DOI issue:
Nr. 1
DOI article:Artykuły
DOI article:Dettloff, Paweł: Koś¬ciół dominikanów w Gidlach w ¬świetle najnowszych badań: Chronologia budowy i problem autorstwa
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.71007#0044
42
Paweł Dettloff
lizen ujętych falistymi spływami. W szczycie umieszczony jest postument z XIX-wiecz-
ną kamienną figurą Matki Bożej. Ścianę szczytową flankuje trzecia kondygnacja wież,
nieznacznie wyższa i zakończona gzymsem wieńczącym, półkoliście wygiętym w osiach
środkowych. Pozostałe boczne elewacje, bezporządkowe, tynkowane i zwieńczone gzym-
sami podokapowymi, przeprute są otworami okiennymi, które wraz z ukośnymi przypora-
mi sąjedynymi elementami ożywiającymi i nadającymi rytm w monotonnych i niezwykle
ubogich elewacjach. Dachy nad nawami: główną, poprzeczną i prezbiterium - dwuspado-
we oraz namiotowe nad absydami, kryte blachą, tworzą formę krzyża. W miejscu przecię-
cia jego ramion, w kalenicy dachu znajduje się wieżyczka sygnaturki. Składa się ona
z czworobocznej podstawy z zaślepionymi okienkami oraz cebulastego hełmu z ażurową
latarnią, nakrytą podobnym, mniejszym cebulastym hełmem zwieńczonym kulą i krzy-
żem. Nawy boczne nakrywają dachy pulpitowe. Obie wieże mają wysokie, blaszane heł-
my złożone z dwóch ośmiobocznych kondygnacji - dolnej z czworobocznymi filarami na
narożach oraz górnej, nakrytej kopulasto i zwieńczonej kulą z krzyżem.
Historia
Początki gidelskiego sanktuarium łączą się z rozwijającym się w tym miejscu kultem
Najświętszej Marii Panny. Jej wizerunek - maleńką figurkę Matki Bożej trzymającej
Dzieciątko - wyorać miał w polu rolnik Czeczek w roku 1516. Odtąd zaczyna się historia
pisana posążku, obfitująca w liczne cudowne uzdrowienia7. W XVI w. figurka znajdowała
się w przydrożnej kapliczce8. W roku 1592 klucz dóbr gidelskich przeszedł na kasztelana
wieluńskiego Jana Wojciecha Dąbrowskiego i jego żonę Annę z Rusocic9. Jej staraniem
przed rokiem 1615 chylącą się już ku ruinie, drewnianą kaplicę zastąpiła nowa, murowa-
na10. W stulecie odnalezienia cudownej figurki (1615) do opieki nad miejscem kultu spro-
wadzono z Krakowa dominikanów. Jednocześnie Anna z Rusocic Dąbrowska z podstolim
sieradzkim Janem Stobieckim ufundowali w Gidlach zgromadzeniu przybyłych zakonni-
ków klasztor11. Kolejnąjego wspomożycielką została spadkobierczyni i siostrzenica Anny
Dąbrowskiej - Zuzanna z Przeręba Oleska (żona podkomorzego koronnego Jana z Ole-
śnicy Oleskiego)12, zyskując u zakonników określenie „podkomorzyny dobrodziejki".
Donacje tej ostatniej fundatorki pozwoliły nie tylko na wzniesienie obecnej kaplicy Matki
7 Dzieje figurki i opis cudownych zdarzeń w: Jerzy TREBIC, Historya o cudownym o Obrazie Przenayswiętszej Panny
Mariey który jest w Gidlach..., Kraków 1636, s. F4-G3; Ambroży ZAGAJOWSKI, Skarb wielki województwa sieradz-
kiego na roli gidelskiej znaleziony, każdemu potrzebującemu wspomożenia otwarty to iest: Obrazu gidelskiego Nay-
świętszey Panny Mary w Województwie Sieradzkim na roli gidelskiej znalezionego cuda wielkie i łaski przez podanie do
druku..., Kraków 1724, I, 1-5; Michał SIEYKOWSKI, Dni roczne świętych, błogosławionych, wielebnych i pobożnych
sług boskich zakonu kaznodziejskiego... z opisaniem kościołów i klasztorów prowincji polskiej zebrane... , Kraków
1743. Bardziej obszerne fragmenty cytuje Aneta KRAMISZEWSKA, Prawdziwie jest to dom Boga i brama do nieba!
Opowieść etiologiczna miejsc świętych w zwierciadle sztuki, Lublin 2012, s. 299-300. Zob. też Konstanty Maria ŻU-
KIEWICZ, Malutka ale w cuda potężna Matka Boska Gidelska. Nowenna na pamiątkę 25 letniej rocznicy koronacji -
1923-1948, 1948, s. 41-43, 49-63.
8 ZAGAJOWSKI, op. cit., cz. 4; SIEYKOWSKI, op. cit.
9 ADK, Gi 219: ŚWIĘTOCHOWSKI, „W 450 rocznicę...", s. 192.
10 ZAGAJOWSKI, op. cit., cz. 5.
11 Ibid., cz. 6.
12 W roku 1620 przeznaczyła na ten cel 5 tysięcy złotych, a w roku 1636 kolejne 20 tysięcy. Ponadto hojnie obdarowy-
wała klasztor różnymi darami i kwotami pieniężnymi, w sumie w kwocie 18 tysięcy: ADK, Gi 219: ŚWIĘTOCHOW-
SKI, „W 450 rocznicę...", s. 194.
