DOI Heft:
Nr. 3
DOI Artikel:Artykuły
DOI Artikel:Karpowicz, Mariusz: Baltazar Fontana - architekt
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.71007#0381
Baltazar Fontana - architekt
371
Vyskov (1692). Wynika z nich, że był Fontana projektantem całości architektury i wystro-
ju wnętrza, łącznie z ołtarzem i freskami, oraz że był odpowiedzialny za całość prac wy-
konawczych37. Następnie Rudolf Hurt znalazł dane dotyczące przebudowy i redekoracji
Velehradu przez Baltazara w latach 1724-1730. I znów wynika z nich, że projektował
całość wnętrza: ołtarze wnętrza kaplic, porządki nawy, no i oczywiście dekoracje stiuko-
we i malarskie. Autor nie ma wątpliwości, co do roli Fontany jako projektującego archi-
tekta38. Najciekawsze i najwymowniejsze dane dotyczą przebudowy i rozbudowy
sanktuarium w Kopećku pod Ołomuńcem. Maćelova znalazła w kronice sanktuarium in-
formacje o wykonaniu przez Baltazara w 1718 r. trzech ołtarzy w wykończonym właśnie
dziedzińcu odpustowym. Cytuje przy tym rękopis ojca Cerroni, który wymienia sumę 450
florenów jako honorarium za ołtarze, a jako projektanta całości założenia podaje Fonta-
nę39. Następnie, dnia 21 września 1722 podpisał Baltazar kontrakt na wykonanie ołtarzy
oraz dekoracji wnętrza w zasadniczym kościele40. Budowla ta powstała w latach 1669-
1679, prawdopodobnie została zaprojektowana przez cesarskiego architekta Giovanniego
Pietra Tencalla. W latach 1681-1692, jeszcze przed zaangażowaniem Baltazara, cały ze-
spół stiukatorów i freskantów z Krainy Jezior dekorował sklepienie nawy głównej, które
do dziś reprezentuje bogate, ornamentalne obramienia drobnych pól z malowidłami, typo-
we dla poprzedniej, przedbaltazarowskiej fazy stylowej41. Rzeczony kontrakt opiewał nie
tylko na zaprojektowanie i wystawienie ołtarza głównego i dwóch bocznych w transepcie,
lecz także na dekorację i artykulację nawy głównej poniżej gzymsu. Miał zatem charakter
generalny - Baltazar jawi się nam jako odpowiedzialny za całość - od projektu, po wyko-
nawstwo we wszystkich materiałach i technikach, także za architekturę - „auch die volli-
ge Architektur" - jak specyfikuje tekst kontraktu42. Wprawdzie w tekście tym nie ma
wymienionego jasno autora projektów, ale wyjaśnia to znaleziona przez Maćelovą kore-
spondencja przełożonego Kopećka - ojca Grubera. Pisze on wyraźnie, że to Baltazar wy-
konał projekty i jego autorstwa są rysunki kolumn, kapiteli itp. Podobnie przedstawia się
sprawa srebrnego tabernakulum, które Fontana dwukrotnie projektował i zrobił model43.
Przy innej okazji tenże ojciec Augustyn Gruber wyjaśnił, dlaczego nie ma nigdy żadnych
rachunków za baltazarowe projekty: „omnem totius operis coordinationem et delineatio-
nem fecerit gratis"44. A więc za projekt i model nie pretendował Baltazar do żadnej zapła-
ty. Zrozumiałe się staje także milczenie w księdze rachunków ks. Piskorskiego
w Krakowie na temat projektów i modeli. Były bowiem wykonane darmo. Oto co sam ks.
Piskorski zapisał przy okazji projektowania konfesji św. Jana Kantego: „Snycerzowi za
model do Baranka - fl. 15. Drugi zrobił pan Stucator sine pretio"45.
Ów obyczaj projektowania i produkowania modeli darmo, a brania zapłaty tylko za osta-
teczne wykonanie - to głęboko mądra znajomość psychiki. Otrzymawszy gratis projekt
37 PROHAZKA, op. cit., s. 260 i 267.
38 Rudolf HURT, Dejiny Cistercidckeho klastera na Velehrade, t. II - 1650-1784, Olomouc 1938, Operum Academiae
Velehradensis, tomus XVIII, s. 133. Szczegóły KARPOWICZ, Baltasar Fontana 1661-1733. Un beminiano..., s. 242-246.
39 MACELOVA, op. cit. s. 29, 75-76; KARPOWICZ, Baltasar Fontana 1661-1733. Un berniniano..., s. 230-231.
40 MACELOVA, op. cit. s. 30-32, 102-105; KARPOWICZ, Baltasar Fontana 1661-1733. Un berniniano..., s. 233-236.
41 Szczegóły KARPOWICZ, Baltasar Fontana 1661-1733. Un berniniano..., s. 230-231. Por. także: Josef DOSTAŁ,
Frantisek RiHOVSKY, Vlastiveda Moravskd, II, Olomoucky okres, Brno 1935, s. 376-378; Ivo HLOBIL, Milan
TOGNER, Pavel MICHNA, Olomouc, Praha 1984, s. 102-105, 154-163.
42 MACELOVA, op. cit. s. 181. Tekst w: KARPOWICZ, Baltasar Fontana 1661-1733. Un berniniano..., s. 261-262.
43 MACELOVA, op. cit. s. 183-185. Publ. w: KARPOWICZ, Baltasar Fontana 1661-1733. Un berniniano..., s. 262-265.
44 KARPOWICZ, Baltasar Fontana 1661-1733. Un berniniano..., s. 265.
45 Kraków, Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego, rkp. nr 318: PISKORSKI, Rationes ..., pod datą 23 Julius 1700.
