Zakład Architektury Polskiej i Historii Sztuki <Warschau> [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki i Kultury (9.1947)

266

Piotr Bohdziewicz

(2)

tym samym wezwaniem1 2). Przy pierwszym drewnianym kościele
,,w r. 1541 Karczewscy dziedzice wznieśli tu kaplicę"
Murowany kościół pod wezwaniem św. Wita wzniósł w r. 1737
marszałek Franciszek Bieliński3 4). Budowę rozpoczęto w 1732 lub 1733 ro-
ku1), akt erekcyjny potwierdził fundator w r. 1747 5). Poświęcenie ko-
ścioła nastąpiło jednak dopiero w 1768 r.") 13.XII.1833 r. powstał w ko-
ściele pożar, „przez który pożar ołtarz boczny w kaplicy kościoła w Kar-

1) Wg inwentarza z 1915 czy 1916 r. w archiwum parafialnym.
2) BALIŃSKI i LIPIŃSKI, Starożytna Polska I, 444. Dokładniejsze wia-
domości dotyczące zarówno tej kaplicy jak i pierwotnego drewnianego kościółka
znajdujemy w wypisach ks. Knapińskiego z Akt Konsystorza Warszaw-
skiego z początku XIX w. (Rps Bibl. Jag. w Krakowie, w odpisie znajdującym się
w PIHS). Na s. 219 (odpisu) pod r. 1617 czytamy m. in.: „Na kościele w południowej
ścianie kaplica 1-a Karczewskich, murowana i niedokończona, bez żadnej fundacyi;
2-a Walbachowska, drewniana penitus desolata — też żadnej niema fundacyi. Od
północy 3-o kaplica Brudzińskich..Dalej nieco, również pod r. 1617: „Penes sand. ecc-
lesiam est Capella Karczewskich, cuius erectio est in actis Consits. a. 1541. Tenet hanc
Capellam Vicarius II. Joannes a Milanowo...“.
3) Data na tablicy nad portalem głównym kościoła. W Wykazie zabudowań
kościelnych i bóżniczych w mieście Karczewie, sporządzonym w r. 1839, ( w wypisie
udzielonym łaskawie przez ks. Kazimierza Siwaka, proboszcza w Skulach pod
Mszczonowem) czytamy: „Kościół murowany, gątami kryty, wewnątrz znajduje się
ołtarzy cztery... kościół murowany w roku 1737, początki zaś nie są wiadome. Fun-
duszem Marszałka Koronnego Bielińskiego był poprawiony jako kollatora i Dziedzica
Dóbr Karczewia a przez kogo rozpoczęty niewiadomo". Franciszka Bielińskiego jako
fundatora kościoła wymienia Słów. Geogr. III, 835. W raporcie administratora pro-
bostwa do Konsystorza z racji pożaru w 1865 r. („Akta Konsystorza jeneralnego Ar-
chidyecezyi Warszawskiej tyczące się kościoła Karczewskiego", od 1815 r.) wymie-
niony jest również jako fundator „marszałek" Bieliński. W jednym z akt z r. 1816
(w „Aktach Konsystorża...", kopia w aktach parafii na miejscu) jako fundatora po-
dano Kazimierza Bielińskiego, Kanclerza W. Kor. Ta wersja wydaje się jednak
błędną.
4) W jednym z inwentarzy w „Aktach Konsystorza..." niedatowanym, prawdo-
podobnie z 1911 r„ jako datę wzniesienia kościoła podano r. 1732. Datę 1733 wymie-
nia „Liber metrices baptisatorum" w Karczewie (w odpisie udzielonym przez ks. Si-
waka, który ją nazywa „najstarszą księgą", jaką znalazł w czasie poszukiwań w Kar-
czewie w latach 1941/42). Jest tam wzmianka treści następującej: „Dedicatio Eccle-
siae Parochialis Carczeviensis ex fundamentis noviter erectae ac muratae incidit
in Dominicam proximam post festum SS. Ap. Petri et Pauli. Haec ecclesia con-
secrata est per Illsmum ac Rndsmum Dominum Andream Stanislaum Kostka Za-
łuski Epcum Plocensem Anno Domini 1733 mense Junio". W wymienionym wyżej
raporcie z r. 1865 również czytamy: „tym sposobem świątynia ta, wystawiona kosztem
niegdy marszałka Bielińskiego w roku 1733, uległa obecnie zniszczeniu".
5) W akcie z 1840 r. („Akta Konsystorza...") ówczesny proboszcz w piśmie „do
J. W. Prezesa dozoru kościelnego karczewskiego" pisze, że „JW. Dziedzic i kollątor
kościoła Karczewskiego Dóbr Otwockich i Karczewia jeszcze przed 1747 rokiem uznał
Proboszcza za uciążonego w utrzymaniu całości kościoła... i w tymże roku to jest
1747 przerabiając czyli w_ miejsce dawnością zagubionej Erekcji takową odna-
wiając...".
') S ł o w. Geogr. III 865 oraz akt wym. w p. 3).