklamy swej firmy w trzech wierszach jednołamo-
wych. Wydawnictwa te ukazały się nakładem poznańskiej firmy „PAR" (Polska Agencja
Reklamy) prowadzonej przez Franciszka Krajnę^.
Ważnym zadaniem organizatorów było ujęcie ekspozycji w odpowiednią i spójną szatę
estetyczną. Aby zapobiec rażącym przeciwieństwom w dekoracjach stoisk w ramach jed-
nego pawilonu oraz zharmonizować wygląd całości, zarząd każdej z grup wyznaczył rze-
czoznawcę artystycznego, któremu wszyscy wystawcy zobowiązani byli przedłożyć
projekty. Wskazano firmy architektoniczno dekoratorskie, które zajęły się tym profesjo-
nalnie: Z Poznania były to firma prof. Wilhelma Rudego, W. Sobockiego, artysty malarza
Michała Dubrowieckiego, a z Warszawy firma inż. Jerzego Sosnkowskiego, firma „Mo-
del", Atelier Reklamy Artystycznej „Ara" oraz firma Jakuba Klimontowicza'^.
^ TcAo Powzgc/iKą/ Kra/owe/' 1928, nr 12, s. 278.
^ „Dekoracja stoisk", EcAo TowzecAne/ Hf^tawy Kra/'owe/'1928, nr 12, s. 275.