Paweł Dettloff
lizen ujętych falistymi spływami. W szczycie umieszczony jest postument z XIX-wiecz-
ną kamienną figurą Matki Bożej. Ścianę szczytową flankuje trzecia kondygnacja wież,
nieznacznie wyższa i zakończona gzymsem wieńczącym, półkoliście wygiętym w osiach
środkowych. Pozostałe boczne elewacje, bezporządkowe, tynkowane i zwieńczone gzym-
sami podokapowymi, przeprute są otworami okiennymi, które wraz z ukośnymi przypora-
mi sąjedynymi elementami ożywiającymi i nadającymi rytm w monotonnych i niezwykle
ubogich elewacjach. Dachy nad nawami: główną, poprzeczną i prezbiterium - dwuspado-
we oraz namiotowe nad absydami, kryte blachą, tworzą formę krzyża. W miejscu przecię-
cia jego ramion, w kalenicy dachu znajduje się wieżyczka sygnaturki. Składa się ona
z czworobocznej podstawy z zaślepionymi okienkami oraz cebulastego hełmu z ażurową
latarnią, nakrytą podobnym, mniejszym cebulastym hełmem zwieńczonym kulą i krzy-
żem. Nawy boczne nakrywają dachy pulpitowe. Obie wieże mają wysokie, blaszane heł-
my złożone z dwóch ośmiobocznych kondygnacji - dolnej z czworobocznymi filarami na
narożach oraz górnej, nakrytej kopulasto i zwieńczonej kulą z krzyżem.
Historia
Początki gidelskiego sanktuarium łączą się z rozwijającym się w tym miejscu kultem
Najświętszej Marii Panny. Jej wizerunek - maleńką figurkę Matki Bożej trzymającej
Dzieciątko - wyorać miał w polu rolnik Czeczek w roku 1516. Odtąd zaczyna się historia
pisana posążku, obfitująca w liczne cudowne uzdrowienia7. W XVI w. figurka znajdowała
się w przydrożnej kapliczce8. W roku 1592 klucz dóbr gidelskich przeszedł na kasztelana
wieluńskiego Jana Wojciecha Dąbrowskiego i jego żonę Annę z Rusocic9. Jej staraniem
przed rokiem 1615 chylącą się już ku ruinie, drewnianą kaplicę zastąpiła nowa, murowa-
na10. W stulecie odnalezienia cudownej figurki (1615) do opieki nad miejscem kultu spro-
wadzono z Krakowa dominikanów. Jednocześnie Anna z Rusocic Dąbrowska z podstolim
sieradzkim Janem Stobieckim ufundowali w Gidlach zgromadzeniu przybyłych zakonni-
ków klasztor11. Kolejnąjego wspomożycielką została spadkobierczyni i siostrzenica Anny
Dąbrowskiej - Zuzanna z Przeręba Oleska (żona podkomorzego koronnego Jana z Ole-
śnicy Oleskiego)12, zyskując u zakonników określenie „podkomorzyny dobrodziejki".
Donacje tej ostatniej fundatorki pozwoliły nie tylko na wzniesienie obecnej kaplicy Matki
7 Dzieje figurki i opis cudownych zdarzeń w: Jerzy TREBIC, Historya o cudownym o Obrazie Przenayswiętszej Panny
Mariey który jest w Gidlach..., Kraków 1636, s. F4-G3; Ambroży ZAGAJOWSKI, Skarb wielki województwa sieradz-
kiego na roli gidelskiej znaleziony, każdemu potrzebującemu wspomożenia otwarty to iest: Obrazu gidelskiego Nay-
świętszey Panny Mary w Województwie Sieradzkim na roli gidelskiej znalezionego cuda wielkie i łaski przez podanie do
druku..., Kraków 1724, I, 1-5; Michał SIEYKOWSKI, Dni roczne świętych, błogosławionych, wielebnych i pobożnych
sług boskich zakonu kaznodziejskiego... z opisaniem kościołów i klasztorów prowincji polskiej zebrane... , Kraków
1743. Bardziej obszerne fragmenty cytuje Aneta KRAMISZEWSKA, Prawdziwie jest to dom Boga i brama do nieba!
Opowieść etiologiczna miejsc świętych w zwierciadle sztuki, Lublin 2012, s. 299-300. Zob. też Konstanty Maria ŻU-
KIEWICZ, Malutka ale w cuda potężna Matka Boska Gidelska. Nowenna na pamiątkę 25 letniej rocznicy koronacji -
1923-1948, 1948, s. 41-43, 49-63.
8 ZAGAJOWSKI, op. cit., cz. 4; SIEYKOWSKI, op. cit.
9 ADK, Gi 219: ŚWIĘTOCHOWSKI, „W 450 rocznicę...", s. 192.
10 ZAGAJOWSKI, op. cit., cz. 5.
11 Ibid., cz. 6.
12 W roku 1620 przeznaczyła na ten cel 5 tysięcy złotych, a w roku 1636 kolejne 20 tysięcy. Ponadto hojnie obdarowy-
wała klasztor różnymi darami i kwotami pieniężnymi, w sumie w kwocie 18 tysięcy: ADK, Gi 219: ŚWIĘTOCHOW-
SKI, „W 450 rocznicę...", s. 194.