371
Vyskov (1692). Wynika z nich, że był Fontana projektantem całości architektury i wystro-
ju wnętrza, łącznie z ołtarzem i freskami, oraz że był odpowiedzialny za całość prac wy-
konawczych37. Następnie Rudolf Hurt znalazł dane dotyczące przebudowy i redekoracji
Velehradu przez Baltazara w latach 1724-1730. I znów wynika z nich, że projektował
całość wnętrza: ołtarze wnętrza kaplic, porządki nawy, no i oczywiście dekoracje stiuko-
we i malarskie. Autor nie ma wątpliwości, co do roli Fontany jako projektującego archi-
tekta38. Najciekawsze i najwymowniejsze dane dotyczą przebudowy i rozbudowy
sanktuarium w Kopećku pod Ołomuńcem. Maćelova znalazła w kronice sanktuarium in-
formacje o wykonaniu przez Baltazara w 1718 r. trzech ołtarzy w wykończonym właśnie
dziedzińcu odpustowym. Cytuje przy tym rękopis ojca Cerroni, który wymienia sumę 450
florenów jako honorarium za ołtarze, a jako projektanta całości założenia podaje Fonta-
nę39. Następnie, dnia 21 września 1722 podpisał Baltazar kontrakt na wykonanie ołtarzy
oraz dekoracji wnętrza w zasadniczym kościele40. Budowla ta powstała w latach 1669-
1679, prawdopodobnie została zaprojektowana przez cesarskiego architekta Giovanniego
Pietra Tencalla. W latach 1681-1692, jeszcze przed zaangażowaniem Baltazara, cały ze-
spół stiukatorów i freskantów z Krainy Jezior dekorował sklepienie nawy głównej, które
do dziś reprezentuje bogate, ornamentalne obramienia drobnych pól z malowidłami, typo-
we dla poprzedniej, przedbaltazarowskiej fazy stylowej41. Rzeczony kontrakt opiewał nie
tylko na zaprojektowanie i wystawienie ołtarza głównego i dwóch bocznych w transepcie,
lecz także na dekorację i artykulację nawy głównej poniżej gzymsu. Miał zatem charakter
generalny - Baltazar jawi się nam jako odpowiedzialny za całość - od projektu, po wyko-
nawstwo we wszystkich materiałach i technikach, także za architekturę - „auch die volli-
ge Architektur" - jak specyfikuje tekst kontraktu42. Wprawdzie w tekście tym nie ma
wymienionego jasno autora projektów, ale wyjaśnia to znaleziona przez Maćelovą kore-
spondencja przełożonego Kopećka - ojca Grubera. Pisze on wyraźnie, że to Baltazar wy-
konał projekty i jego autorstwa są rysunki kolumn, kapiteli itp. Podobnie przedstawia się
sprawa srebrnego tabernakulum, które Fontana dwukrotnie projektował i zrobił model43.
Przy innej okazji tenże ojciec Augustyn Gruber wyjaśnił, dlaczego nie ma nigdy żadnych
rachunków za baltazarowe projekty: „omnem totius operis coordinationem et delineatio-
nem fecerit gratis"44. A więc za projekt i model nie pretendował Baltazar do żadnej zapła-
ty. Zrozumiałe się staje także milczenie w księdze rachunków ks. Piskorskiego
w Krakowie na temat projektów i modeli. Były bowiem wykonane darmo. Oto co sam ks.
Piskorski zapisał przy okazji projektowania konfesji św. Jana Kantego: „Snycerzowi za
model do Baranka - fl. 15. Drugi zrobił pan Stucator sine pretio"45.
Ów obyczaj projektowania i produkowania modeli darmo, a brania zapłaty tylko za osta-
teczne wykonanie - to głęboko mądra znajomość psychiki. Otrzymawszy gratis projekt
37 PROHAZKA, op. cit., s. 260 i 267.
38 Rudolf HURT, Dejiny Cistercidckeho klastera na Velehrade, t. II - 1650-1784, Olomouc 1938, Operum Academiae
Velehradensis, tomus XVIII, s. 133. Szczegóły KARPOWICZ, Baltasar Fontana 1661-1733. Un beminiano..., s. 242-246.
39 MACELOVA, op. cit. s. 29, 75-76; KARPOWICZ, Baltasar Fontana 1661-1733. Un berniniano..., s. 230-231.
40 MACELOVA, op. cit. s. 30-32, 102-105; KARPOWICZ, Baltasar Fontana 1661-1733. Un berniniano..., s. 233-236.
41 Szczegóły KARPOWICZ, Baltasar Fontana 1661-1733. Un berniniano..., s. 230-231. Por. także: Josef DOSTAŁ,
Frantisek RiHOVSKY, Vlastiveda Moravskd, II, Olomoucky okres, Brno 1935, s. 376-378; Ivo HLOBIL, Milan
TOGNER, Pavel MICHNA, Olomouc, Praha 1984, s. 102-105, 154-163.
42 MACELOVA, op. cit. s. 181. Tekst w: KARPOWICZ, Baltasar Fontana 1661-1733. Un berniniano..., s. 261-262.
43 MACELOVA, op. cit. s. 183-185. Publ. w: KARPOWICZ, Baltasar Fontana 1661-1733. Un berniniano..., s. 262-265.
44 KARPOWICZ, Baltasar Fontana 1661-1733. Un berniniano..., s. 265.
45 Kraków, Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego, rkp. nr 318: PISKORSKI, Rationes ..., pod datą 23 Julius 1700.