DOI Heft:
Nr. 3/4
DOI Artikel:Kozakiewicz, Stefan: Valsolda i architekci z niej pochodzący w Polsce
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.37710#0320
I
STEFAN KOZAKIEWICZ
VALSOLDA I ARCHITEKCI Z NIEJ POCHODZĄCY
W POLSCE
Artykuł niniejszy omawia wyniki dwóch trzydniowych wycieczek
do Valsoldy, odbytych wiosną i latem 1947 roku. Celem ich było wyszu-
kanie danych o życiu i początkowej działalności Dominika Merliniego,
architekta Stanisława Augusta — w jego rodzinnych okolicach. Przy
okazji odnalazły się materiały związane z życiem i twórczością w Polsce
innych architektów pochodzących z Valsoldy. Zestawione i wstępnie
skomentowane wyniki powinny się przyczynić do lepszego poznania za-
gadnienia architektów włoskich baroku i klasycyzmu przede wszystkim
w Warszawie. Uzupełniają one częściowo cenny artykuł Z. Rewskiego
dotyczący tego tematu1).
Valsolda, dolina w Alpach Lombardzkich, biegnąca na północ od
wschodniego ramienia jeziora Lugano — to jeden z najładniejszych zakąt-
ków słynnego „kraju trzech jezior1' (Lago Maggiore, Lago di Como, Lago
di Lugano). Zachwyca on pięknem krajobrazu i czaruje grą światła w chmu-
rach, oparach nadwodnych i na falach jeziora; uderza idealną ciszą w od-
cięciu od reszty świata. Jeden z najsłynniejszych poetów i powieścio-
pisarzy włoskich, Antoni Fogazzaro, poświęcił dolinie Valsoldy tom poezyj
i na jej terenie rozegrał akcję głośnej powieści „Piccolo mondo antico11.
Dwa ramiona rzeczki Soldo przecinają dolinę i od niej bierze ona swą
nazwę (Valle di Soldo). Długa do 8 km, głęboka do 4, w środkowej części
otwiera się szeroko ku jezioru (ryc. 113). Leży tuż przy granicy szwaj-
carskiej, biegnącej wzdłuż grzbietów gór zamykających ją od zachodu i pół-
nocy. Administracyjnie należy do prowincji Como. Dostęp do niej wiedzie
szosą, biegnącą wzdłuż północnego brzegu jeziora i prowadzącą od Por-
lezza do Lugano (ryc. 114).
Kilka osiedli Valsoldy rozłożyło się nad jeziorem i w głębi doliny.
Niewielkie i ciche, liczące najwyżej po kilkuset mieszkańców, grupują się
wokół skromnych zewnętrznie kościołów o charakterystycznych dzwonni-
cach (ryc. 115). Na wąskie, malownicze uliczki, biegnące w dół lub w górę,
wychodzą fasady starych, dwu- lub trzypiętrowych domów. Po drugiej
stronie, ich tarasy lub balkony otwierają się często ku jezioru.
Załączona ponorama Valsoldy obejmuje wszystkie jej osiedla. Od
prawej — tak, jak prowadzi dostęp do doliny od strony Porlezza — spoty-
kamy kolejno nad jeziorem miejscowości Cima. Cressogno, San Mamete,
Albogasio (Inferiore i Superiore) i leżącą tuż przy granicy szwajcarskiej
Oria. Od San Mamete, obecnej siedziby zarządu gminnego i od Cressogno
l) Z. REWSKI, Działalność architektoniczna warszawskich Fontanów, BHSK II
(1S34), s. 265—279.
STEFAN KOZAKIEWICZ
VALSOLDA I ARCHITEKCI Z NIEJ POCHODZĄCY
W POLSCE
Artykuł niniejszy omawia wyniki dwóch trzydniowych wycieczek
do Valsoldy, odbytych wiosną i latem 1947 roku. Celem ich było wyszu-
kanie danych o życiu i początkowej działalności Dominika Merliniego,
architekta Stanisława Augusta — w jego rodzinnych okolicach. Przy
okazji odnalazły się materiały związane z życiem i twórczością w Polsce
innych architektów pochodzących z Valsoldy. Zestawione i wstępnie
skomentowane wyniki powinny się przyczynić do lepszego poznania za-
gadnienia architektów włoskich baroku i klasycyzmu przede wszystkim
w Warszawie. Uzupełniają one częściowo cenny artykuł Z. Rewskiego
dotyczący tego tematu1).
Valsolda, dolina w Alpach Lombardzkich, biegnąca na północ od
wschodniego ramienia jeziora Lugano — to jeden z najładniejszych zakąt-
ków słynnego „kraju trzech jezior1' (Lago Maggiore, Lago di Como, Lago
di Lugano). Zachwyca on pięknem krajobrazu i czaruje grą światła w chmu-
rach, oparach nadwodnych i na falach jeziora; uderza idealną ciszą w od-
cięciu od reszty świata. Jeden z najsłynniejszych poetów i powieścio-
pisarzy włoskich, Antoni Fogazzaro, poświęcił dolinie Valsoldy tom poezyj
i na jej terenie rozegrał akcję głośnej powieści „Piccolo mondo antico11.
Dwa ramiona rzeczki Soldo przecinają dolinę i od niej bierze ona swą
nazwę (Valle di Soldo). Długa do 8 km, głęboka do 4, w środkowej części
otwiera się szeroko ku jezioru (ryc. 113). Leży tuż przy granicy szwaj-
carskiej, biegnącej wzdłuż grzbietów gór zamykających ją od zachodu i pół-
nocy. Administracyjnie należy do prowincji Como. Dostęp do niej wiedzie
szosą, biegnącą wzdłuż północnego brzegu jeziora i prowadzącą od Por-
lezza do Lugano (ryc. 114).
Kilka osiedli Valsoldy rozłożyło się nad jeziorem i w głębi doliny.
Niewielkie i ciche, liczące najwyżej po kilkuset mieszkańców, grupują się
wokół skromnych zewnętrznie kościołów o charakterystycznych dzwonni-
cach (ryc. 115). Na wąskie, malownicze uliczki, biegnące w dół lub w górę,
wychodzą fasady starych, dwu- lub trzypiętrowych domów. Po drugiej
stronie, ich tarasy lub balkony otwierają się często ku jezioru.
Załączona ponorama Valsoldy obejmuje wszystkie jej osiedla. Od
prawej — tak, jak prowadzi dostęp do doliny od strony Porlezza — spoty-
kamy kolejno nad jeziorem miejscowości Cima. Cressogno, San Mamete,
Albogasio (Inferiore i Superiore) i leżącą tuż przy granicy szwajcarskiej
Oria. Od San Mamete, obecnej siedziby zarządu gminnego i od Cressogno
l) Z. REWSKI, Działalność architektoniczna warszawskich Fontanów, BHSK II
(1S34), s. 265—279.