Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (77.2015)

Aktywność wystawiennicza Marii Nostitz-Wasilkowskiej w latach 1893-1919

615

kobiece, Portretfantazyjny, Kwiaty oraz Portret pani S.83 W majowym wydaniu „Świata"
wzmiankowano i zreprodukowano owalny portret kobiety, przedstawiony na wystawie
wiosennej w TZSP (il. ll)84. Z roku 1915 nie ma jakichkolwiek informacji dotyczących
wystawienniczej aktywności malarki.
W 1916 r. Nostitz-Wasilkowska wzięła udział w charytatywnej wystawie „Dziecko
w sztuce", przedstawiając Modlącą się dziewczynkę85. Tę pracę artystka umieściła również
na Salonie Wiosennym TZSP w tym samym roku86. Jak wynika ze sprawozdania TZSP, w
tabeli prezentującej listę członków Towarzystwa, którzy drogą losowania wygrali poszcze-
gólne dzieła sztuki, znalazła się także praca Wasilkowskiej Muta87. Wystawiennicza aktyw-
ność po raz kolejny została połączona z działalnością dobroczynną na wystawie
zorganizowanej na rzecz Towarzystwa Ochron dla Dzieci Wyznania Mojżeszowego, odby-
wającej się w styczniu i lutym 1916 r. Wówczas na ekspozycji znalazł się Portret pani S.
prezentowany w 1914 r. w TZSP88. W maju i czerwcu 1917 r. artystka wystawiła w Towa-
rzystwie Zachęty pracę Sierota89. Jak wynika ze sprawozdania TZSP, obraz wziął udział w
losowaniu wśród członków towarzystwa. W kolejnych latach działalność artystki była mniej
intensywna. Najprawdopodobniej po raz ostatni wystawiła swoje prace w 1919 r. W spra-
wozdaniu TZSP pojawiła się w tym czasie informacja o obrazie Studium dziewczynki, stano-
wiącym nagrodę w dorocznym losowaniu90. Od tego czasu Maria Nostitz-Wasilkowska nie
wystawiała przez następne trzy lata, aż do śmierci w 1922 r.
Twórczość Marii Nostitz-Wasilkowskiej, biorąc pod uwagę częstotliwość, z jaką wy-
stawiano jej prace w TZSP oraz Salonie Krywulta, związana była z kształtującym się
gustem mieszczaństwa, wśród którego malarstwo portretowe właśnie, mimo silnej kon-
kurencji ze strony fotografii, wciąż pozostawało najpopularniejszym gatunkiem sztuki.
Dla zainteresowania portretami Wasilkowskiej nie bez znaczenia było dystansowanie się
większości ówczesnych odbiorców do nowych prądów w sztuce. Dzieła Nostitz-Wasil-
kowskiej, oparte na znakomicie opanowanym warsztacie akademickim, a przy tym niepo-
zbawione atrakcyjnej idealizacji, jak najbardziej zaspokajały gusta i oczekiwania
odbiorców, oczekujących dzieł „ładnych" i „przystępnych".
Obracając się wśród warszawskiej elity, artystka ugruntowała sobie pozycję na tyle
wysoką, by móc żyć z własnej działalności artystycznej91. Jak pisał Edmund Nałęcz,

83 Salon wiosenny artystów warszawskich 1914, Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych w Królestwie Polskim, Warszawa
1914, poz. 212, 213, 214; WIERCIŃSKA, op. cit., s. 252; OKOŃSKA, op. cit., s. 94.
84 Świat, 1914, nr 19, s. 4.
85 Katalog wystawy obrazów, rzeźb i sztychów „Dziecko w sztuce", Komitet Warszawski kwesty ogólno-krajowej pod
hasłem „Ratujcie dzieci", Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych, lipiec, Warszawa 1916, poz. 143.
86 Salon wiosenny artystów warszawskich 1916, Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych w Królestwie Polskim, Warszawa
1916, poz. 117."
87 „Lista członków Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych, którzy wygrali dzieła sztuki w losowaniu 1916 roku", [w:]
Sprawozdanie Komitetu Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Królestwie Polskim za rok 1916, Warszawa 1917,
s. 13; obraz Muta (poz. 67) został wylosowany przez Wiktorię Rutkowską.
88 Katalog wystawy na rzecz Towarzystwa Ochron Dla Dzieci W. M„ styczeń-luty, Warszawa 1916, s. 7.
89 Salon wiosenny artystów warszawskich 1917, Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych w Królestwie Polskim, maj-
czerwiec, Warszawa 1917, poz. 159. Okońska wspomina jedynie o „szeregu obrazów" zaprezentowanych w tym czasie
przez artystkę (OKOŃSKA, op. cit., s. 96-97).
90 „Lista członków Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych, którzy wygrali dzieła sztuki w losowaniu 1919 roku", [w:]
Sprawozdanie Komitetu Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Królestwie Polskim za rok 1919, Warszawa 1920,
s. 22, poz. 83 (obraz wylosował Leon Dziankowski).
91 Maria POPRZĘCKA, „Boznańska i inne", [w:] Pochwała malarstwa. Studia z historii sztuki i teorii sztuki, Gdańsk
2000, s. 198.