Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (77.2015)

Nowe perspektywy badań zabytkowej architektury drewnianej

337

tego rodzaju systemu wyłącznie w budownictwie świeckim. Zaprzeczają również bardzo
poważnie traktowanym w nauce koncepcjom genezy przysłupa, związanym czy to z „teo-
rią wstrząsów" („warsztatu tkackiego"), czy „teorią marszczenia się podcienia". Równo-
czesne występowanie kościołów przysłupowych i quasi-przysłupowych kłóci się zarazem
z aprobowanym modelem „liniowego" procesu kształtowania się przysłupa, w którym
charakterystyczne dla quasi-przyslupa odciążanie ścian starszej budowli poprzez podsta-
wianie słupów pod belki wiązarowe, miało być pierwszym ogniwem ewolucji. Odmien-
nego ujęcia wymagają również bóżnice w Przedborzu, Pilicy, Połańcu i Działoszycach,
autorytatywnie klasyfikowane jako „przysłupowe" i traktowane jako wyłącznie małopol-
ski ewenement w budownictwie sakralnym. Nie tak dawno Katharina Hof przekonywała,
że „konstrukcji przysłupowej nie zastosowano w żadnym drewnianym kościele chrześci-
jańskim"57.
Zabytek drewnianej architektury sakralnej, to - parafrazując autora XVII w. traktatu -
„stos drew dobrze ułożony"58. Już choćby tylko z tego powodu, każda istniejąca kilkuset-
letnia świątynia drewniana powinna być traktowana jako obiekt szczególny, wymagający
nie tylko troskliwej ochrony, ale również rzetelnej dokumentacji inwentaryzatorskiej oraz
interdyscyplinarnego opracowania naukowego, w którym przenika się znawstwo kon-
struktorów, architektów, historyków sztuki, dendrochronologów i historyków źródłoznaw-
ców. Czas najwyższy, by ta oczywista konstatacja stała się normą urzeczywistnianą
w praktyce.

57 Katharina HOF, Holzkirchen in Schlesien. Untersuchungen an Holzkonstruktionen des 16. bis 18. Jahrhunderts in
der Woiwodschaft Waldenburg, Karlsruhe 1999, s. 306.

58 Krótka nauka budownicza ..., s. 7.